شعار سال: شتر حیوانی است که نیاز غذایی بالایی ندارد و می‌تواند دربیابانزندگی کند و پرورش آن نسبت به گاو و گوسفند از صرفه اقتصادی بالاتری برخودار است. شترداری یک صنعت سودمند است، چرا که از گوشت، پوست، پشم و شیر این حیوان می‌توانیم بهره ببریم و مسئولان برای استفاده حداکثری از این صنعت، باید آستین‌ها را بالا بزنند.

شترداری صنعتی پرمزیت برای عشایر

شتردار خراسان‌جنوبی می‌گوید: عشایرایل بهلولی هستیم و اجدادمان از گذشته به پرورش شتر مشغول بوده‌اند و من نیز بعد از پایان تحصیلات و با توجه به وضعیت فعلی جامعه، تصمیم گرفتم به حرفه اجدادی خودم که همان شترداری است، روی بیاورم.

کاظمی ادامه می‌دهد: کار پرورش شتر را آغاز کردم و در حال حاضر به ۷۰ نفر شتر رسیده است. وی می‌گوید: ما عشایر در بدترین و سخت‌ترین شرایط زندگی می‌کنیم و از بسیاری از امکاناتی که مردم در شهر برخوردار هستند، بی‌بهره هستیم، اما با این حال بیش از ۲۵ درصدگوشتکشور توسط عشایر تولید می‌شود.

کاظمی با بیان این‌که خراسان جنوبی قطب دوم شترداری در کشور است، گفت: مسئولان نگاه ویژه‌ای به صنعت شترداری داشته باشند. شتردار برای این‌که بتواند شیر شتر را به فروش برساند، باید سیب سلامت دریافت کند و این برای شتردار به‌صرفه نیست و باید هزینه زیادی انجام دهد.

به گفته این شتردار خراسان‌جنوبی، پشم شتری که تولید می‌شود، می‌تواند برای چندین نفر کارآفرینی به همراه داشته باشد و باید توسط مسئولان مورد توجه قرار گیرد.

کاظمی می‌گوید: مسئولان برای برگزاری مسابقات فوتبال و اسب‌دوانی هزینه‌های زیادی می‌کنند، اما حاضر نیستند برای مسابقات شترسواری هزینه کنند تا مردم از این مسابقات نیز بهره‌مند شوند. وی ادامه می‌دهد: ماشیر شترتولید می‌کنیم، اما هیچ زیرساختی برای فرآوری شیر شتر وجود ندارد.

به گفته کاظمی در استان هیچ جایگاهی برای فرآوری شیر شتر وجود ندارد و شترداران شیر را به صورت فله‌ای و با سختی فراوان به فروش می‌رسانند و نبود بازار فروش گوشت، پشم و محصولات جانبی شتر نیز از دیگر مشکلات پرورش‌دهندگان شتر است.

صنایع فرآوری محصولات شتر در خراسان جنوبی وجود ندارد

معاون بهبود تولیدات دامی خراسان جنوبی گفت: صنایع فرآوری محصولات شتر در استان وجود ندارد. اشرفی با بیان این‌که ۳۰ هزار شتر در استان وجود دارد، ادامه داد: به دنبال جذب سرمایه‌گذار برای احداث کارخانه هستیم، اما تا این لحظه به مرحله عملیاتی نرسیده است.

وی با بیان این‌که در حال حاضر دنبال تشویق سرمایه‌گذاران برای احداث کارخانه فرآوری شیر شتر هستیم، گفت: تعدادی سرمایه‌گذار نیز مراجعه کرده‌اند و پیگیر کار‌های مقدماتی و دریافت مجوز هستند. به گفته اشرفی، شیر شتر به دلیل خواصی که دارد، باید به عنوان شیر خشک صادر شود.

وی می‌گوید: تاکنون دو سرمایه‌گذار از کشور آلمان و شهرستان سربیشه مجوز احداث کارخانه شیر خشک شتر در نهبندان را گرفته‌اند.

به گفته اشرفی مجوز‌های کارخانهشیر خشکشتر گرفته شده و در حال حاضر در حال وارد کردن ۵۰۰ شتر شیری از کنیا هستند. در استان بیش‌تر شتر‌های گوشتی داریم و شتر‌های شیری از کشور‌های آفریقایی و پاکستان وارد می‌شوند.

