سه‌شنبه ۱۱ ارديبهشت ۱۴۰۳ - 2024 April 30 
شعار سال: کتاب یار مهربانی است که در تمام ایام سال مهجور مانده و مظلوم واقع می‌شود، خیلی به آن پرداخته نمی‌شود. تولیدکنندگانش غالباً به شهرت نمی‌رسند تا بتوانند برعکس هم‌رده‌هایشان در سینما و تلویزیون به‌سادگی در خیابان قدم بزنند. اینک هفته کتاب بهانه خوبی را فراهم کرده است تا به واکاوی مشکلات و مظلومیت کتاب در کشورمان بپردازیم و ببینیم چه شده که این ثروت ارزشمند این قدر مغفول مانده است. با ما در پرونده «کتاب مظلوم» همراه باشید.
رونق بازار نشر، در دسترس قرار دادن کتاب در اختیار مخاطبانی است که خواسته یا ناخواسته از تولیدات این عرصه بزرگ فرهنگی بی‌خبراند. وجود ویترین‌هایی برای نمایش و آگاهی دادن از آنچه در این حوزه رخ داده است، می‌تواند جریان فعال و پویایی را موجب شود. کاری که توزیع‌کنندگان به‌عنوان عضوی در چرخه نشر باید انجام دهند.
مجید بدرکوهی در گفتگو با خبرنگار خبرگزاری آنا، درباره وضعیت توزیع کتاب در بازار نشر گفت: مسئله مهمی که توزیع‌کنندگان کتاب درگیر آن هستند این است که بخش‌‌های مختلف از زنجیره چاپ و نشر کتاب با هم و متناسب رشد نمی‌کنند. وقتی‌که این رشد متوازن اتفاق نمی‌افتد توزیع‌کننده نمی‌تواند عرضه و تقاضا را برآورده کنند. ۱۰ توزیع‌کننده حرفه‌ای و فعال چرخه نشر جوابگوی حدود ۱۷ هزار ناشر که مجوز دارند، نیست. مقایسه این دو عدد با هم واقعاً خنده‌دار است.
وی با بیان این‌که بحث سود اقتصادی برای توزیع‌کنندگان خیلی مهم است، عنوان کرد: ۹۰ درصد کتاب‌های تولید شده توسط این تعداد ناشر استانداردهای حداقلی توزیع در سیستم ما را ندارند. قاعدتاً توزیع‌کننده باید خوشحال باشد که ناشر بیشتر است چون ورودی بیشتر دارد اما مشکل این است که این ناشران استانداردهای ساده‌ای مثل، حروف‌چینی، طرح جلد زیبا، ویراستاری مناسب، چاپ با کیفیت، که یک ناشر نوپا باید داشته باشند را هم ندارند. کتاب‌فروشی به‌عنوان کسی که می‌خواهد این‌ها را بفروشد راغب نیست از توزیع کننده بخرد.
توزیع کتاب تا همین چند سال گذشته از طرف وزارت ارشاد و مجموعه‌های مرتبط دیگر به رسمیت شناخته نمی‌شد
مدیرعامل پخش کتاب فرهنگ بیان کرد: وقتی کتاب متعلق به یک انتشارات گمنام است و استانداردها را هم رعایت نکرده است کتابفروشیها آن‌ها را نمی‌خرند چون نمی‌توانند بفروشند. به همین دلایل کتاب‌فروشان رو به آثار پرفروش می‌آورند. مجموع این اتفاقات شائبه وجود مافیا در سیستم توزیع را به‌وجود می‌آورد. این‌که برخی ناشران می‌گویند توزیع کننده‌ها مافیا دارند واقعیت ندارد چون توزیع‌کننده به دنبال سود خود هستند و تولیدات خوب را به سراغشان می‌رود چون خواهان دارد.
بدرکوهی اظهار کرد: تولید کتاب‌های جدید خیلی زیاد شده و گزینه‌های انتخاب مخاطبان افزایش پیدا کرده است. در کنار آن قدرت خرید مردم و مخاطبان به خاطر گرانی کاهش پیدا کرده و از طرفی خرید و خواندن کتاب در اولویت مردم نیست. تمام این عوامل باعث کم‌رونق شدن این حوزه شده که بر روی توزیع کتاب نیز تأثیرگذار است.
