شعار سال: از دوران بسیار دور چرم و مصنوعات چرمی در ایران رواج بسیار داشته و ایرانیان حدود یک‌هزار و 500 سال قبل از چرم برای تهیه پوشاک و مایحتاج خود استفاده می‌کرده‌اند. به سبب زیست‌بوم ایران و گذرگاه جاده ابریشم، ایران منطقه ویژه اقتصادی آن دوره محسوب می‌شده و محصولاتی چون چرم و ابریشم نقش به‌سزایی در صنعت و تجارت ایران و کشورهای منطقه و جهان داشته است. پوست دام با توجه به مزیت‌های فراوان در صنعت چرم، متأسفانه مورد بی‌مهری قرار گرفته و غالباً بعد از ذبح دام در حاشیه خیابان‌ها و سطل‌های زباله رها می‌شود و این کالای ارزشمند به علت نبود کارخانه تولیدی و فرآوری مناسب، ازبین می‌رود. قیمت اندک پوست دام و نبود تقاضا برای خرید آن سبب شده تا بسیاری از مردم شهرها بعد از ذبح و قربانی‌کردن دام، پوست و احشام آن را در کنار خیابان وسطل‌های زباله رها کنند که این مسأله علاوه بر ایجاد بوی نامطبوع و ایجاد جلوه زشت شهری باعث انتقال بسیاری از بیماری‌ها از جمله تب مالت می‌شود. این بیماری به عنوان یک بیماری ناتوان‌کننده شناخته شده و حداقل دوره درمانی آن نیز دو تا شش ماه است و عوارض متعدد و هزینه‌های سنگینی به دنبال دارد. تب کریمه کنگو و انواع بیماری‌های عفونی، انگلی، قارچی و پوستی از دیگر بیماری‌های شایع انتقالی از دام به انسان در حوزه بهداشت است. در استانی چون سیستان و بلوچستان که مردم آن در ایام مختلف سال به‌ویژه اعیاد اسلامی قربان و فطر شمار زیادی دام قربانی می‌کنند، هدر رفت محصول ارزشمند پوست دام بیش از سایر استان‌ها است، به‌طوری‌که در برخی روزها صدها و بلکه هزاران عدد پوست در گوشه خیابان‌ها و سطل‌های زباله رها و در نهایت به محل دپوی زباله‌ها منتقل و در زیر خاک دفن یا در بیابان رها می‌شوند.

نبود زیرساخت مناسب و کارخانه فرآوری محصولات دامی در سیستان و بلوچستان برای بازیافت، باعث شده تا این محصول ارزشمند مورد بی‌توجهی قرار گیرد. استان سیستان و بلوچستان با ذبح سالانه 100 هزار رأس گاو و 30 هزار نفر شتر و هزاران رأس دام سبک یکی از قطب‌های اصلی تولید محصولات دامی در کشور محسوب می‌شود که نبود زیرساخت مناسب و عدم سرمایه‌گذاری در این بخش باعث هدررفت میلیاردی این محصول ارزشمند شده است. محمد شیبک، یکی از شهروندان زاهدان، گفت: تا چند سال پیش افراد زیادی با مراجعه به درب منازل شهروندان به‌ویژه در اعیاد قربان و فطر پوست دام‌های ذبح شده را با قیمت مناسب خریداری می‌کردند، اما اکنون خبری از این افراد نیست. وی افزود: در آن زمان گفته می‌شد پوست دام‌ها برای فرآوری به پاکستان منتقل می‌شود، اما از چند سال پیش از انتقال این محصول جلوگیری شده و به همین علت خریداری ندارد. وی ادامه داد: با توجه به این‌که کسی خریدار این محصول نیست، مردم به اجبار این محصول را درون سطل‌های زباله می‌اندازند. این شهروند زاهدانی خاطرنشان کرد: مردم این استان در گذشته‌های دور از پشم احشام نخ و لباس می‌بافتند و از پوست آن نیز لباس چرمی و سایر اقلام را تولید می‌کردند.
وی تصریح کرد: اگر پوست حیوانات توسط شرکت‌ها یا کارخانجاتی در این استان خریداری شود، به یقین سود زیادی در آن خواهد بود. شیبک خاطرنشان کرد: وجود صنعت چرم در این استان با توجه به ذبح بالای دام می‌تواند نقش موثری در ایجاد اشتغال داشته باشد.

