«سعد جواد قندیل»، سفیر جدید عراق در تهران که اسفندماه سال گذشته با دکتر محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه کشورمان دیدار و رونوشت استوارنامه خود را تسلیم وی کرده بود، در نخستین مصاحبه خود با یک رسانه داخلی، در گفتگوی اختصاصی با خبرنگار حوزه غرب آسیا و محور مقاومت پاسخگوی سؤالاتی درباره روابط دوجانبه و نیز توافقات مشترک میان دو کشور و همچنین موضوع تحریم‌های یکجانبه اقتصادی آمریکا علیه ایران بود.
دولت عراق بارها حمایت خود را از ایران در مقابل تحریم‌های آمریکا اعلام کرده است. برنامه‌های دولت عراق برای حفظ روابط اقتصادی و سیاسی خود با ایران در دوره تحریم‌ها چیست؟ آیا موضوع باج‌گیری آمریکا از عراق برای ادامه خرید انرژی از ایران صحت دارد؟

قندیل:دولت عراق بارها و در مناسبت‌های مختلف از زبان مسئولان خود اعلام کرده است که این کشور بخشی از تحریم‌ها علیه ایران قرار نمی‌گیرد. بغداد تحریم‌ها علیه جمهوری اسلامی ایران را قانونی نمی‌داند و آن را رد می‌کند. بغداد و تهران به‌طور کامل با یکدیگر همکاری خواهند کرد و ما به توافقات خود با ایران ادامه می‌دهیم تا از مرحله تحریم‌ها بگذریم. عراق در زمینه رابطه خود با ایران به آمریکا باج نخواهد داد و ما این تحریم‌ها را غیرقانونی می‌دانیم.

 هدف آمریکا از هشدارهای اخیر خود به اتباعش درباره سفر نکردن به عراق و نیز بازگرداندن دیپلمات‌های غیرضروری و بخشی از نیروهایش به واشنگتن با ادعای تهدیدات امنیتی علیه آنها چیست؟
قندیل: هشدارهای آمریکا بدون اطلاع دولت عراق انجام می‌شود و آنها علت هشدارهای خود را به بغداد اعلام نمی‌کنند. درواقع، خود آمریکا باید پاسخگوی هشدارهایش به آمریکایی‌ها در داخل خاک عراق باشد.

بغداد اعلام کرده است که در صورت قطع واردات گاز طبیعی از ایران، برای نیروگاه‌های عراق جایگزین‌های ویژه‌ای خواهد داشت. وضعیت قراردادهای نفتی دو کشور چگونه است؟

قندیل: عراق نمی‌خواهد واردات انرژی از ایران را قطع کند و به قراردادها و توافقات امضاشده خود با ایران پایبند است. به‌ طور طبیعی عراق جایگزین‌هایی برای واردات انرژی خود دارد، ولی این به آن معنی نیست که عراق بخواهد واردات انرژی خود را از ایران قطع کند.

 نقش جمهوری اسلامی ایران را در دوره بازسازی عراق چگونه ارزیابی می‌کنید؟

قندیل: در دو سفر اخیر یعنی سفر تاریخی حسن روحانی، رئیس‌جمهور ایران به بغداد و نیز سفر عادل عبدالمهدی، نخست‌وزیر عراق به تهران بر تقویت همکاری‌ها میان دو کشور تأکید و درباره توسعه فعالیت شرکت‌های ایرانی در بغداد توافقاتی انجام شد. درواقع، بغداد از نقش محوری ایران در روند بازسازی عراق حمایت می‌کند و ما خواستار توسعه فعالیت‌های شرکت‌های ایرانی در بغداد هستیم.

 چه عواملی باعث شد تا رایزنی‌های میان ایران و عراق به لغو کامل روادید منجر نشود؟ آیا ادعای برخی منابع درباره اختلافات مرزی میان دو کشور در مناسبت‌هایی همچون اربعین صحت دارد؟

قندیل: در زمان سفر دکتر روحانی به بغداد سه احتمال مطرح شده بود؛ نخست اینکه روادید به‌ طور کلی ملغی و برداشته شود، دوم اینکه هزینه‌های روادید رایگان شود و سومین احتمال نیز تخفیف در هزینه روادید بود. این سه احتمال بررسی شد و با هم به تفاهم دست یافتیم که مورد دوم یعنی رایگان شدن هزینه روادید اجرایی شود.
درباره بخش دوم سؤال باید بگویم که هیچ اختلافی میان ایران و عراق به‌ویژه در موضوع اربعین وجود ندارد. تفاهم‌نامه‌ای میان دو کشور تنظیم شده است تا زیارت‌های سال جاری نیز همچون سال‌های گذشته به‌صورت خیلی عالی انجام شود و ما چنین انتظاری داریم.