وی گفت: تولید روزانه شیر شتر‌های وارداتی ۱۵ تا ۲۰ کیلوگرم است، در حالی که ما روزانه به‌طور متوسط دو تا سه کیلوگرم شیر از شتر‌های داخلی برداشت می‌کنیم. به گفته اشرفی با وارد کردن شتر‌های شیری، اصلاح نژاد شتر‌ها مدنظر است.

معاون بهبود تولیدات دامی خراسان جنوبی می‌گوید: مجوزکشتارگاهشتر هم داده شده، اما به دلیل مشکلات مالی هنوز کاری انجام نشده است.

اشرفی ادامه می‌دهد: شتر یکی از ظرفیت‌های استان است که به دلیل نبود کشتارگاه، به صورت زنده از استان خارج و به استان‌های تهران، اصفهان، کرمان، یزد، خراسان رضوی، سمنان و قم ارسال می‌شود.

به گفته او برای اعطای تسهیلات محدودیت نیست، اما شیر شتر آن‌گونه که باید، در جامعه جا نیفتاده است.

پرورش صنعتی شتر، روشی نوین در عرصه شترداری

در خراسان جنوبی ۲۳ واحد پرورش صنعتی و نیمه صنعتی شتر وجود دارد که دو هزار نفر شتر را پرورش می‌دهند. مزیت این روش این است که در مدت کوتاهی می‌توانیم شتر با وزن بیش‌تر روانه بازار کنیم. بقیه شتر‌ها به صورت سنتی پرورش داده می‌شوند که با توجه به ممیزی مراتع این روش منسوخ شده و بایددامدارانبه پرورش صنعتی این دام روی بیاورند. هشت هزار تن پتانسیل تولید شیر شتر در استان داریم، اما از این مقدار تنها که یک‌هزار تن شیر شتر سالانه وارد بازار می‌شود. یکی از نکات مهم درباره شیر شتر آن است که 10 برابر شیر گاو کلسیم، فسفر و آهن دارد و از همه مهم‌تر انسولینی که در شیر شتر موجود است، برای درمان دیابت مفید بوده و همچنین شیر شتر تأثیرات زیادی در درمان هپاتیت و سل دارد و برای مداوای بسیاری از امراض صعب‌العلاج مفید است.

با علم، شترداری صنعتی را آغاز کردم

سید احمد حسینی، جوان کارآفرین و پرورش‌دهنده شتر شیری به صورت صنعتی، می‌گوید: با توجه به رشته تحصیلی‌ام که علوم دامی است، پس از فارغ‌التحصیل‌شدن در مقطع کارشناسی ارشد از دانشگاه تهران تصمیم به پرورش شتر در استان گرفتم.

وی ادامه می‌دهد: از سال ۱۳۹۴ که از دانشگاه تهران فارغ‌التحصیل شدم و به بیرجند آمدم، یک سری مطالعات درباره شتر‌های شیرده و شتر‌های نژاد‌های صنعتی که بتوان برای شیر و گوشت از آن استفاده کرد، داشتم و پس از اتمام مطالعات و کسب آگاهی نسبت به ورود شتر از هندوستان و پاکستان اقدام کردم.

حسینی می‌گوید: پس از ورود شتر‌های شیری سنی و لاری یک مجموعه صنعتی پرورش شتر شیری راه‌اندازی کردم و از سال ۱۳۹۴ به بعد علاوه بر شیر و دوغ شتر، روی روغن کوهان شتر و پشم آن برای درست کردن کمربند، زانوبند و سایر فرآورده‌های شتر در استان کار می‌کنم.

حسینی می‌گوید: هم‌اکنون در بسیاری از شهرستان‌های خراسان‌جنوبی شاهد پرورش شتر هستیم، اما من به همراه دو نفر دیگر از دوستان برای نخستین بار در حرفه پرورش شتر شیری به صورت صنعتی در خراسان‌جنوبی و به‌طور خاص در بیرجند فعالیت خود را آغاز کردم.

