شعار سال:تُل‌گِسر روستایی با قدمت بیش از ۱۰۰ سال است که در منطقه‌ای باستانی واقع شده؛ سال‌هاست که اداره میراث‌فرهنگی قرار است این منطقه را به ثبت ملی برساند، اما تکلیف روشن نیست.

تُل‌گِسر در حومه غربی شهرستان رامهرمز واقع شده و شغل اصلی ساکنان این روستا کشاورزی و دامپروری است و سال‌هاست که از این طریق روزگار خود را سپری می‌کنند.

در دهه ۵۰ (قبل از انقلاب اسلامی) باستان‌شناسان متوجه ‌شدند که روستا در میان تپه‌های باستانی و تاریخی مربوط به پیش از میلاد مسیح واقع شده است و به همین منظور تصمیم گرفته می‌شود که بخشی از این تپه‌های باستانی کاوش شود؛ این کاوش در سال ۱۹۴۷ از سوی موسسه شرقی دانشگاه شیکاگو و توسط باستان‌شناسی آمریکایی صورت می‌گیرد و طی آن بیش از ۳۰ لایه باستانی تا خاک بکر شناسایی شد که این لایه‌ها به‌نوعی روند تطور فرهنگی و مادی ساکنان رامهرمز را به اثبات رساند.

از سال ۱۹۴۷ تا زمان انقلاب، با این‌که تحقیقات و اکتشافات زیادی در این تپه‌ها صورت گرفت، اما هیچ اطلاع رسمی درمورد آثار تاریخی که از تل گسر خارج شد، به گوش مردم نرسید؛ تا این‌که بعد از انقلاب، باستان‌شناسان ایرانی بررسی و تحقیق روی این تپه‌ها را از سر می‌گیرند و متوجه اهمیت منطقه می‌شوند و حتی لقب هزاره‌ چهارم خوزستان را به آن می‌دهند!

بعد از این اکتشافات، اداره میراث‌فرهنگی خوزستان طی نامه‌ای به تمامی دستگاه‌های اجرایی ابلاغ کرد که هیچ‌کس اجازه ساخت‌وساز (چه رفاهی، چه آموزشی و چه فرهنگی و...) در تل گسر را ندارد و آن را منطقه باستانی تلقی کرد و مدعی شد که به‌زودی این منطقه به‌عنوان آثار باستانی به ثبت ملی میراث‌فرهنگی می‌رسد؛ اما سال‌هاست که از این وعده گذشته و این مهم محقق نشده و ساکنان منطقه همچنان بلاتکلیف هستند!

این موضوع بهانه ای شد تا اکنون اهالی تل گسر از هیچ امکانات رفاهی و تفریحی و آموزشی و فرهنگی و بهداشتی و... برخوردار نباشند. این روستا در فاصله حدوداً ۲۵ کیلومتری از شهر رامهرمز قرار دارد و اهالی برای تأمین نیاز‌های اولیه خود، باید این مسافت را طی کنند. البته این مسیر پرخطر است و به‌کرات، تصادفاتی در آن صورت گرفته که به مرگ اهالی منجر شده است. این در حالی است که به‌گفته اهالی، وظیفه حفاظت، حراست، تأمین امنیت منطقه و ساکنان آن و کاوش روی تپه برعهده اداره میراث‌فرهنگی است.

ممانعت میراث برای ساخت‌وساز مانع پیشرفت روستا شده

یکی از فعالان دانشجویی استان خوزستان دراین‌باره به دانشجو می‌گوید: اداره میراث‌فرهنگی هرگونه ساخت‌وساز مسکونی، تجاری، تفریحی و هر چیز دیگری را در این روستا ممنوع کرده و عملاً مانع پیشرفت روستا شده است و حتی به این علت، از اجرای طرح هادی توسط بنیاد مسکن انقلاب اسلامی هم خودداری شده است. 

ناگفته نماند که تشکل‌های دانشجویی و مطالبه‌گران استان خوزستان به این موضوع هم ورود کردند و حتی پیگیری‌هایی از فرمانداری، دادستانی و... به‌عمل آوردند؛ اما متأسفانه هیچ‌یک از مسئولان استانی حاضر نشدند پاسخی صریح به این مطالبه ارائه دهند. بااین‌حال، پیام امین‌نیا، مسئول بسیج دانشجویی مجتمع آموزش عالی سلامت رامهرمز دانشگاه علوم پزشکی اهواز، که مدت‌هاست پیگیر این جریان است، می‌گوید: تا زمان احقاق حق ساکنان تل‌گسر دست از مطالبه‌گری برنمی‌داریم. متأسفانه مسئولان اداره میراث‌فرهنگی از ارائه پاسخی صریح به مردم و مطالبه‌گران استانی سر باز می‌زنند. اهالی این روستا از کم‌ترین امکانات برخوردارند و لازم است هرچه سریع‌تر به وضعیت آنان رسیدگی شود و میراث‌فرهنگی وضعیت آنان را مشخص کند.

تعلل اداره میراث‌فرهنگی در به ثبت رساندن این منطقه باعث شده تل‌گسر به جولانگاهی برای قاچاقچیان و حفاران غیرمجاز تبدیل شود. البته تل‌گسر تنها روستای خوزستان نیست که به این سرنوشت دچار شده؛ به‌گفته اهالی این منطقه باستانی، بسیاری از این حفاران بدون هیچ ترسی حتی در طول روز نیز اقدام به شناسایی و اکتشاف آثار تاریخی متعلق به تمدن‌های ایلامیان و پیش از تاریخ در تل‌گسر می‌کنند.

تعیین عرصه و حریم تأثیری در تعیین تکلیف وضعیت این منطقه نداشت

محمد علی‌نژاد، رئیس اداره میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری رامهرمز، اردیبهشت ۹۸ درباره تأمین امنیت روستای تل‌گسر گفته، تأمین امنیت منطقه در زمینه ورود کاوشگران غیرمجاز برعهده این اداره نیست.

