شعار سال: مجاورت با اخبار نگران‌کننده، که متأسفانه این روزها به وفور در جامعه یافت می‌شود، نه‌تنها تبعات روانی که حتی پیامدهای فیزیکی دارد و روانشناسان اکیدا توصیه کرده‌اند که افراد برای حفظ سلامت خود، باید تا می‌توانند از اخبار منفی دور باشند.

نگرانی درباره تأثیر اخبار عموما منفی بر سلامت جامعه، مسئله تازه‌ای نیست اما اتفاق‌هایی که اخیرا در دنیا روی داده‌، دوباره توجه روانشناسان را به این موضوع جلب کرده است. در سال‌های اخیر، بحران مهاجران، راه افتادن کارزار افشای تعرض‌های جنسی که به جنبش metoo معروف شده و حتی بحران‌های اقلیمی باعث تولید اخبار، تصاویر و عکس‌های مخربی شده‌اند. اگر به همه اینها، انتخاب دونالد ترامپ در انتخابات ریاست‌جمهوری سال 2016آمریکا را هم اضافه کنیم، دلیل نگرانی دوباره روانشناسان از تأثیر مخرب اخبار بر جامعه مخاطبان را متوجه می‌شویم.

در یکی از آخرین تحقیقات وسیعی که در این‌باره انجام گرفته، انجمن روانشناسی آمریکا به این نتیجه رسیده است که بیش از نیمی از مردم آمریکا از دنبال کردن اخبار دچار استرس می‌شوند و بسیاری از آنها از ابتلا به اضطراب، خستگی مفرط و حتی بی‌خوابی گله کرده‌اند. با وجود این، آنطور که تایم گزارش داده است، یک نفر از هر 10نفر بزرگسال در آمریکا هر ساعت دست‌کم یک‌بار اخبار را چک می‌کند و 20درصد آنها به‌صورت مداوم حساب‌های خود در شبکه‌های اجتماعی را که طبیعتا حاوی آخرین اخبار است چک می‌کنند.

در ایران هم الگوی مشابهی وجود دارد و حضور فعال شهروندان در شبکه‌های اجتماعی و اپلیکیشن‌های پیام‌رسان، آنها را به‌شدت در معرض بمباران خبری قرار داده و پرسش درباره قیمت دلار، طلا و دیگر کالاها، به بخش ثابت مکالمات روزمره آنها تبدیل شده است.

بخشی از نگرانی درباره این شرایط کاملا طبیعی است اما بدون تردید، مجاورت بیش از حد با اخبار نگران‌کننده، در ایجاد فضای منفی تأثیرگذار است و اضطراب و استرس مخاطبان را بیشتر می‌کند.

این نگرانی‌ها و استرس‌ها وقتی بیشتر می‌شود که لابه‌لای اخبار رسمی، خبرهای جعلی و دروغین هم، چه به‌صورت هدفمند و چه غیر از آن، منتشر شوند. به‌صورت مشخص، می‌توان گفت کمبود یک کالا، تفاوت بنیادینی با عرضه نامناسب آن دارد اما اگر منابع خبری دروغ‌ساز، به‌صورت خستگی‌ناپذیر و در سطحی کلان کمبود کالا را جار بزنند، مخاطبان بهت‌زده از فضای منفی ایجاد شده، ‌آمادگی بالایی برای قبول این خبر جعلی دارند. در چنین فضایی، اذهان مملو از اخبار منفی مخاطبان همچنین بسیار آماده این است که رفتار خلاف اخلاق یک مقام یا فروشنده یا هر شخص دیگری را که به‌صورت بسیار گسترده در اخبار منتشر شده است، روندی کلی بداند و براساس همین یک رفتار نادرست، نتیجه‌ای کلی بگیرد.

این رفتارها، همانطور که گفته شد می‌تواند پیامدهای روانی و جسمانی به همراه داشته باشد. تایم در گزارش خود به نقل از پروفسور گراهام دیوی، استاد روانشناسی در دانشگاه ساسکس انگلیس نوشته است که امروزه، اخبار به طرز چشمگیری «تصویری و شوکه‌کننده» هستند و می‌توانند چنان فشرده و تأثیرگذار باشند که در مخاطبان نشانه‌های استرس شدید مانند بدخوابی و رفتار تهاجمی یا حتی پی‌تی‌اس‌دی (اختلال استرس پس از حادثه) ایجاد کند.

ایجاد چنان حالتی در هر فردی به اندازه کافی او را در معرض خطر تهدید روانی قرار می‌دهد اما آسیب‌ها فراتر از روان، به جسم افراد هم وارد می‌شود. هورمون‌هایی که به‌خاطر استرس ایجاد می‌شود، برای نمونه کورتیزول، در ایجاد التهابات آرتروزی، ‌بیماری‌های عروقی و دیگر مشکلات جسمانی مؤثر هستند.

مجاورت مداوم با اخبار، علاوه بر این پیامدهای کلی، ‌می‌تواند فرد به فرد تأثیرات متفاوتی داشته باشد.

یک دلیل اینکه مردم در بمباران اخبار، بیشتر به اخبار منفی توجه نشان می‌دهند، به طبیعت آنها بازمی‌گردد. تایم در این‌باره به نقل از دکتر لورتا بروینینگ، استاد مدیریت در دانشگاه کالیفرنیا و نویسنده کتاب «عادات یک مغز شاد» نوشته است: «در حالت طبیعی، بقا به کشف پاداش و دوری از آسیب بستگی دارد، اما اولویت با دوری از آسیب و خطر است. به همین‌خاطر است که نادیده گرفتن اخبار منفی و جست‌وجوی اخبار مثبت اینقدر سخت است. مغز ما مستعد منفی‌گرایی است و اخباری که دنبال می‌کنیم همین واقعیت را نشان می‌دهند.»

این واقعیت، این ضرورت را تقویت می‌کند که راه دور ماندن از اخبار منفی و تبعات مخرب آن برای سلامت، در پیش گرفتن یک «رژیم خبری» سفت و سخت است.

شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از روزنامه همشهری، تاریخ انتشار 9 مهر97، شماره: 32380