پروژه خط ریلی ایران-عراق در چه مرحله‌ای قرار دارد؟

قندیل: در سفر روحانی به بغداد توافق‌نامه‌ای در زمینه اتصال خطوط ریلی میان شلمچه و بصره به دست آمد که در سفر عبدالمهدی به تهران بر اجرایی شدن آن تأکید شد. دیدارها و رایزنی‌ها بر سر عملیاتی شدن این پروژه همچنان در جریان است و در مرحله بررسی‌های فنی قرار دارد.

 آیا ظاهر شدن مجدد ابوبکر البغدادی، سرکرده گروه تروریستی داعش در کلیپ‌هایی که منتشر شده است، می‌تواند دستمایه حضور مجدد و گسترده آمریکا در عراق شود؟

قندیل: نکته‌ای را باید ذکر کنم و آن این است که وجود نیروهای آمریکایی طبق توافقات میان بغداد و واشنگتن است. نیروهای آمریکایی موجود در عراق جنگجو نیستند و نیروهای مستشاری به‌شمار می‌روند. دولت عراق به هیچ عنوان قبول نمی‌کند نیروی‌های نظامی در سرزمینش حضور داشته باشند و معتقدم که هیچ رابطه‌ای میان پدیدار شدن ابوبکر البغدادی در کلیپ‌ها و حضور نیروهای آمریکایی در عراق وجود ندارد.

هدف دولت آمریکا از انتقال تجهیزات‌ خود به پایگاه‌های نظامی «الرمادی» و «التنف» چیست؟ موضع رسمی دولت عراق را دراین‌باره بیان کنید.
قندیل: من درباره انتقال تجهیزات آمریکا به این دو پایگاه نظامی اطلاعی ندارم، ولی به طور کلی حضور چندین نیروی مستشاری خارجی در عراق طبیعی است و این نیروها طبیعتاً تجهیزات و ادوات مورد نیاز خود را برای انجام وظیفه‌ وارد عراق می‌کنند.

موضع دولت عراق درباره موافقت عربستان و عرب‌های حاشیه جنوبی خلیج فارس با استقرار نیروهای آمریکایی در خاک کشورهایشان را بیان بفرمایید.

قندیل: ما به طور کلی این موضوع را داخلی می‌دانیم که در حیطه امور داخلی عربستان سعودی است، ولی معتقدیم که این نیروها نباید از سرزمین عربستان برای حمله به سرزمین و کشورهای دیگر استفاده کنند.

نقش آیت‌الله سیستانی و مرجعیت شیعه را در جلوگیری از بروز فتنه‌ها در عراق و برقراری ثبات در عراق و منطقه چگونه ارزیابی می‌کنید؟

قندیل: آیت‌الله سیستانی نقش محوری، اساسی و مرکزی در خلاصی عراق از فتنه‌ها و توطئه‌های داخلی و خارجی ایفا کرد و سه بار باعث خلاصی کشور از ابتلا به فتنه‌ها شد؛ دو بار با فتوا و یک بار نیز با رهنمودهای روشنگرانه. فتوای نخست وی در ۲۰۰۳ میلادی بود، هنگامی که نیروهای آمریکایی وارد عراق شدند و آنجا را اشغال کردند. زمانی که فرمانده نظامی آمریکا دستور داد که نیروهای ارتش عراق منحل و انبارهای سلاح بازگشایی شود، ۳۰ میلیون قبضه سلاح عراقی به دست مردم افتاد. در این وضعیت بحرانی و در آستانه یک جنگ داخلی بود که آیت‌الله سیستانی با فتوای‌ خود مبنی بر استفاده ارتش و دولت از این سلاح‌ها، توطئه را خنثی کرد.
دومین بار در ۲۰۰۵ میلادی و زمانی بود که پل برمر به عنوان حاکم آمریکایی غیرنظامی ارشد عراق قصد داشت قانون اساسی کشور را طبق سلیقه خودش تغییر دهد که آیت‌الله سیستانی این درخواست و تعیین کمیسیون برای این موضوع را قاطعانه رد و اصرار کرد که اعضای کمیسیون تدوین قانون اساسی عراق باید به طور مستقیم از سوی خود عراقی‌ها انتخاب شوند. وی حتی فتوا داد که اگر قانون اساسی به وسیله همان کمیسیون آمریکایی تدوین شود، غیرقانونی خواهد بود.

