شعار سال:سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور یکی از سازمان‌های زیرمجموعه وزارت جهاد کشاورزی به‌شمار می‌رود که وظیفه دفاع و حفظ منابع ‌طبیعی کشور را برعهده دارد؛

باوجوداین، برخی کارشناسان معتقدند این سازمان در زمان وزارت محمود حجتی در انجام بسیاری از وظایف خود کم‌کاری و اهمال کرده‌ است؛ به‌طوری‌که برای مثال در سیل اخیر به‌دلیل عدم نظارت این سازمان و ازبین‌رفتن مراتع بالادست و ارتفاعات جنگل‌های شمال، زمین فرصت جذب آب را نداشت و به این ترتیب آب‌ها در پایین‌دست در شهرها جاری شد و خسارت‌های زیادی به‌بار آورد. از سوی دیگر به‌گفته کارشناسان امر، این سازمان در طرح نجات شمشادهای هیرکانی نیز شکست‌ خورد، درحالی‌که سازمان موظف بود اقداماتی در مرحله پیشگیری یا در مرحله احیای شمشادها انجام دهد، اما متولیان این سازمان با کاغذبازی و انداختن وظیفه به گردن دیگران، از انجام آن امتناع کردند. از دیگر اشکالات وارد بر سازمان جنگل‌ها می‌توان به ترویج زمین‌خواری‌های قانونی با استفاده از قوانینی همچون توسعه باغ‌ها و اراضی شیب‌دار اشاره کرد؛ به‌طوری‌که در یک مرحله، خ- الف، رئیس پیشین این سازمان، هرگونه پرونده‌سازی در این‌خصوص را برای متجاوزان به اراضی ممنوع و متوقف ساخت. از سوی دیگر در بحث آبخیزداری به‌دلیل عدم انجام ارزیابی‌های فنی توسط متولیان این سازمان، هر سال بودجه بیش‌تری نسبت به قبل در این بخش صرف ‌شد؛ درحالی‌که اگر از لحاظ فنی درست کار می‌شد، باید میزان بودجه هر سال کم‌تر از سال قبل می‌شد. عدم عملکرد صحیح برای حفظ جنگل‌های بلوط زاگرس هم از دیگر مواردی است که نسبت به آن انتقاد شده‌ است؛ انتظار می‌رفت با اجرای برنامه‌های بلندمدت این مشکل به‌صورت ریشه‌ای حل شود، نه این‌که متولیان تنها برای ارائه آمار مثبتی از دوره تصدیگری خود به کاشت چند درخت اکتفا کنند؛ باوجوداین، برخی کارشناسان معتقدند سازمان جنگل‌ها درخصوص تنفس جنگل‌ها نسبتاً خوب عمل کرده ‌است و به این طریق توانسته بهره‌برداری از جنگل‌ها را که به‌نوعی بهره‌کشی و استثمار منابع طبیعی بود، متوقف سازد.

در همین ارتباط دبیر شورای مرجع ملی کنوانسیون تنوع‌زیستی و عضو هیئت علمی دانشگاه علوم و تحقیقات درباره عملکرد سازمان جنگل‌ها در زمان حجتی اظهار داشت: به‌دلیل ساختار اشتباهی که وجود دارد، سازمان سازمان جنگل‌ها زیرمجموعه وزارت جهاد کشاورزی قرار گرفته ‌است؛ درحالی‌که اهداف این وزارتخانه و سازمان جنگل‌ها در یک راستا نیست.

هادی کیادلیری گفت: وزارت جهاد کشاورزی یک وزارتخانه تولیدکننده و خدماتی است، اما سازمان جنگل‌ها در زیرمجموعه این وزارتخانه قرار دارد که حاکمیتی است و وظیفه‌اش به هیچ‌وجه تولیدی نیست؛ بنابراین با این تضاد هرکسی در این جایگاه قرار بگیرد، نمی‌تواند به نتیجه مطلوب برسد. ضمن این‌که سازمان جنگل‌ها به‌عنوان متولی اصلی جنگل‌های کشور، در این وزارتخانه گم شده و یک سازمان درجه چندم محسوب می‌شود.

