شعار سال: پیشتر جاناتان کوهن، نماینده ایالات متحده در جلسه شورای امنیت نیز گفته بود که هدف از برگزاری نشست ماه آینده ورشو تخریب وجهه ایران نیست، بلکه «ترویج صلح و ثبات در خاورمیانه است.» با این حال یک مقام آمریکایی که نخواست نامش فاش شود، به خبرنگاران گفته است: «نشست ورشو نه ضد ایران است و نه تلاشی برای تشکیل یک ائتلاف». وی افزود با توجه به اینکه در این نشست درباره «چالش‌های اصلی خاورمیانه صحبت می‌شود، واضح است که ایران یکی از موضوعاتی است که مایک پمپئو وزیر خارجه ایالات متحده مطمئنا در سخنرانی خود به آن خواهد پرداخت».

به گفته این مقام آمریکایی، در نشست ورشو «بحران‌های سوریه و یمن و همچنین مسائلی چون اشاعه موشکی، تروریسم و پناهجویان» مورد بحث و بررسی قرار خواهد گرفت و برآیند گفت‌وگوها در نشست‌های گوناگون در سطح کارشناسان کشورهای مختلف بررسی خواهد شد. یک مقام ارشد لهستانی که ترجیح داد ناشناس بماند هم در این نشست در پاسخ به سوالات مکرر خبرنگاران درباره رابطه نشست ورشو با ایران گفت که «در این نشست بحث بر سر یک کشور یا یک موضوع حاکم نخواهد بود».

مقام‌های آمریکایی و لهستانی شرکت‌کننده در این کنفرانس خبری مشترک، با ابراز رضایت از نحوه واکنش کشورهای دعوت‌شده به این نشست، از اعلام اسامی و تعداد دقیق شرکت‌کنندگان خودداری کردند. خبر برگزاری این نشست نخست با اعتراض محمدجواد ظریف، وزیر خارجه ایران، روبه‌رو شد که حتی با اشاره به جنگ جهانی دوم یادآوری کرد که ایران میزبان شماری از لهستانی‌هایی بود که از جنگ گریختند. سپس وزارت خارجه ایران در اعتراض به برگزاری این نشست، کاردار لهستان را در تهران احضار کرد اما وزارت خارجه لهستان در بیانیه‌ای اعلام کرد که «از نظر ما، جامعه بین‌الملل حق دارد درباره مسائل مختلف منطقه‌ای و جهانی بحث و رایزنی کند.»

پس از این بیانیه بهرام قاسمی، سخنگوی وزارت خارجه ایران، بار دیگر به ورشو اعتراض کرد و گفت که «قطعا واکنش جمهوری اسلامی ایران به این اقدام بسیار جدی و بدون هرگونه مماشات و ملاحظه‌ای خواهد بود». یاتسِک چاپوتوویچ، وزیر خارجه لهستان گفته جمهوری اسلامی ایران به نشست ورشو دعوت نشده و افزود: «چون به نظر لهستان، ایران صحبت‌هایی می‌کند و کارهایی انجام می‌دهد که در سطوح جامعه بین‌الملل نمی‌گنجد و این روند آرام برگزاری کنفرانس را تهدید می‌کند». اما آندرژِی دودا، رئیس‌جمهوری لهستان در «مجمع اقتصاد جهانی» در داووس سوئیس گفته بود که دولت وی هنوز در مورد دعوت از ایران تصمیمی نگرفته است. خبرگزاری آسوشیتدپرس نیز پیش‌تر به نقل از دیپلمات‌های اروپایی در بروکسل گزارش داده بود که به نظر می‌آید کشورهای اروپایی نمی‌خواهند در نشست ورشو که قرار است ماه آینده میلادی به ابتکار آمریکا برگزار شود، شرکت کنند.