پشم گوسفند

استفاده از پشم گوسفند از دوران قدیم برای تهیه البسه، تولید نخ برای بافت فرش و سایر ملزومات زندگی استفاده می‌شده و زنان هنرمند ایرانی با تبدیل این محصول دامی به نخ اقلام مورد نیاز خود را به دست می‌آوردند. با گذر زمان و رغبت نداشتن نسل جوان برای تعلیم این هنر و بسیاری از ناملایمتی‌های دیگر آن شوق دیرینه در زنان دیده نمی‌شود. با توجه به این‌که پشم گوسفند در طول سال چند مرتبه چیده می‌شود، با ایجاد کارگاه‌هایی با هدف اشتغال به‌ویژه در مناطق روستایی می‌توان علاوه بر برطرف کردن نیاز ملی، مازاد آن را به کشورهای دیگر صادر کرد. با توجه به بیانات رهبر معظم انقلاب مبنی بر حمایت از کالا و تولید‌کننده ایرانی، ضروری است همه برای تحقق این امر تلاش کرده و در استانی که بیش‌ترین ظرفیت نیروی جوان در کشور را دارد، زمینه ایجاد اشتغال پایدار را فراهم کرد. معاون سلامت دامپزشکی استان سیستان و بلوچستان گفت: با توجه به این‌که در سایر استان‌ها کار کشتار و فرآوری دام در کشتارگاه‌های صنعتی و مجوز‌دار انجام می‌شود، پوست دام نیز برای فرآوری و نمک سود کردن به کارگاه‌های فعال این حوزه ارسال می‌شود و مورد استفاده قرار می‌گیرد. حسین فروزنده ادامه داد: برنامه‌ای در استان سیستان و بلوچستان با این عنوان وجود ندارد و کشتار دام به ویژه دام‌های سبک تماماً به صورت غیرمجاز انجام می‌شود. وی بیان کرد: در اعیادی چون قربان بالغ بر 300 هزار رأس دام در شهر زاهدان کشتار می‌شود، اما با توجه به این‌که کشتار در مراکز کشتارگاهی صورت نمی‌گیرد، مدیریتی نیز در حوزه فرآوری پشم و پوست آن‌ها وجود ندارد. معاون سلامت دامپزشکی استان با اشاره به مجهز بودن کشتارگاه‌های استان در حوزه فرآوری پوست دام اظهار داشت: اگر کشتار دام در کشتارگاه صورت پذیرد و پروانه‌ها و مجوزهای بهداشتی لازم را داشته باشد، پوست دام نیز فرآوری و قرنطینه می‌شود و مورد استفاده قرار می‌گیرد. وی با بیان این‌که مرکزی برای استفاده از پوست دام در استان وجود ندارد، گفت: با توجه به منویات مقام معظم رهبری در بحث اقتصاد مقاومتی و داشتن حدود 15 واحد کشتارگاهی در سطح استان فرآوری پوست دام می‌تواند در زمینه اقتصاد و اشتغال مردم استان بسیار مهم باشد. فروزنده بیان کرد: پوست دام یک حوزه بسیار مناسب در استان محسوب می‌شود و در صورت مشارکت و توجه بخش دولتی و خصوصی زمینه مناسبی برای اقتصاد منطقه به وجود می‌آورد. وی ادامه داد: در این رابطه برنامه‌هایی برای برگزاری جلسات با مسئولان استانی در دستور کار داریم که به زودی انجام می‌گیرد. معاون سلامت دامپزشکی استان ساماندهی کشتار در سطح استان را مهم ارزیابی کرد وافزود: ارسال و جهت‌دهی کشتار به سمت اماکن مورد کنترل و مجوز‌دار با توجه به دام وارداتی در استان مهم است و باید مورد توجه قرار گیرد.