کیادلیری افزود: در سازمان جنگل‌ها اقدامات مثبتی نیز انجام شده‌ است که در بخش جنگل، می‌توان به طرح تنفس جنگل‌ اشاره کرد. این طرح به‌منظور جلوگیری از بهره‌برداری از جنگل‌ها تصویب شد؛ چراکه آن نوع بهره‌برداری درواقع نوعی بهره‌کشی و استثمار بود.

وی با بیان این‌که اصل قضیه طرح تنفس جنگل‌ها خوب است، افزود: متأسفانه مدیران اجرایی این طرح، مدیرانی نیستند که توانایی چنین کاری را داشته باشند یا براساس شاخص‌ها و ضابطه‌ها انتخاب شوند؛ بلکه اغلب برمبنای رابطه و سفارش انتخاب می‌شوند و از پیشبرد کار و به‌دست آوردن نتیجه عاجز هستند.

ترویج زمین‌خواری‌ قانونی با تصویب قانون توسعه باغ‌ها و اراضی شیب‌دار

کیادلیری درخصوص دیگر اقدامات اجرایی این سازمان گفت: از سال 1389 درخصوص شمشادهای هیرکانی هشدار داده بودیم که فاجعه خشکیدگی آن‌ها در راه است و عامل آن را همان زمان شناسایی کردیم، اما اهمال‌کاری این سازمان، مدیریت بدون حساسیت و بدون توجه به تأمین هزینه‌ها و امکانات باعث شد که در پروژه نجات شمشمادها شکست بخوریم، تا جایی‌که در نهایت آفات و بیماری‌ها خودبه‌خود تا حدودی فروکش کرد.

وی افزود: این در شراطی بود که سازمان می‌توانست کارهایی را در مرحله پیشگیری انجام دهد، اما اقدامی نکرد. از سوی دیگر در مرحله احیاء نیز باید کارهایی انجام می‌شد که باز هم اهمال‌کاری شد؛ برای مثال قرار بود از تمام توده‌ها قلمه‌گیری و تکثیر صورت بگیرد، اما با کاغذبازی‌ها وظیفه را به گردن دیگران انداختند و متولیان سازمان از انجام آن امتناع کردند.

کیادلیری عملکرد سازمان جنگل‌ها را در رفع تصرف اراضی و مبارزه با زمین‌خواری ضعیف دانست و گفت: در این زمینه نیز هشدارهای زیادی دادیم که با مصوب کردن برخی قوانین مثل توسعه باغ‌ها و اراضی شیب‌دار، عملاً زمین‌خواری‌های قانونی را ترویج می‌دهیم! این درحالی بود که با یک حساب سرانگشتی می‌شد تشخیص داد که استفاده دیگری از این موارد شده است؛ برای مثال در بسیاری از این زمین‌ها که برای ساماندهی دام اختصاص داده شد، عملاً یا باغ کیوی احداث کردند یا ساخت‌وساز و ویلاسازی کردند.

وی ادامه داد: مسأله مهم این است که اولاً وظیفه سازمان جنگل‌ها توسعه باغ‌ها یا زراعت در اراضی شیب‌دار نیست؛ دوماً وقتی افرادی را با این حکم به سازمان جنگل‌ها می‌فرستند، میلیون‌ها هکتار از مراتع کشور را در معرض واگذاری قرار می‌دهند که این اتفاقات نیز کم‌وبیش رخ داده است.

کیادلیری تأکید کرد: متأسفانه کشت در اراضی شیب‌دار یکی از مواردی بود که در احکام خلیل آقایی مطرح شد و خود زمینه‌ساز بسیاری از واگذاری‌ها شد.