فشار بروکسل بر کاخ سفید

پیش‌تر و به دنبال انتقاد برخی کشورهای اروپایی از دستور کار این نشست و اعلام عدم حضور در آن، مایک پمپئو، وزیر خارجه آمریکا با تعدیل در اهداف این نشست آن را در راستای«ارتقای ثبات و آزادی در خاورمیانه اما با تاکید بر مقابله با نفوذ منطقه‌ای ایران» اعلام کرد. درواقع بعد از آنکه وزیر خارجه آمریکا کنفرانس «آینده خاورمیانه» را به نفع خود مصادره به مطلوب کرد و ایران را محور این نشست قرار داد، کشورهای اروپایی ورشو را مورد انتقاد جدی قرار دادند اما به نظر می‌آید این کشور به سرعت در حال اصلاح اهداف و جزئیات برگزاری این کنفرانس است.

 وزیر خارجه آمریکا حدود سه هفته پیش اعلام کرد، قرار است روزهای ۲۳ و ۲۴ بهمن در ورشو میزبان نشستی باشد که تمرکز اصلی آن مقابله با فعالیت‌های موشکی و منطقه‌ای ایران است. این در حالی بود که بر اساس اعلام قبلی عنوان این نشست موسوم به «آینده خاورمیانه» بود اما با موضع‌گیری وزیر خارجه آمریکا مشخص شد این نشست با هدف تخریب نقش و نفوذ ایران در منطقه با هدایت آمریکا و به میزبانی ورشو در مرکز اروپا برگزار خواهد شد. بسیاری از دیپلمات‌های اروپایی بر این باورند، این رویداد بخشی از تحریک ایالات متحده آمریکا برای کارشکنی در حمایت اروپا از توافق هسته‌ای و از بین بردن تلاش اروپا برای حفظ و ادامه اجرای برجام است. بعد از آنکه ایران نسبت به برگزاری چنین نشستی اعتراض جدی خود را به مقامات لهستانی و اروپایی اعلام کرد، برخی کشورها و مقامات سیاسی اروپایی اعلام کردند که در این نشست شرکت نخواهند کرد. فدریکا موگرینی، مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا از جمله این مقامات بود که اعلام کرد در این نشست شرکت نخواهد کرد.

استراتژی آمریکا برای رضایت متحدان

تحت تاثیر انتقادهای شدید مقامات اروپایی نسبت به برگزاری چنین نشستی و تهدید به شرکت نکردن در آن مقامات لهستانی و آمریکایی نگران لغو یا برگزاری این نشست در فضای تحریم آن قرار گرفتند. از این رو تلاش کردند تا به نحوی مقامات اروپایی را برای حضور در این نشست راضی کنند. جرمی هانت، وزیر خارجه انگلیس بعد از گفت‌وگو با مایک پمپئو اعلام کرد به شرطی در این نشست حضور می‌یابد که موازی برگزاری آن، نشستی درباره اوضاع یمن نیز برگزار شود. اما هنوز وزیران خارجه آلمان و فرانسه سطح شرکت خود را در این نشست تایید نکرده‌اند. همچنین وزیر خارجه بلژیک نیز در کنفرانس خبری مشترک با همتایان اروپایی خود پس از نشست نمایندگان اتحادیه اروپا اعلام کرد در این کنفرانس شرکت نمی‌کند، ولی نماینده‌ای به آن می‌فرستد.

سخنرانی ضدایرانی نتانیاهو در ورشو

همچنین در شرایطی که مقامات آمریکا می‌گویند که این نشست با دستورکار ایران نیست، اما رسانه‌های اسرائیلی از سخنرانی ضدایرانی نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی در این نشست خبر داده‌اند. به گزارش «ایسنا» به نقل از تایمز آو اسرائیل، چنل ۱۳ نیوز گزارش داده است که بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی در کنفرانس ضد ایرانی ورشو که در ماه آینده میلادی برگزار خواهد شد در زمینه خاورمیانه و ایران سخنرانی خواهد کرد؛ سخنرانی او علیه ایران شدید و جدی عنوان شده است. انتظار می‌رود نتانیاهو سخنران اصلی رویداد ورشو باشد که توسط مایک پمپئو، وزیر امور خارجه آمریکا برگزار خواهد شد. مقامات رسمی ایران و فلسطین به این نشست دعوت نشده‌اند.

