مقوله توسعه و دستیابیِ به آن در هر کشوری،مستلزم مجموعه ای از الزامات و پیش نیازهای خاص به خود خواهد بود که در فقدان آن،دستیابی به هدفگذاری های تعریف و تعیین شده ناممکن است.

به تعبیر دیگر،این الزامات و اقتضائات به مثابه حلقه هایی از یک زنجیره،تکمیل کننده یکدیگر هستند و از منظر بسیاری از کارشناسان و صاحب نظران حوزه فنی،اقتصادی،صنعتی،آمایش سرزمینی از نمونه مولفه های ضروری در موضوع توسعه به شمار می رود.

به واقع،مقوله آمایش سرزمینی در عرصه های متعددی همچون اقتصادی،تولیدی،صنعتی و حتی فرهنگی و ورزشی قابل بحث و بررسی است که البته در ذیل این گزارش،آمایش سرزمینی و نقش آن در توسعه اقتصادی،تولیدی و صنعتی مورد بحث و بررسی قرار می گیرد.

در طول سالیان اخیر مباحثی در این خصوص به بحث گذاشته شده و قطعا در صورت توجه جدی به عنصر مذکور در دهه های پیشین و البته عملیاتی و اجرایی ساختن آن،تحولی شگرف در بسیاری از عرصه های کشور واقع می شد و امروز کشور،نظام و مردم ، تواَمانِ با یکدیگر از مواهب ارزنده و ارزشمند آن برخوردار می شدند.

به واقع،در قالب آمایش سرزمینی به فرصت ها،تهدیدات،استعدادها و نقاط ضعف و قوت عرصه جغرافیایی کشور به عنوان بستر پیاده سازی سیاست های خرد و کلانِ کارگزاران حکومتی و فعالان بخش خصوصی،بصورتی دقیق و موشکافانه پرداخته می شود و بر مبنا و اساس آن،تعریف و طراحی دستور کارهای مورد نیاز کشور در راستای پیشرفت و توسعه و رفع و دفع نارسایی ها مد نظر قرار می گیرد.

طبیعتا این ساز و کار در خصوص کشوری همچون ایران با وسعتِ بیش از 1 میلیون و 648 هزار متر مربع به مراتب پیچیده تر خواهد بود و اساسا این پهنه و عرصه وسیع جغرافیایی با بافت و طبیعت و اقلیم متنوع،مستلزم برنامه ریزی هایی به فراخورِ شرایط برخوردار از آن است.

به عنوان مثال،شهرهای کویری و گرم و خشک ایران،نیازمند برنامه ریزی های مقتضی و خاص به خود است و پیاده سازی عینی این برنامه ها در خطه شمالی کشور و بالعکس ناممکن،سخت و هزینه بَر خواهد بود.

توجه به ظرفیت های بنادر ایرانی،مناطق کوهستانی،حوزه های کویری،بخش های حاصلخیز موضوع دسترسی این مناطق به حمل و نقل،فرودگاه ها،مسیرهای دریایی،حمل و نقل ریلی،اقتصاد دریایی، استعدادهایی که در بخش کُریدر هوایی از آن برخوردار هستیم،استعدادهای نهفته شده در عرصه زراعت،کشاورزی و باغداری که به تبع در تمامی نقاط ایران یکسان نیست و ده ها و صدها موضوع دیگر،از نمونه مسائلی است که در قالب آمایش سرزمینی قابل بحث و بررسی هستند.

به واقع،فاسد شدن برخی از محصولات کشاورزی و یا عدم فروش آن از یکسو و نیازمند شدن کشور به واردات محصولات مشابه آن،هزینه بَر بودن برخی تولیدات و بالا رفتن قیمت تمام شده آن ،افزایش هزینه حمل و نقل، ظهور بیکاری در برخی مناطق علی رغم برخورداری از فرصت ها و ظرفیت های انبوه و ...، عمدتاً ریشه در غفلت از آمایش سرزمینی دارد.

حسین گروسی،عضو سابق کمیسیون صنایع و معادن مجلس شورای اسلامی ،ضمن اشاره به نقش بسیار مهم و برجسته آمایش سرزمینی در حصول توسعه پایدار اظهار کرد:توجه به این مقوله از سوی بسیاری از جوامع توسعه یافته جهان ، موید نقش نافذ و برجسته آن در تسریع و تسهیل فرآیند توسعه است.

وی افزود:به عنوان نمونه کشوری همچون کره جنوبی با توجُهِ بسیار به استعدادها و توانمندی های خود،به تعریف و طراحی استراتژی مُدَوَن در حوزه کشتی سازی مبادرت ورزید.

گروسی گفت:متخصصان کره ای با توجه به دسترسی مطلوب و آسان خود به آب ها،این استراتژی را تعریف و طراحی کرده اند و یقینا این ویژگی،مسبب حرکت پرشتاب آنها در دستیابی به پیشرفت های برجسته در صنعت مذکور شد.

عضو سابق کمیسیون صنایع و معادن مجلس شورای اسلامی تصریح کرد:طبیعتًا راه اندازی چنین صنعتی در مناطق خشک و بی آب و علف،منتج به نتایج مطلوب نخواهد شد.