صرف هزینه‌های کلان به‌دلیل عدم انجام ارزیابی‌های فنی در بخش آبخیزداری

دبیر شورای مرجع ملی کنوانسیون تنوع زیستی درخصوص عملکرد سازمان جنگل‌ها در حوضه آبخیزداری نیز اظهار داشت: بودجه بسیار کلانی به این مسأله اختصاصی داده شد، اما اشکال بزرگی که در این زمینه وجود دارد این است که گمان می‌کنیم آبخیزداری بیش‌تر بحث سازه‌ها و سدسازی‌هاست، درحالی‌که به‌گفته متخصصان امر، قسمت عمده آبخیزداری مدیریت هر قطره آبی است که در هر جایی فرود می‌آید و بحث بایولوژیک آن مهم است، اما به این کارها کم‌تر توجه می‌شود.

کیادلیری افزود: مشکل دیگری که در این راستا وجود دارد، این بود که ما هیچ ارزیابی فنی‌ای از این کارها نمی‌کنیم؛ یعنی شاید ارزیابی مالی انجام دهیم، اما هیچ‌گاه بررسی نمی‌کنیم کارهایی که انجام می‌دهیم از لحاظ فنی چه اثربخشی‌ای داشته است، تا به این ترتیب سال بعد بودجه کم‌تری مصرف شود.

وی ادامه داد: این همه بودجه برای آبخیزداری صرف می‌شود، اما سال بعد به بودجه بیش‌تری نیاز است، درحالی‌که اگر از لحاظ فنی درست کار کنیم، باید میزان بودجه سال‌به‌سال کم‌تر شود.

به‌حاشیه رفتن کارشناسان باتجربه در دوران حجتی

کیادلیری خاطرنشان کرد: از دیگر ایرادات و ضعف‌های سازمان جنگل‌ها در دوره حجتی این است که در این دوره غالباً شایسته‌سالاری اتفاق نیفتاد و اکثر کارشناسان باتجربه به حاشیه رانده شدند و در بطن قضیه قرار نگرفتند!

وی تصریح کرد: مسأله دیگر درمورد سازمان جنگل‌ها به صحبت‌های خ- الف مبنی بر عدم پرونده‌سازی برای افراد متجاوز به اراضی برمی‌گردد که این حرف خود ترویج تجاوز و غارتگری است! سوال من این است که مگر قانون اجازه می‌دهد چنین مواردی پیگیری و برای آن پرونده‌سازی نشود؟!

کیادلیری اظهار داشت: موضوع بعدی این‌که در دوران حجتی بسیاری از مدیرانی که برایشان هزینه شده بود، با تغییر سیستم و مدیریت به حاشیه رانده شدند؛ یعنی پتانسیل موجود از بین رفت. این‌ها درواقع مجموعه‌موارد اشتباهی است که در دوران حجتی در سازمان جنگل‌ها اتفاق افتاد.

حل مشکلات جنگل‌های بلوط زاگرس نیازمند استراتژی‌های بلندمدت است

دبیر شورای مرجع ملی کنوانسیون تنوع زیستی با اشاره به حفظ جنگل‌های بلوط زاگرس، گفت: در این زمینه کارهای جسته‌وگریخته‌ای صورت گرفت، اما در زاگرس مشکلات ریشه‌ای داریم و برای حل این مشکلات به استراتژی‌های بلندمدتی نیاز است، اما متأسفانه این سازمان هیچ برنامه‌ای در این خصوص ندارد؛ چراکه مدیران مربوطه کم‌تر جرأت می‌کردند وارد این مقوله شوند و عمدتاً سعی می‌کردند در دوره تصدیگری خود در سطح جزئی و کاشتن چند درخت عمل کنند که آن هم صرفاً هزینه بوده است؛ چراکه مشکل زاگرس با کاشتن چند درخت برطرف نمی‌شود و مستلزم برداشتن عوامل تخریب است. به همین دلیل می‌بینیم که میلیاردها دلار هزینه شده، اما متأسفانه کم‌تر مدیر و وزیری روی کار آمده که نوآوری داشته باشد و این ریسک را بکند که برنامه بلندمدت بدهد و به کارش تنها در کوتاه‌مدت توجه نکند.