لزوم برخورد جدی ایران با لهستان

از دیگر سو رئیس‌ کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی بر لزوم برخورد جدی ایران با لهستان تاکید کرده است. حشمت الله فلاحت‌پیشه، رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس گفت: «لازم است جمهوری اسلامی ایران همزمان با نشست ورشو بیانیه و مانیفست جدیدی نسبت به کشورهای اروپایی درباره آینده همکاری با آنها ارائه کند.» فلاحت‌پیشه در گفت‌وگو با «ایسنا» در واکنش به تغییر عنوان نشست لهستان طبق بیانیه اخیر وزارت خارجه آمریکا گفت: «آمریکایی‌ها برای تعدیل حداقل شکلی در اجلاس لهستان این تغییر عنوان را لحاظ کرده‌اند که البته نتوانستند نظر ایران را تامین کنند.»

وی توضیح داد: «با توجه به عدم استقبال کشورهای مختلف برای شرکت در نشست ورشو و همچنین وحدت داخلی در ایران در واکنش به این نشست باعث شد که آمریکایی‌ها به سمت تعدیل موضوع نشست لهستان پیش بروند.»

فلاحت‌پیشه یادآور شد: «در طول تاریخ آمریکایی‌ها نتوانستند هیچ طرحی را برای صلح در خاورمیانه به نتیجه برسانند. آنها تنها طرح ایجاد رژیم صهیونیستی را به سرانجام رسانده که از سال ۱۹۱۷ تا کنون عامل چالش و فتنه در منطقه شده بعد هم طرح شکل‌دهی گروه‌های سلفی را دنبال کردند که بیشترین قتل و جنایت را در منطقه انجام دادند. آنها عامل تفرقه و بروز جنگ‌های بسیاری شدند که این اتفاقات هم همه با پشتیبانی کشورهای غربی و آمریکا به وقوع پیوست.»

رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس با تاکید بر اینکه اجلاس لهستان حتی با عنوان صلح در خاورمیانه هم موضوعی شکست خورده است، گفت: «آمریکا از سال ۱۹۹۰ طرح‌هایی برای صلح در خاور‌میانه همچون اسلو و مادرید را دنبال کرد که نه تنها کمکی به صلح در منطقه نداشت که بعد از هر طرح صدها زن و کودک قربانی شدند. بنابراین این پیشینه نشان می‌دهد که موضوع اجلاس ورشو خنده‌دار است.»

فلاحت‌پیشه در توضیح اقدامات ایران در واکنش به اجلاس لهستان گفت: «در وهله اول انتظار برخورد جدی با لهستان وجود دارد؛ چون رابطه ایران با لهستان به ۱۰۰ سال گذشته بر‌می‌گردد که ما از آوارگان لهستانی در غرب‌ آسیا بیشترین استقبال را داشتیم؛ به‌طوری‌که اکنون چند هزار لهستانی در گورستان لهستانی‌ها در ایران هستند و هر سال سفارت لهستان در ایران برای آنها مراسم خاصی را برگزار می‌کند. در چنین شرایطی پذیرش میزبانی لهستان برای اجلاس ضد‌ایرانی ضربه جدی به این رابطه زد. این اجلاس تمام می‌شود و مقامات آمریکایی کنار می‌روند و لهستان باقی می‌ماند که نمی‌تواند بار این فضاحت را به دوش بکشد.» فلاحت‌پیشه اضافه کرد: «باید همزمان با نشست ورشو بیانیه و مانیفست جدی نسبت به کشورهای اروپایی درباره نوع همکاری با آنها ارائه کرد. اینکه همکاری بدون ما به ازای اینکه ایرانی‌ها با اروپایی‌ها داشته باشند، بسته شود. اروپایی‌ها در حال حاضر SPV را دنبال می‌کنند که همچون گلوله یخی است که تنها از آن آب باقی مانده است. بنابراین ایران دیگر روی آن حساب راهبردی نمی‌کند. باید مانیفست رابطه با اروپایی‌ها ارائه شود.»

