شعار سال: ایجاد اشتغال در روستاها نه تنها با توسعه اقتصادی در ارتباط است که به دیگر ابعاد توسعه ازجمله توسعه اجتماعی و حتی سیاسی نیز ربط پیدا می‌کند. اگرچه داده‌های آخرین سرشماری نفوس و مسکن نشان می‌دهد از شتاب مهاجرت به شهرها کاسته شده، اما در هفت دهه اخیر ایران شاهد مهاجرتی یک طرفه از روستاها به شهرها بوده‌ایم. ۷۰ سال پیش حدود ۳۰ درصد جمعیت کشور شهرنشین بوده‌اند، اما اکنون بیش از ۷۰ درصد ایرانیان در شهرها زندگی می‌کنند. اگرچه رشد جمعیت شهری در ایران بسته به تبدیل روستاها به شهرها نیز هست، اما کارشناسان دلیل اصلی افزایش جمعیت شهری ایران را مهاجرت می‌دانند؛ مهاجرتی که خود تبعات منفی زیادی ازجمله‌ از بین رفتن اقتصاد روستاها و افزایش بیکاری، حاشیه‌نشینی و آسیب‌های اجتماعی در شهرها داشته است. بر این اساس وقتی برای ایجاد اشتغال در روستاها تلاش می‌شود، به پدیده مهاجرت و معکوس کردن آن از شهرها به روستاها نیز توجه می‌شود.

روستاهای بدون بیکار

در مقام شعار دهه‌هاست که در دولت‌های مختلف عنوان می‌شود که قرار است توجه ویژه‌ای به اشتغال روستایی شود. طرح‌هایی هم اجرا شده که اغلب یا ناموفق بوده یا موفقیت زودگذری داشته‌اند. در سال‌های اخیر طرحی با عنوان روستاهای بدون بیکار هم اجرا شده است.

چهاردهم اسفند اصغر نوراله زاده (مدیرعامل صندوق کارآفرینی امید) با اشاره به هدفگذاری تاسیس هزار صندوق خرد محلی، اظهار کرد: صندوق‌های خرد محلی ازجمله منابع تامین سرمایه و اعتبار مورد نیاز تولیدکنندگان روستایی هستند و صندوق کارآفرینی امید با هدف رونق بخشیدن به کسب و کارهای کوچک و خانگی، ترویج کارآفرینی، اشتغالزایی و توان افزایی برای زنان روستایی و توسعه اقتصاد خانوارهای روستایی علاوه بر راه اندازی ۲۰۰۰ صندوق محلی در استان‌های مختلف، به دنبال تاسیس هزار صندوق دیگر است.

 او از ایجاد ۱۱۴ روستای بدون بیکار در کشور خبر داد و گفت: مهمترین هدف طرح روستای بدون بیکار، کاهش نرخ بیکاری در جوامع روستایی است و در راستای چشم‌انداز ایران ۱۴۰۴ با اجرای طرح روستای بدون بیکار و استفاده از فرصت‌ها و امکانات روستاها، به دنبال دستیابی به جامعه‌ای روستایی با صفر درصد بیکاری هستیم.

توجه به ابعاد مختلف اشتغال روستایی

امیرحسین مباشری (کارشناس توسعه روستایی) در گفتگو با ایلنا درباره ایجاد اشتغال در روستاها می‌گوید: در دهه‌های اخیر مهاجرت از روستاها به شهرها به عنوان یک مشکل بزرگ اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و سیاسی مورد توجه قرار گرفته است. وقتی راه‌حلی برای این مهاجرت طلب می‌شود، کارشناسان می‌گویند باید در روستاها اشتغال ایجاد شود تا تمایل به مهاجرت کمتر باشد.

او ادامه می‌دهد: این واقعیت دارد که دلیل اصلی مهاجرت از روستاها به شهرها بیکاری است، بنابراین اگر در روستاها امکان اشتغال وجود داشته باشد نه تنها روستاییان رغبت کمتری به مهاجرت خواهند داشت که ممکن است شاهد مهاجرت معکوس از شهرها به روستاها نیز باشیم.

این کارشناس توسعه روستایی با اشاره به طرح روستای بدون بیکار عنوان می‌کند: با این همه کم و کیف ایجاد اشتغال در روستاها مهم است. روستاییان در گذشته اغلب به کشاورزی و دامپروری مشغول بوده‌اند. این فعالیت‌ها اکنون نیز وجود دارد، اما در بسیاری مواقع اگر صنعتی نشده باشند صرفه ندارد.

او ادامه می‌دهد: دیده شده که در بسیاری از طرح‌های مربوط به ایجاد اشتغال در روستاها کشاورزی و دامپروری را کنار زده و بر گردشگری تاکید کرده‌اند. این درست است که گردشگری ظرفیت بالایی در ایجاد اشتغال و درآمد دارد، اما بدون زیرساخت، گردشگری محقق نمی‌شود و روستاهای ما هم اغلب زیرساخت‌های خوبی ندارند.

مباشری تاکید می‌کند: باید به رونق فعالیت‌هایی که روستاها در آن مزیت نسبی دارند پرداخت و تلاش کرد فعالیت‌های سنتی را مدرن کرد. در طرح‌های اشتغال روستایی تاکید زیادی بر اعطای وام می‌شود. باید توجه داشت که در صورت پایدار نبودن مشاغل با دادن این وام‌ها تنها روستاییان را بدهکار می‌کنیم که این خود تبعات منفی زیادی دارد.

به نام روستاییان به کام دیگران

در ارتباط با ایجاد اشتغال روستایی مسائل مختلفی مطرح است که بی‌توجهی به آنها منجر به شکست طرح‌ها خواهد شد. در این بین هدفمند بودن وام‌های اعطایی از اهمیت زیادی برخوردار هستند. اشتغال‌زایی در ایران با اعطای تسهیلات پیوند خورده است، حال آنکه در بسیاری موارد این تسهیلات بی هدف پرداخت شده است. در مورد وام دادن به روستاییان برای ایجاد کسب‌وکار علاوه بر اینکه باید به پایداری آن کسب‌وکار توجه داشت به این نیز باید دقت کرد که وام‌ها به نام روستاییان گرفته نشود و در جای دیگر آنها را خرج کنند. شاید فقط اصالت روستایی برای دریافت وام کافی نباشد و بهتر است قبل از اعطای وام وضعیت سکونت افراد طی چند سال گذشته بررسی شود.

شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از خبرگزاری ایلنا، تاریخ 16 اسفند 98، کد مطلب: 881362: www.ilna.ir