شعار سال :نکته قابل‌توجه در آمارهای تجاری ایران و آمریکا، واردات قابل‌توجه برخی اقلام غیر‌ضرور و لوکس به کشور است.
بی‌تردید یکی از اقدامات مهمی که در حوزه تجارت خارجی و شرایط بحران اقتصادی کشور می‌تواند از شدت بحران‌های پیش‌رو بکاهد، سیاستگذاری درست و هدفمند برای واردات و صادرات کالا در کشور است. اقتصاد ایران روزهای پرالتهابی را گذرانده است و کماکان و به‌واسطه فشارهای واردشده از سوی آمریکا، در تیررس بحران‌های اقتصادی دیگر قرار دارد. نوسانات نرخ ارز و تاثیر آن بر سایر بازارهای کشور نشان از اهمیت تغییرات حوزه ارز و ضرورت سیاستگذاری برای جلوگیری از نوسانات شدید نرخ ارز دارد. از این رو تجارت خارجی ایران به‌عنوان اصلی‌ترین بخش ارز بر کشور، باید به‌گونه‌ای مدیریت شود که علاوه‌بر اختصاص ارز به کالاهای ضروری و اساسی، از هدررفت ارز و تخصیص آن به کالاهای غیرضروری، لوکس و مصرفی جلوگیری شود. این هدف‌گذاری بارها از سوی کارشناسان و صاحب‌نظران اقتصادی مطرح و تاکید شده است که در شرایط تحریم، واردات کالا نیاز به دقت‌نظر و اولویت‌سنجی مدیران و مسئولان این بخش دارد.

اگرچه در این زمینه تصمیمات و اقداماتی از سوی دولت انجام شده است، اما آمار و ارقام نشان می‌دهد همچنان بخش قابل‌توجهی از ارز کشور صرف واردات کالاهایی می‌شود که یا مشابه آن در داخل کشور تولید شده است یا اینکه این کالاها در فهرست کالاهای غیرضرور، مصرفی و لوکس قرار دارند. در این میان واردات چنین کالاهایی از کشوری مانند آمریکا که علاوه‌بر اعمال تحریم علیه ایران، نقض‌کننده توافقنامه برجام نیز بوده ضرورت بازنگری در روند معاملات تجاری ایران با این کشور را دوچندن می‌کند. مضاف بر اینکه با توجه به تاکیدات مقام معظم رهبری مبنی‌بر پرهیز از واردات کالاهای مصرفی از آمریکا، به‌نظر می‌رسد مسئولان تجارت خارجی کشور همچنان بخش قابل‌توجهی از ارز کشور را به واردات کالاهای غیراساسی از آمریکا اختصاص می‌دهند.

 صادرات 14.6 میلیون دلاری آمریکا به ایران
براساس آمار منتشرشده از سوی گمرک ایران، میزان واردات کالا از آمریکا در سال 97، 142 میلیون و 336 هزار دلار بوده است. اگر این میزان واردات براساس نرخ دلار 15 هزار تومانی محاسبه شود، درواقع در سال 97، دوهزار و 135 میلیارد تومان کالا از آمریکا وارد ایران شده است. آنچه از آمارهای صادراتی آمریکا به دست‌ آمده نشان می‌دهد در سه‌ماه نخست سال 2019 (ژانویه تا مارس)، 14.6 میلیون دلار کالا از آمریکا به ایران صادر شده است. این آمار نشان می‌دهد صادرات آمریکا در ماه‌های ژانویه تا مارس سال 2018، 32.8 میلیون دلار کالا بوده است. این در حالی است که واردات کالای ایرانی در ماه‌های ژانویه تا مارس سال جاری میلادی به مرز صفر یعنی 0.5 میلیون دلار رسیده است.

اگر میزان واردات کالا از آمریکا براساس نرخ دلار 15 هزار تومانی محاسبه شود، درواقع در سه‌ماهه نخست سال 2019، رقمی معادل 492 میلیارد تومان کالا از آمریکا به ایران صادر شده است. از سوی دیگر آمارهای گمرک ایران از میزان واردات کالا از آمریکا از ابتدای سال جاری تا 15 اردیبهشت‌ماه امسال نشان می‌دهد ایران بیش از 55 میلیارد دلار کالا از آمریکا وارد کرده که اگر این میزان براساس نرخ دلار 15 هزار تومانی محاسبه شود، نشان می‌دهد از ابتدای سال جاری تا 15 اردیبهشت‌ماه امسال، بیش از 827 میلیارد تومان کالا از آمریکا وارد کشور شده است.
نکته قابل‌توجه در آمارهای تجاری ایران و آمریکا، واردات قابل‌توجه برخی اقلام غیر‌ضرور و لوکس به کشور است. براساس آمار گمرک ایران، در سال 97 مکمل‌های غذایی یکی از بیشترین اقلام وارداتی بود که برای واردات این کالا 23.5 میلیون دلار ارز معادل 352.5 میلیارد تومان (با نرخ ارز 15 هزار تومانی) از کشور خارج شده است. پروتز‌های دندان (غیر از دندان‌‌های مصنوعی) نیز معادل 1.4 میلیون دلار ارزبری داشته که این میزان با احتساب نرخ ارز 15 هزار تومانی، 21.4 میلیارد تومان ارز از کشور خارج کرده است.