سومین بار  در ۲۰۱۴ میلادی بود که فتوای وجوب جهاد کفایی را علیه گروه تروریستی داعش که وارد عراق شده و حتی تا موصل و نزدیکی‌های بغداد رسیده بودند و در آستانه ورود به بغداد قرار داشتند صادر کرد. در واقع، مرجع عالی‌قدر شیعیان عراق با این فتوا بغداد را خطر سرنگونی نجات داد و کل عراق را از شر این گروه تروریستی خلاص کرد.

آیا در سفر اخیر مایک پمپئو، وزیر امور خارجه آمریکا به عراق، آمریکا بغداد را به کنترل نیروهای ایرانی در برابر نظامیان آمریکایی فراخوانده بود؟

قندیل: به‌طور کلی عراق مسئولیتی در رابطه با نیروهای ایرانی ندارد، بلکه عراق تنها در برابر نیروهای عراقی مسئولیت دارد. موضوع بعد این است که هیچ نیروی نظامی ایران در خاک عراق حضور ندارد، ولی اگر منظورتان نیروهای حشدالشعبی است، آنها بخشی از نیروهای نظامی عراق هستند و فرماندهی آنها زیر نظر جناب نخست‌وزیر و فرمانده کل قوا انجام می‌شود. اگر پمپئو دراین‌باره فراخوان حمایت از نیروهای آمریکایی را مطرح کرده، موضوعی طبیعی است، زیرا عراق وظیفه دارد که از نیروهایی که در خاک کشورش حضور دارند حمایت کند؛ نیروهایی که در چارچوب توافق‌نامه میان عراق و آمریکا مستقر هستند.

 در پایان مصاحبه اگر نکته‌ای از روابط سیاسی و اقتصادی دو کشور دوست و برادر، ایران و عراق مد نظرتان است بفرمایید.

قندیل: روابط دو کشور رو به سمت پیشرفت است و این پیشرفت بخش‌های سیاسی و اقتصادی را نیز شامل می‌شود. در دیدارهای اخیر میان مقامات ایران و عراق ازجمله امور مهمی که توافق شد، رایگان شدن هزینه‌های ویزا بود و ما انتظار داریم با این تصمیم تعداد زوار ایرانی به عراق و زوار عراقی به ایران افزایش یابد که طبعاً آثار مثبتی بر بخش سیاحتی و زیارتی دو کشور خواهد گذاشت.
موضوع مهم دیگر توافق بر لایروبی اروندرود است که می‌تواند قابلیت دریانوردی آن را احیا کند و باعث شود تا خط قدیمی دریانوردی که در ۱۹۷۵ میلادی بر سر بازگشایی آن توافق شده بود، عملیاتی شود. این موضوع به تسهیل فعالیت‌های بندر «المعقل» (بصره) عراق که از سوی عراق تعطیل شده بود، کمک می‌کند و باعث می‌شود تا همه بنادر ایرانی که در اروندرود قرار دارند فعال شوند.

علاوه بر این، در چارچوب توافق اروندرود چند بندر آزاد مرزی تأسیس خواهد شد و متصل شدن خط ریلی میان شلمچه و بصره از اروندرود است که می‌تواند این منطقه را از نظر اقتصادی فعال‌تر کند. مجموع همه این توافقات تجاری باعث می‌شود تا سطح مبادلات میان دو کشور از ۱۲ میلیارد دلار کنونی به ۲۰ میلیارد دلار افزایش یابد و این موضوع، ایران را به شریک نخست تجاری عراق تبدیل خواهد کرد.

شعار سال،بااندکی تلخیص و اضافات برگرفته از خبرگزاری آنا،تاریخ انتشار:4خرداد 1398،کدخبر:382726،ana.ir