مسئولان به‌دنبال کارهای کوتاه‌مدت و زودبازده در دوران تصدیگری خود هستند

کیادلیری درخصوص نقش کم‌کاری سازمان جنگل‌ها در خسارت‌های ناشی از سیل اوایل سال نیز گفت: طبیعی است که وقتی سیل می‌آید، حجم بسیار زیادی آب در زمانی کوتاه جاری می‌شود، اما این سیل می‌توانست اثرات و خسارات کم‌تری داشته باشد.

وی تصریح کرد: درست است که نمی‌شود جلوی تغییر اقلیم را گرفت، اما می‌شود اثرات آن را تعدیل کرد؛ برای مثال آب‌هایی که در ارتفاعات جنگل‌های شمال در بالادست جاری شد، قاعدتاً باید درختان و مراتع آن را نگه می‌داشتند و آرام‌آرام در زمین نفوذ می‌کرد؛ اما به‌دلیل این‌که پوشش‌های بالادست را از بین برده بودیم، درنتیجه زمین فرصت جذب نداشت و به این ترتیب آب‌ها در پایین‌دست در شهرها جاری شد و باقی ماند.

کیادلیری تصریح کرد: وقتی بستر رودخانه تخریب و مراتع بالادست به‌دلیل چراهای بیش‌ازحد از پوشش علفی لخت و عاری می‌شود، هر بارانی که بزند به‌صورت یک سیل و هرزآب با سرعتی سرسام‌آور به‌سمت پایین جاری می‌شود! این موارد به تثبیت خاک، ایجاد پوشش گیاهی و... در بلندمدت نیاز دارد، اما اصولاً متولیان امر به‌دنبال کارهای کوتاه‌مدت و زودبازده در دوران تصدیگری خود هستند تا بتوانند آمار ارائه بدهند.

طرح تنفس جنگل‌ها، یک حرکت رو به جلو بود

رئیس شورای‌ عالی جنگل، مرتع و آبخیزداری سازمان جنگل‌ها و مراتع نیز درخصوص طرح تنفس جنگل‌ها اظهار داشت: از سال1396 همه طرح‌های جنگل‌داری و بهره‌برداری چوب از جنگل‌ها متوقف شد و در ادامه ممنوعیت بهره‌برداری از جنگل‌ها به‌صورت یک ماده قانونی در ماده 38 برنامه ششم توسعه کشور درآمد.

کامران پورمقدم گفت: سازمان جنگل‌ها با برگزاری نشست‌هایی که با دانشگاهیان، صاحب‌نظران و موسسات تحقیقاتی داشت، سند مدیریت پایدار جنگل و همچنین شرح خدماتی را برای این طرح تهیه و نهایتاً در سال 1396 آن را ابلاغ کرد.

پورمقدم افزود: با شروع سال 1397تلاش فشرده‌ای در سازمان برای تهیه طرح مدیریت پایدار جنگل شکل گرفت. مطالعات ابتدایی، پتانسیل‌یابی و پهنه‌یابی‌ها در محدوده جنگل‌های شمال کشور در حوضه‌های آبخیز صورت گرفت و یک ستاد نیز در سازمان جنگل‌ها تشکیل شد.

وی ادامه داد: درحال‌حاضر مرحله اول مطالعات این طرح توسط مشاوران ذی‌صلاح در حال تهیه است و براساس قانونی که در برنامه ششم است، از سال99 این طرح‌ها باید آماده اجرا شوند.

پورمقدم عملکرد سازمان جنگل‌ها در بحث تنفس جنگل‌ها را مثبت ارزیابی کرد و گفت: به‌نظر من توقف بهره‌برداری چوبی و تغییر رویکرد مدیریت جنگل و حرکت به‌سمتی که براساس شاخص‌های مدیریت پایدار جنگل در آینده اقدام شود و همچنین این موضوع که بیش‌تر جنبه‌های حفاظتی جنگل در نظر گرفته شود، یک حرکت رو به جلو و مثبت بود.

گزارش از یاسمن بلوردی

شعار سال،با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از پایگاه خبری روستانیوز،تاریخ انتشار:18آذر1398،کد خبر:4768،www.rustanews.ir