این جوان کارآفرین با اشاره به وضعیت درآمد خود از طریق پرورش شتر، گفت: بخشی از منبع درآمدمان از طریق پرورش و شیر شتر است. وی با بیان این‌که شیر شتر تولیدی مجموعه پرورش شتر ما در سراسر کشور به فروش می‌رسد، می‌گوید: در سطح استان کشش بازار برای فروش شیر شتر کم است و در بازار استان شاید روزانه ۱۰۰ تا ۱۵۰ کیلو فروش داشته باشد، در صورتی که روزانه در سطح استان حدود یک تن شیر شتر از مجموعه‌های مختلف تولید می‌شود. آمار‌ها نشان می‌دهد در خراسان‌جنوبی ۳۰ هزار نفر شتر، دو هزار نفر بهره‌بردار شتر‌دار و بیش از ۲۳ واحد پرورش صنعتی شتر داریم. به گفته حسینی، در آینده نیز باید به فکر برند برای شیر و گوشت شتر در استان باشیم، چراکه هنوز خراسان‌جنوبی بِرندی برای شیر شتر ندارد وشرکت تعاونیو صنایع بسته‌بندی نیز در این زمینه وجود ندارد.

وی ضمن تشویق جوانان برای روی آوردن به پروش شتر، عنوان کرد: ظرفیت پرورش شتر در خراسان‌جنوبی خالی بوده و بازار کشش فوق‌العاده‌ای برای گوشت شتر دارد. از طرف دیگر مردم نیز نسبت به خواص شیر، دوغ، گوشت و پشم شتر آگاه شده‌اند.

این جوانکارآفرین می‌گوید: مشکلی که درباره پرورش شتر وجود دارد و در آن لنگ می‌زنیم، نداشتن دغدغه و مدیریت جهادی برای تکمیل زنجیره ارزش به جهت آموزش و توانمند‌سازی شترداران و تأمین نقدینگی است. از طرف دیگر نبود بسته‌بندی، برندینگ محصولات و بازاریابی برای کامل شدن زنجیره ارزش از دیگر مشکلاتی است که همه نیاز به مدیریت جهادی جهت تکمیل زنجیره ارزش دارد.

پشم شتر را دریابید

اما خراسان جنوبی دومین استان کشور در جمعیت شتر است که استفاده از ظرفیت‌های این نعمت الهی مغفول مانده. این استان ۲۹ هزار و ۸۰۰ نفر شتر دارد که به‌طور متوسط سالانه ۳۰ تن کرک و پشم از آن حاصل می‌شود، اما کم‌تر کسانی پیدا می‌شوند که از این محصول، وسایل قابل استفاده‌ای تولید کنند. کلاه، جوراب، مچ‌بند، زانوبند و کمربند طبی و روکش صندلی از جمله محصولاتی است که از پشم شتر درست می‌شوند و به دلیل خواص پشم شتر نقش به‌سزایی در گرم کردن بدن و درمان درد‌های مفصلی و استخوانی دارند، اما گاهی یا بازاریابی این محصولات سخت می‌شود، یا کالا‌های چینی مشابه این محصولات، جایی برای فروش آن نمی‌گذارند و مشتری‌های این محصولات را به گروه‌های خاص تبدیل می‌کنند.

کم‌تر کسی پشم شتر را جمع‌آوری می‌کند

قربی، یکی از تولیدکنندگان محصولات پشم شتر که در شهرستان طبس زندگی می‌کند، می‌گوید: به دلیل این‌که مراحل تبدیل پشم شتر به نخ سخت و پرهزینه است، کم‌تر کسی از شترداران اقدام به جمع‌آوری این محصول می‌کند و من هم که خود شتر ندارم، مشقت زیادی برای جمع‌آوری این محصول، شست‌وشو، ریسندگی و جداسازی آن از کرک و مو می‌کشم و از طرفی، چون هر یک از مراحل ذکر شده بر روی پشم شتر را یک فرد انجام می‌دهد، هزینه بالایی در تولید محصولات از پشم شتر صرف می‌شود که این خود سبب افزایش قیمت این محصولات و کم‌تر شدن مشتری‌ها می‌شود، به همین دلیل خیلی‌ها بدون اطلاع از سختی کار و هزینه بالایی که فرآوری پشم شتر دارد، کمربند‌ها و زانوبند‌های مشابه چینی با الیاف مصنوعی را از بازار تهیه می‌کنند که ارزان‌تر است، اما خواص محصولات ساخته شده از پشم شتر را ندارد.

شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از روزنامه سبزینه، تاریخ انتشار 19 خرداد 98، شماره: 68873