در میان اقلام وارداتی از آمریکا، آب پنیر و آب پنیر تغییریافته، دستگاه کامل کامپیوتر server شامل تمامی واحدها و متفرعات داخلی ازجمله درایوها، بردها، حافظه هارد و کارت شبکه و بدون واحد‌های ورودی و خروجی، قزل‌آلا از نوع تخم چشم‌زده و مصنوعات از مواد پلاستیکی جهت مصارف پزشکی، ارزبری قابل‌توجهی داشته است. بر این اساس، بیش از 130 هزار دلار ارز برای واردات آب پنیر اختصاص داده شده است، همچنین بیش از 175 هزار دلار برای واردات قزل‌آلا از نوع تخم چشم‌زده تخصیص یافته است. این در حالی است که در شرایط مضیقه ارزی، اختصاص ارز دولتی به کالاهای غیرضروری، اقتصاد کشور را بیش از پیش آسیب‌پذیر می‌کند.
 تجارت صعودی با آمریکا
آمار واردات کالا از آمریکا از سال 93 تا پایان 97، یعنی در بازه زمانی پیش از امضای برجام، پس از امضای برجام و پس از لغو برجام نشان می‌دهد در سال 93 و پیش از آنکه ایران به توافق هسته‌ای با 1+5 دست پیدا کند، 151.5 میلیون دلار کالا از آمریکا وارد کشور شده است. این کالاها که عمدتا کالاهای مصرفی لوکس و غیرضروری محسوب می‌شوند، در سال 94 نیز با افزایش قابل‌توجهی و به میزان 167.4 میلیون دلار وارد کشور شده است. پس از آنکه برجام به سرانجام رسید و تحریم‌های آمریکا لغو شد، مقام معظم رهبری در ۲۹ مهرماه سال ۹۴ در نامه‌ای به حسن روحانی دستورات مهمی را درخصوص رعایت و حفظ منافع ملی و مصالح عالیه کشور صادر کردند. ایشان در آخرین جمله از نامه خود خطاب به رئیس‌جمهور دستور دادند:‌ «مراقبت فرمایید که وضعیت پس از برداشته‌شدن تحریم‌ها، به واردات بی‌رویه نینجامد و به‌خصوص از وارد کردن هرگونه مواد مصرفی از آمریکا جدا پرهیز شود.»

فرمایش مقام معظم رهبری در حالی به تیم اقتصادی دولت ابلاغ شد که آمار واردات کالا در سال 95 نشان می‌دهد دولت در این سال بیش از 284 میلیون دلار کالا که عمدتا کالاهای آرایشی- بهداشتی، لوکس و مصرفی وارد کشور کرده است.

روند واردات کالا از آمریکا در سال 96 روند کاهشی داشته و براساس آمار گمرک ایران، در سال مذکور 169.3 میلیون دلار کالا از آمریکا به کشور وارد شده است. با خروج رئیس‌جمهور آمریکا از برجام در اردیبهشت‌ماه سال 97 و اعمال تحریم‌های بانکی و نفتی در سال گذشته، این انتظار وجود داشت که دولت در تجارت خود با آمریکا و اقلام و کالاهای وارداتی از این کشور تجدیدنظر کند. اگرچه آمار واردات کالا از آمریکا در سال 97 در مقایسه با سال ماقبل آن اندکی کاهش یافته است، اما با توجه به بحران‌های اقتصادی سال 97 و التهابات بازار ارز و افزایش نرخ دلار، واردات کالا از آمریکا، ارز قابل‌توجهی را از کشور خارج کرده است.

براساس آمار به دست آمده از گمرک ایران، در پایان 12 ماهه سال 97، 142 میلیون دلار کالا از آمریکا وارد کشور شده است که همچنان بخش قابل‌توجهی از این کالاها را کالاهای مصرفی و غیرضرور تشکیل می‌دهد. به‌عبارت دیگر، با وجود تذکر مقام معظم رهبری مبنی‌بر اعمال ملاحظات در تجارت با آمریکا، آمارها بیانگر رشد چشمگیر واردات از آمریکا پس از برجام است.