مدیرعامل پخش کتاب فرهنگ با اشاره به این‌که سیستم توزیع از سایت و فضای مجازی به‌صورت فعال استفاده می‌کند، افزود: توزیع نسبت به نشر و کتاب‌فروشی در ایران جلو‌تر است. توزیع‌کننده کتاب را در کتاب‌فروشی با یک تبلت و برنامه نرم‌افزاری می‌تواند به اطلاعات آن دسترسی پیدا کرده و معرفی کند. این فعالیت‌ها هم‌پای بسیاری از کشورها انجام می‌شود. اگر مخاطب ما دسترسی به کتاب‌فروشی نداشته باشد ما کتاب‌ها را به دورترین نقاط از طریق پست ارسال می‌کنیم.
وی با بیان این نکته که افرادی که وارد کار نشر می‌شوند باید تمام جوانبش را در نظر بگیرند و فعال باشند چون هیچ توزیع کننده‌ای با ناشری که در سال دو کتاب تولید کرده همکاری نمی‌کند، گفت: من الآن اگر یک فضای مناسب داشته باشم تعداد ناشرانی که با آن‌ها کار می‌کنم را سه برابر خواهم کرد اما وضعیت مالی اجازه این کار را نمی‌دهد. دولت از ناشران حمایت می‌کند و این کار برای تنفس فرهنگ در وضعیت کنونی لازم است. اما آیا این کافی است؟ چرا تمام چرخه نشر مثل توزیع و کتاب‌فروشی دیده نمی‌شود؟
بدرکوهی با اشاره به این‌که کتاب‌فروشان در وضعیت خیلی سختی در حال کار هستند و قانون‌گذار باید این‌ها را ببیند، اضافه کرد: حمایت‌ها از انتشارات اتفاقاً باعث بزرگ شدن این حوزه شده و باعث می‌شود توزیع کننده نتواند به آن‌ها خدمات بدهد. چون آنقدر بزرگ شده که در ظرف توزیع‌کننده جا نمی‌شود و ما مجبور می‌شویم گلچین کنیم. همین اتفاق در کتاب‌فروشی می‌افتد. کتاب‌فروشی با فضای محدود ۹۰ هزار کتاب در گردش را کجا جا بدهد؟
۹۰ درصد کتاب‌های تولید شده در حوزه نشر استانداردهای حداقلی توزیع در سیستم ما را ندارند
مدیرعامل پخش کتاب فرهنگ درباره تبلیغات کتاب از سوی توزیع‌کنندگان گفت: اقتصاد این حوزه وقتی ارزان می‌شود شما نمی‌توانید در آن خرج کنیم. مثلاً در ترکیه از یک کتاب ۳۰ هزار نسخه فروش می‌رود ولی در ایران گیر ۳۰۰ نسخه‌ای که چاپ می‌کنیم، هستیم. در چنین وضعیتی ناشر و توزیع‌کننده چقدر می‌تواند سود داشته باشد که بخواهد تبلیغ هم بکند.
وی افزود: تلویزیون و رسانه ملی نشر را تبلیغ و حمایت نمی‌کند. تبلیغ به معنای حمایت از چند ناشر نیست؛ مسئله این است که صداوسیما چقدر فرهنگ کتاب‌خوانی را تبلیغ می‌کند. همین وضعیت در آموزش و پرورش وجود دارد. هیچ‌وقت در مدرسه دانش‌آموزان را تشویق به خواندن کتاب‌های عمومی نمی‌کنند اما در همان مدرسه سفارش به خرید و خواندن کتاب‌های کمک آموزشی می‌کنند.
بدرکوهی خاطرنشان کرد: توزیع کتاب تا همین چند سال گذشته از طرف وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و مجموعه‌های مرتبط دیگر به رسمیت شناخته نمی‌شد. اصلاً رسته‌اش را قبول نداشتند بعد از ۴۰ سال قبول کردند بر روی کودکی که حالا بزرگ شده بود و حتی اسم نداشت اسم بگذارند.
سایت شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از خبرگزاری دانشگاه آزاد اسلامی ، تاریخ انتشار 28 آبان 98، کد خبر: 445589، www.ana.ir
