شعار سال:مکرون برای گفت و گو با مقام های تهران ابراز تمایل کرد شاید برای دونالد ترامپ، رئیس جمهوری امریکا فرصتی بهتر از حضور در نشست سران جی 20 فراهم نبود تا برای نزدیک کردن دیدگاه متحدان قدیمی به سیاست کشورش در قبال ایران قدمی بردارد.

نشست قدرتمندترین کشورهای صنعتی جهان در حالی از دو روز پیش در شهر اوزاکای ژاپن آغاز شد که ترامپ بار دیگر کوشید با بهره‌گیری از فرصت ملاقات‌های رودررو با همتایان خود از قدرت‌های بزرگ بین‌المللی، ایران را به نقطه کانونی فشار تبدیل کند. واقعیتی که به گفته اغلب کارشناسان در زمره موضوعات اصلی رایزنی‌های میان ترامپ و مقام‌های بلندپایه حاضر در ژاپن به شمار می‌آمد و نشان داد با وجود تلاش رئیس جمهوری امریکا برای همسو کردن رویکردها علیه ایران، هنوز تعارض‌ها و درگیری‌ها باقی است، با دلایلی واضح و مستتر در یک گزاره؛ «امریکا یکجانبه از توافق هسته‌ای خارج شده است.»

 در شرایطی که سران کشورهای حاضر در نشست «جی 20» به جهت‌گیری‌های اخیر و توأم با تهدید به جنگ و مذاکره ترامپ نسبت به ایران واکنش قابل انتظاری نشان دادند، این اظهار نظر «امانوئل مکرون»، رئیس جمهوری فرانسه که «هیچ جنگ کوتاهی وجود ندارد، ما معمولاً زمان شروع جنگ را می‌دانیم، اما زمان پایان آن را نمی‌دانیم» حائز یک واقعیت است و آن اینکه مهم‌ترین سنگرگاه اجماع‌سازی امریکا در جهان دچار تزلزل شده است. واقعیتی که در دوران پسابرجام با بی‌اعتنایی کشورهای اروپایی به مخالفت‌های امریکا با برجام و پایان عصر تسری تحریم‌های امریکایی به روابط کشورهای دیگر با ایران آغاز شد و اینک خود را در موضعگیری صریح رهبران کشورهای بزرگ جهان با مواضع ستیزه‌جویانه رئیس جمهوری امریکا علیه ایران در نشست «جی 20» نمودار ساخت.
ترامپ روز جمعه و در بدو ورود به شهر اوزاکای ژاپن مدعی شد که زمان کافی برای رفع تنش میان ایالات متحده و ایران وجود دارد و فارغ از هر فشار و عجله‌ای آنها می‌توانند از زمان خود استفاده کنند. او که در کنار «نارندرا مودی»، نخست‌وزیر هند به پرسش‌های خبرنگاران پاسخ می‌داد ادامه داد: «فکر می‌کنم که این شیوه در نهایت نتیجه بدهد که در این صورت عالی خواهد شد؛ اگر هم به جایی نرسید که با خبر خواهید شد.»
این اظهارات «آشتی‌جویانه» ترامپ دو روز پس از آن عنوان شد که او ایران را به نابودی در جریان جنگی کوتاه‌مدت تهدید کرده بود. همین اظهارات بود که «مکرون» را در دیدار با «آبه شینزو»، نخست‌وزیر ژاپن وادار به پاسخگویی در نشست جی 20 کرد و باعث شد موضعگیری او پیش‌درآمدی برای ناکام ماندن رئیس جمهوری امریکا در خلال گفت‌و‌گوهایش با سایر کشورهای حاضر در این نشست پیرامون ایران باشد. چه علاوه بر فرانسه که رئیس جمهورش حتی در ملاقات با ترامپ برای  گفت و گو با مقام های ایران ابراز علاقه‌مندی کرده است، موضوع کشورمان و تأکید بر همگرایی جامعه بین‌الملل برای کاهش تنش با آن و لزوم بازگشت به برجام از جمله موضوعات مشترک و مورد گفت‌و‌گوی سران کشورهایی چون ژاپن، آلمان، چین و هند در خلال دیدارهای دوجانبه با یکدیگر بود.
ارسال پیام‌های مخالف با خواست «ترامپ» درباره ایران در سخنان «آبه شینزو»، نخست‌وزیر ژاپن هم بازتاب یافت. «آبه» که خود چندی پیش با سفر به تهران پیام آور پیشنهاد واشنگتن برای مقام‌های کشورمان بود، این نکته را در نشست «جی 20»مورد توجه قرار داد که سفر اخیرش به ایران با حمایت رئیس جمهوری فرانسه و ولیعهد عربستان صورت گرفته است.
او همچنین با بیان اینکه ژاپن روابط برجسته و ممتازی با ایران، امریکا و اروپا دارد، تصریح کرد «سفرش به ایران بر اساس حمایت شمار زیادی از کشورها انجام شد.» نمای دیگر از موضعگیری مخالفت‌جویانه با امریکا در مذاکرات دوجانبه کشورهای اروپایی با مقام‌های امریکایی بروز یافت. چنانکه منابع آگاه از پشت پرده دیدارهای دیپلماتیک در نشست ژاپن روایت کرده‌اند، از یک سو اروپایی‌ها در دیدار مقام‌های امریکایی، قصور ناشی از تعمیق تنش‌ها در منطقه خاورمیانه را متوجه این کشور کرده‌اند و از سوی دیگر پکن و سئول هیأت امریکایی را برای قرارگرفتن در فهرست معافیت از تحریم‌های نفتی امریکا در تنگنا قرار دادند. این همه واقعیات رخ داده پیرامون ناکامی امریکا درباره ایران طی چند روز گذشته نبود. چه خبرگزاری آسوشیتدپرس هم همزمان با نشست «جی 20» از ناکامی سرپرست تازه کار وزارت دفاع امریکا در اولین مأموریت خارجی برای جلب حمایت ناتو جهت تشکیل ائتلاف علیه ایران خبر داد. مارک اسپر سرپرست وزارت دفاع امریکا در جمع‌بندی اولین نشست با متحدان امریکا در ناتو گفت که اعضای این سازمان نظامی - امنیتی هیچ تعهد محکمی به ایالات متحده برای شرکت در تلاش جهانی برای تأمین امنیت آب‌های بین‌المللی در مقابل تهدیدات از سوی ایران ندادند.