عقب‌نشینی تاکتیکی

طهمورث غلامی، کارشناس مسائل آمریکا نیز در پاسخ به روزنامه «دنیای اقتصاد» درخصوص دلایل عقب‌نشینی آمریکا از مواضع ابتدایی‌اش گفت: «عقب‌نشینی آمریکا یک عقب‌نشینی بنیادین و اساسی نیست، بلکه تاکتیکی است.»

غلامی به مواضع اولیه واشنگتن اشاره کرد و گفت:« مایک پمپئو، وزیر خارجه آمریکا در جریان سفر هشت‌روزه‌اش به خاورمیانه خبر برگزاری این نشست را اعلام و پس از آن نیز چندین بار موضع‌گیری کرد که این نشست با هدف مقابله با جمهوری اسلامی است. حتی وزیر خارجه آمریکا در ارتباطی از طریق ویدئو کنفرانس با نشست داووس سوئیس نیز گفت که کنفرانس ورشو برای مقابله با جمهوری اسلامی است.»

به گفته غلامی، آمریکایی‌ها در ابتدا بعد ضدایرانی کنفرانس لهستان را برجسته کردند؛ اما زمانی که متوجه شدند ممکن است کشورهای بسیاری به این دلیل از نشست مذکور استقبال نکنند، یک تغییر تاکتیکی در مواضع خود ایجاد کردند. وی ادامه داد: «درواقع این ذهنیت در میان مقامات آمریکا شکل گرفت که ممکن است تاکید روی ایران سبب شود وزرای خارجه برخی کشورها در این نشست حضور پیدا نکنند یا از آن استقبال نکنند. بنابراین بعد از واکنش منفی برخی کشورهای اروپایی درباره نشست ورشو، واشنگتن یک بیانیه داد مبنی بر اینکه این نشست قرار است به صلح و امنیت در کل خاورمیانه بپردازد.»

این کارشناس مسائل آمریکا با اشاره به محورهای ذکر شده در بیانیه آمریکا تاکید کرد: «محورهایی که در بیانیه ذکر‌شده همان مواردی است که همواره آمریکا در رابطه با آنها اتهاماتی به ایران وارد کرده است. به‌عنوان مثال گفته شده که در کنفرانس ورشو قرار است با تهدیدات سایبری یا موشکی در خاورمیانه مقابله شود؛ آمریکا همیشه چنین تهدیداتی را در خاورمیانه به ایران نسبت داده است. بنابراین باوجودی‌که در بیانیه دستورکار نشست از جمهوری اسلامی ایران اسمی برده نشده اما محورهای مدنظر محورهایی است که فقط به ایران نسبت داده شده است.»

این کارشناس مسائل آمریکا ادامه داد: «در نتیجه عقب‌نشینی تاکتیکی واشنگتن از مواضع اعلامی‌اش صرفا به این هدف بود که تمایل کشورها را برای حضور در این نشست بالا ببرد و دستور کار همچنان علیه جمهوری اسلامی ایران است.»

همچنین به گفته این کارشناس در ضدایرانی بودن این نشست نباید تردید کرد؛ زیرا اگر این نشست ضدایرانی نیست پس چرا از جمهوری اسلامی ایران برای حضور در آن دعوت به عمل نیامده است. درواقع اگر می‌خواهند صلح و امنیت در منطقه را مورد بررسی قرار دهند، باید بازیگرهای اصلی منطقه همچون ایران حتما در این نشست دعوت می‌شدند. در عین حال عدم حضور روس‌ها در نشست ورشو نیز بیانگر آن است که آنها دریافته‌اند این نشست با محوریت آمریکا علیه منافع ایران و حتی روسیه خواهد بود.

سایت شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته روزنامه دنیای اقتصاد تاریخ انتشار 10بهمن 97، کدخبر: 3491847، www.donya-e-eqtesad.com