وی افزود:در نمونه ای دیگر،کشوری همچون آفریقای جنوبی به دلیل برخورداری از بافت طبیعی خاص و ویژه و تنوع زیست جانداران و حیات وحش در آن،توسعه گردشگری دراین مناطق را دستور کار قرار داد و امروزه در سایه این ظرفیت،جمع کثیری از گردشگران برای حضور در این مناطق و مشاهده عینی حیات وحش آفریقای جنوبی به این کشور عزیمت می کنند که قطعا تمامی این موارد و صدها مورد اینچنینیِ دیگر نه بصورت خلق الساعه،بلکه با برنامه ریزی،آینده نگری، سنجش و احصای ظرفیت ها به بار نشسته است.

گروسی تصریح کرد:در نقطه مقابل در کشوری همچون ایران،با وجود برخورداری از فرصت های انبوه و متکثر به دلیل کم توجهی به آمایش سرزمینی،نه تنها از استعدادهای موجود،بهره وری حداکثری نشده،بلکه بعضا شاهد هزینه ها و خساراتی جدی بوده ایم و به عنوان نمونه امروزه بخشی از معضل و بحران کم آبی کشور، ریشه در همین غفلت ها دارد.

وی در تشریح این موضوع گفت:به عنوان نمونه در شهرهای کم آب ایران،اقدام به ساخت و راه اندازی صنایع بسیار آب بَر شده که به تبع خروجی و نتیجه چنین تصمیماتی،مطلوب و سودآور نیست.

چندی پیش،یوسفی،فرماندار سابق ورامین در نشست مشترک ستاد فرهنگی و اجتماعی مدیریت و ساماندهی آسیب های اجتماعی استان تهران،در این خصوص اظهار کرد:بعد از پیروزی انقلاب شکوهمند اسلامی،یک استراتژی سازنده روی کارآمد و همین امر باعث دستاوردها و کاهش برخی از نارسایی ها و مشکلات شد اما به تدریج غفلت ها و بی توجهی هایی در این خصوص(آمایش سرزمینی) بروز پیدا کرد.

وی افزود:امروز که یکی از بزرگ ترین مصائب کشور به حوزه آب معطوف می شود به صورت معکوس به سمت آب حرکت کردیم و به تبع در حال حاضر کشور با فجایع بزرگی همچون خشکی تالاب ها، رودخانه ها و چشمه ها مواجه شده است.

یوسفی گفت:شهرهایی همچون اصفهان،یزد و...در جنوب کشور می توانستند در حوزه گردشگری به مراتب درخشان تر و توانمند تر ازامروز ایفای نقش کنند،اما برای پیشرفت این مناطق،توسعه مضاعف صنایع در این نواحی را در دستور کار قرار دادیم و همین تصمیم نادرست،مُنجرِ بِه کمبود هر چه بیشتر آب در این حوزه ها شده است.

بهره وری حداکثری از فرصت های موجود،ضرورت مقابله با تحریم ها

در سایه آمایش سرزمینی،می توان از فرصت ها و ظرفیت های موجود به بهترین نحو ممکن استفاده و بهره برداری کرد،امری که (استفاده حداکثری از ظرفیت های موجود)در چارچوب و قالب سیاست های موسوم بها اقتصاد مقاومتی نیز مورد تاکید قرار گرفته است.

به واقع با توجه به آمایش سرزمینی می توان مقاومتی تر شدن اقتصاد را به حد اعلا رساند و به مدد این توفیق بر سخت ترین تحریم هایِ دشمن غلبه کرد.

محمد جواد جمالی نوبندگانی،عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی نیز ،در تشریح راهکارهای موثر در مقابله با تحریم ها و مهار و تعدیل آن اظهار کرد:نیروی انسانی تحصیلکرده،با سواد و متخصص،منابع طبیعی و زیرزمینی و موارد اینچنینی بسیار دیگری که در اقصی نقاط این کشور موج می زند،از ابزارها و ظرفیت های سازنده و تعیین کننده در مقابله و مبارزه با تحریم ها به شمار می رود که البته پرهیز از خام فروشی و تلاش برای گرایش به اقدامات و فرآوری هایی با ارزش افزوده بسیار،لازمه استفاده مطلوب و سازنده از این ظرفیت ها به شمار می رود.

به واقع،عملیاتی شدن تمامی این مولفه ها،مستلزم تعریف،طراحی و فراتر از آن عملیاتی و اجرایی ساختن این دستورکارها و الزامات و اقتضائات آمایش سرزمینی است و قطعا برای عبور از تهدیدات و تحریم های اقتصادی دشمن و نائل شدن به توسعه و پیشرفت پایدار،می باید به این ضرورت بیش از گذشته توجه شود

تهیه سند آمایش سرزمینی در دستور کار دولت دوازدهم قرار گرفته است

معصومه ابتکار،معاون رئیس جمهور ،ضمن تاکید بر لزوم تهیه سند آمایش سرزمینی گفت:به واقع سند مذکور یکی از مهمترین اسناد در حوزه برنامه ریزی در سطح کلان کشور به شمار می رود.

به زعم وی،یکی از مبانی اصلی در برنامه ریزی به موضوع آمایش سرزمینی و تهیه اولویت و مکان یابی های مختلف در توسعه کشور باز می گردد و سیاست دولت دوازدهم نیز در این قالب و چارچوب استوار شده است.

امید آن می رود با به نتیجه رسیدن این سند و البته اجرایی شدن آن از سوی تمامی دستگاه ها،فرآیند توسعه،شکوفایی و پیشرفت ایران اسلامی با دوام و قوت افزون تری پیش رود.

شعارسال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از خبرگزاری باشگاه خبرنگاران جوان ، تاریخ انتشار2 آذر 97، کدخبر: 6739059، www.yjc.ir