شعار سال: هنگامی که فشار سیاسی بیشتر شود میل به مهاجرت نخبگان هم بیشتر می‌شود و زمانی که فشار اجتماعی و سیاسی کشور کمتر باشد میل به خروج از کشور هم کمتر می‌شود. این فضا داخل دانشگاه هم تأثیرگذار است زمانی که فضای دانشگاه آزاد نباشد استاد و دانشجو احساس آزادی نکنند و نتوانند سرکلاس درس انتقاد داشته باشند درنتیجه احساس سرخوردگی می‌کنند. برای همین بود که در دوران اصلاحات، آقای خاتمی برای آزادی فضای دانشگاه‌ها و همچنین افزایش حقوق اعضای هیأت علمی بسیار تلاش کرد و در نتیجه این سیاست، کاهش مهاجرت افراد را داشتیم. منزلت استادان و نخبگان بسیار مهم است و استادان اگر منزلت و کرامت شان به هم بریزد سرخورده می‌شوند.

آمارهای دقیقی درباره مهاجرت نخبگان از کشور وجود ندارد بنابراین به‌طور دقیق نمی‌توان اعلام کرد که در این سال‌ها خروج نخبگان بیشتر بوده است یا ورود نخبگان. به‌نظر می‌رسد در این باره باید وزارت علوم یا معاونت علمی ریاست جمهوری آمارها را به روز کنند تا کارشناسان دقیق‌تر درباره مهاجرت صحبت کنند.

با این همه در دوره‌های مختلف بر اساس اعلام دانشگاهیان، دانشجویانی داشتیم که میل به مهاجرت داشتند و این موضوع هم دلایل خاص خودش را داشته است. شما به این موضوعات دقت کنید هنگامی که زمینه فعالیت لازم و کافی برای نخبگان در جامعه وجود نداشته باشد و فارغ‌التحصیلان دانشگاهی ندانند که بعد از اتمام تحصیل در کجا باید کار کنند در سوی دیگر، بازار اشتغال و صنعت هم ضعیف باشد در نتیجه نخبگان ترجیح می‌دهند که به خارج از کشور مهاجرت کنند تا بدون هیچ دغدغه‌ای در رشته‌ای که می‌خواهند ادامه تحصیل دهند و کار کنند.

در سوی دیگر وقتی در کشور رفاه اجتماعی و فرصت‌های شغلی برابر برای استادان بویژه اعضای هیأت علمی نخبه وجود نداشته باشد و استادان در دانشگاه در مضیقه باشند در نتیجه تصمیم می‌گیرند به کشور دیگری بروند تا در همان کشور پژوهش کنند. کمبود امکانات در دانشگاه‌ها، دسترسی نداشتن به منابع آزمایشگاهی مجهز و وجود بوروکراسی در نظام آموزش عالی هم موجب کوچ نخبگان می‌شود. البته شرایط تحصیل در خارج از کشور برای داوطلبان دانشگاه‌ها بسیار آسانتر از دانشگاه‌های ایران است.

شما در خارج از کشور با دادن رزومه آموزشی خودتان می‌توانید در یک دانشگاه خوب پذیرش بگیرید، اما در ایران باید هفت خان رستم کنکور را پشت سر بگذارید تا بلکه صندلی یک دانشگاه را به‌دست آورید. از طرف دیگر باید قبول کنیم که جاذبه‌هایی که در کشورهای دیگر است و پیشنهادهایی که به نخبگان ایرانی می‌دهند بسیار وسوسه برانگیز است. البته مسائل سیاسی، اقتصادی و فرهنگی کشور هم در مهاجرت بسیار تأثیر‌گذار است.

البته شرایط این روزها هم بسیار متفاوت شده است به‌طوری که برخی از نخبگان احساس خطر می‌کنند که به کشور برگردند. این وضعیت بعد از اتفاقاتی که برای کاوه مدنی به وجود آمد خودش را نشان داد. برخورد‌های امنیتی موجب شده تا سیگنال‌های خطرناکی به نخبگان خارج از کشور بدهیم. بسیاری از نخبگان امیدوار بودند که فضا برای بازگشت شان باز شود تا بتوانند براحتی به کشور بیایند.

با این برخوردها پیام بدی به آن ها منتقل کردیم خیلی از نخبگان در توئیتر به من پیام دادند که ما می‌خواستیم به کشور برگردیم اما این برخوردها موجب شد تا ناامید شویم. به‌نظرم باید نشست‌هایی را وزیر علوم با نهادهای امنیتی داشته باشد. وزیر علوم می‌تواند با وزیر اطلاعات مذاکره کند. آن دوستان هم وضعیت موجود را درک می‌کنند و رویکردهای امنیتی را اصلاح می‌کنند البته ما می‌دانیم که امنیت کشور نباید به خطر بیفتد و نباید امنیت ملت را فدای هر چیزی کرد اما نباید به موضوعات علمی نگاه امنیتی داشت.

سایت شعار سال، با تلخیص و اضافات برگرفته از سایت روزنامه ایران، تاریخ انتشار 21 شهریور 97، کد مطلب: 481609، www.iran-newspaper.com