بی‌رغبتی سرمایه‌گذاران

مدیر صنایع تبدیلی و غذایی سازمان جهاد کشاورزی سیستان و بلوچستان هم اظهار داشت: در زمینه فرآوری پوست دام در استان چندین مسأله قابل توجه است که یکی از آن‌ها رغبت نداشتن سرمایه‌گذار در این بخش است. محمد راحتی افزود: در منطقه سیستان چندی قبل سرمایه‌گذاری خارجی در حوزه فرآوری سالامبور قصد فعالیت داشت که برخی مسائل از جمله خشک‌سالی منطقه او را از این کار منصرف کرد. وی افزود: عدم وجود سیاست‌های مناسب در حوزه واردات دام و بازدهی نداشتن برای سرمایه‌گذار و همچنین واردات بی‌رویه چرم از کشور چین از جمله مشکلاتی است که سبب بخش خصوصی تمایلی به سرمایه‌گذاری در این حوزه نداشته باشد. مدیر صنایع تبدیلی و غذایی سازمان جهاد کشاورزی سیستان و بلوچستان تصریح کرد: نوسانات و مشکلات بازار و بی‌تدبیری در برخی سیاست‌ها سبب شده که سرمایه‌گذار جرأت ورود به این حوزه را نداشته باشد. وی در بحث صادرات پوست دام بیان کرد: در برهه‌ای صادرات پوست دام به کشور‌های همسایه صرفه اقتصادی داشت و افراد با خرید پوست و فروش آن در مرزهای کشورهای همسایه بازار مناسبی داشتند، حال به دلیل عدم رغبت خرید پوست از سوی این کشورها این موضوع دیگر صورت نمی‌گیرد.

راحتی اظهار داشت: مراکز بسیاری در حوزه سالامبور در استان مجوز دارند، اما بسیاری از آن‌ها دیگر فعالیت نمی‌کنند و هیچ‌کدام از آن‌ها نیز به مراکز جهاد برای بیان علت و دریافت راه‌حل مراجعه نکرده‌اند. وی اضافه کرد: بخش خصوصی اگر بداند در جایی بازدهی مالی وجود دارد، حتماً در آن حوزه فعالیت می‌کند، اما شاهد این فعالیت نیستیم که جای بررسی در حلقه‌های دیگر این قضیه دارد. مدیر صنایع تبدیلی و غذایی سازمان جهاد کشاورزی سیستان و بلوچستان گفت: حوزه فعالیت مراکز فرآوری پوست در استان در قسمت سالامبور بوده و در حوزه چرم که بازار سود بیش‌تری دارد، مرکزی وجود ندارد.

گفتنی است استان سیستان و بلوچستان دارای 215 واحد پرواربندی گوساله صنعتی، یک‌هزار و 426 واحد کوچک پرواربندی گوساله روستایی و 715 واحد کوچک پرواربندی گوسفند و بز روستایی، پنج واحد پرواربندی شتر صنعتی، 16 واحد گاوداری شیری صنعتی، یک‌هزار و 707 واحد کوچک گاوداری شیری روستایی، 53 واحد کوچک پرورش شتر شیری روستایی و 13 واحد کوچک پرواربندی شتر روستایی و دو ایستگاه حفظ و حراست ژنتیکی گاو سیستانی و گاو دشتیاری است. هم‌اینک 11 باب کشتارگاه صنعتی و بهداشتی دام با ظرفیت ذبح روزانه بیش از شش هزار و 900 رأس دام سبک و سنگین، 41 واحد بسته‌بندی گوشت، 13 واحد کارخانه خوراک دام، شش کارخانه تولید شیر و فرآورده لبنی و 30 مرکز جمع‌آوری شیر در این استان وجود دارد و سالانه بیش از 42 هزار تن گوشت قرمز و 106 هزار تن شیر در استان تولید می‌شود. عشایر سیستان و بلوچستان با 900 هزار واحد دامی 25 درصد تولیدات دامی استان را به خود اختصاص داده‌اند.

شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از روزنامه سبزینه، تاریخ انتشار 21 آذر 97، شماره: 59022