سایه شبح «خاشقجی» بر سر هیأت عربستانی
قابل انتظار بود که وقتی «ترامپ» در چاره‌جویی برای همراه کردن متحدان تاریخی اش علیه ایران در نشست «جی 20» ناکام ماند، ریاض هم که جزو معدود همپیمانان منطقه‌ای واشنگتن به شمار می‌آید، در زمین بازی علیه ایران تنها بماند. حضور بن‌سلمان، ولیعهد جوان سعودی که به واسطه ماجرای قتل «جمال خاشقجی» مدتی از حضور رسانه‌ای‌اش کاسته شده بود، در نشست «جی 20» بیش از آن که کمکی به پیگیری سیاست‌های خصمانه دولتش علیه ایران باشد، فراهم‌کننده طرح مجدد موضوع قتل «جمال خاشقجی»، خبرنگار عربستانی شد. چه پیگیری این موضوع از سوی برخی کشورها در ملاقات‌های غیررسانه‌ای با سران سعودی و انتقاد از وضعیت حقوق بشر در این کشور سبب شد تا مقامات ریاض در روز نخست اجلاس، در پیگیری ادعاهای ضد ایرانی اقبال چندانی نداشته باشند. شاید این شکست‌های متوالی امریکا و عربستان در پیشبرد خواسته مشترکشان در قبال ایران بود که باعث شد شماری از دیدارهای دوجانبه مقام‌های این کشورها لغو یا به روزی دیگری موکول شود.
شکل‌گیری چنین فضایی نشان می‌داد برخلاف سیاست‌های چرخشی امریکا نسبت به ایران دست کم سایر کشورها در پیگیری خواسته کاهش تنش و توقف سیاست فشار حداکثری علیه ایران مشترک هستند.
وجه مهم این رویداد و تنها ماندن ترامپ دست‌کم در عرصه سیاسی را باید در شوکی دانست که او به واسطه تصمیم به خروج از توافق هسته‌ای با ایران وارد کرد. در دورانی که اغلب کشورها بیش از هر چیز از شدت گرفتن تنش فزآینده میان تهران و واشنگتن و پیامدهای کمپین فشار حداکثری این کشور علیه ایران نگران هستند و در شرایطی که برخی از بازیگران منطقه‌ای با گم کردن قطب‌نمای خود مسیرشان را به سمت تل آویو و علیه تهران کج کرده‌اند؛ فراخوان امریکا و اندک متحدان منطقه‌ای‌اش برای پیوستن به این کارزار سبب شده است نه تنها گوش شنوایی برای این دعوت یافته نشود که شرایطی شکل گیرد که در آن عمده توجه جامعه جهانی معطوف کمک به تهران برای تحقق بخشیدن به منافع اقتصادی اش و بیرون ماندن از کارزار فشار امریکایی باشد. این اولین بار نیست که رئیس جمهوری امریکا در عرصه دیپلماتیک تنها مانده است.
ترامپ پیشتر برای متقاعد کردن متحدانش کوشیده بود از فرصت نشست‌های متوالی در شورای امنیت به بهانه‌های مختلف از جمله فعالیت‌های موشکی ایران بهره گیرد. تلاش‌هایی که اگر نبود پایبندی تمام و کمال ایران به تعهدات برجامی‌اش و صبری که برای عملیاتی شدن وعده اروپا در حفظ برجام در پیش گرفت، می‌توان متصور شد که موفقیت اقدام امریکا برای متحد کردن جهان علیه ایران، از بدو شروع ضمانت شده باشد.
در چنین فضایی که تلاقی دو رویکرد متباین که یکی به‌دنبال اتحاد سیاسی علیه ایران و دیگری به‌دنبال راهکاری در رابطه با تقویت رابطه با ایران می‌گردد و در شرایطی که امریکا و عربستان با فراموشی اقدامات آشکار خود در حمایت از تروریسم و مداخله در سیاست کشورهای منطقه، ایران را به چنین رفتارهایی متهم می‌کنند، همگرایی جامعه بین‌الملل در مواجهه با مواضع ستیزه‌جویانه امریکا علیه ایران اهمیتی دوچندان می‌یابد.
فارغ از آن که این همگرایی تا چه اندازه توانسته در صحنه اقتصادی به محقق ساختن منافع ملی ایران بینجامد اما دست‌کم نمی‌توان این گزاره را نادیده گرفت که یکی از بزرگترین قدرت‌های اقتصادی و سیاسی جهان در زمین بازی سیاست علیه جمهوری اسلامی تنها مانده است.