او معتقد است اداره میراث‌فرهنگی صرفاً در خصوص شناسایی کاوشگران غیرمجاز در منطقه و معرفی آن‌ها به دستگاه قضایی اختیار دارد. بحث تأمین امنیت این روستا و حفاظت از آثار باستانی آن در شورای تأمین استان مطرح شده و راهکار مورد نظر به دستگاه‌های مربوطه اعلام شده است.

 این در حالی است که محمدحسین ارسطوزاده، سرپرست معاونت گردشگری اداره‌کل میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری خوزستان،  نیز خرداد ۹۸ دراین‌باره گفته است سازمان میراث‌فرهنگی برای حفظ امنیت و حفاظت از آثار تاریخی، با تشکیل یگان حفاظت که متشکل از نیروی انتظامی و مراجع امنیتی است، مسائل امنیتی این مناطق را به شورای تأمین شهرستان رامهرمز ارجاع داده و در این شورا موضوعات مطرح‌ و نتیجه‌گیری می‌شود. منطقه‌ای را که میراث‌فرهنگی به‌عنوان منطقه تاریخی معرفی می‌کند، مشمول حفاظت می‌شود و مراجع مکلف به حفظ و رعایت اصول رفتار با محوطه‌های تاریخی هستند.

ناگفته نماند که تپه‌گسر در ادبیات باستان‌شناسی «تل قضیر» نامیده شده که نام صحیح آن «تل‎گسر» است. این تپه در سال ۱۳۹۵ توسط مشاور اداره‌‎کل میراث‌فرهنگی استان تعیین عرصه و حریم شد. اما این تعیین عرصه و حریم تأثیری در تعیین تکلیف وضعیت این منطقه نداشت و ساکنان همچنان خواستار رسیدگی به این وضعیت هستند. مطالبه اهالی این منطقه تعیین تکلیف وضعیت آنان از سوی اداره میراث‌فرهنگی است.

مطالبه‌گری ساکنان روستا ادامه دارد

طبق قانون، حقی به نام «حق مکتبسه» و یا «اصل احترام به حقوق مکتسبه» وجود دارد. براساس این قانون امتیازی به اراده و اختیار صاحب حق تملک شده و باید در مقابل تغییر قوانین به‌عنوان حق مکتسب مورد حمایت قرار گیرد. براین‌اساس، با توجه به این‌که اهالی این روستا بیش از ۱۰۰ سال است که در این منطقه سکونت دارند، حق مکتسبه نسبت به این منطقه دارند؛ چراکه پیش از این‌که میراث‌فرهنگی این منطقه را ثبت ملی کند، در آن سکونت داشتند. بر همین مبنا، ساکنان این منطقه می‌توانند از دیوان عدالت اداری خواستار رسیدگی به این موضوع شوند.

به‌گفته اهالی این منطقه، اداره میراث‌فرهنگی با این‌که از این حق ساکنان روستای تل‌گسر مطلع است، اما حاضر نیست این حق را به آنان پرداخت کند و تعیین تکلیفی در این زمینه انجام دهد. تا جایی که برخی ساکنان معتقدند که میراث‌فرهنگی قصد دارد با اختصاص ندادن امکانات رفاهی به منطقه و تعیین تکلیف نکردن وضعیت آن، ساکنان را وادار به ترک روستا کند.

خواسته اهالی روستا تأمین امنیت اهالی روستا و ضرورت برخورد با حفاران غیرمجاز، استخدام نگهبان و حصار کشیدن پیرامون تپه‌ها و در نهایت برخورد قاطع با متخلفان است.

مطالبه‌گری ساکنان این روستا سال‌هاست ادامه دارد. حتی اعتراضاتی نیز از سوی آنان صورت گرفته، اما هیچگاه نتیجه‌ای قطعی نداشته است. یکی از اهالی روستای تل گسر درباره مشکلات این منطقه می‌گوید: از مسئولان درخواست حفظ امنیت این منطقه را داریم. بار‌ها در این منطقه شاهد تیراندازی از سوی حفاران غیرمجاز بوده‌ایم که برای حفاری و یافتن آثار تاریخی به این تپه‌ها مراجعه می‌کنند و اهالی برای جلوگیری از این کار آن‌ها، اقدامات پیشگیرانه انجام می‌دهند. میراث‌فرهنگی اجازه توسعه روستا را نمی‌دهد و تکلیف ساکنان آن را مشخص نمی‌کند.

یکی از اهالی روستای تل‌گسر می‌گوید: میراث‌فرهنگی اجازه توسعه روستا را نمی‌دهد و تکلیف ساکنان آن را مشخص نمی‌کند.

آثار باستان‌شناسی یافت‌شده از تل‌گستر قدمت آن را به دوره ایلامیان می‌رساند

مجید سروش، کارشناس باستان شناسی، خرداد ۹۸ درباره این منطقه گفته: در این منطقه گور‌هایی متعلق به کودکان وجود دارد که ممکن است در کنار آن‌ها اشیای فلزی باشد و حفاران غیرمجاز که با فلزیاب به‌دنبال اشیای تاریخی هستند، با برخورد با این فلزات اقدام به حفاری می‌کنند. آثار به‌دست‌آمده از این تپه‌ها به دوره‌های پیش از تاریخ، ایلامیان و هخامنشیان و دوره‌های اسلامی برمی‌گردد. در حاشیه تل‌گسر، قلعه‌ها و گورستان‌هایی مشاهده می‌شود که سرشار از اطلاعات تاریخی و فرهنگی است که نشان‌دهنده استقرار بشر در چند هزارسال پیش در این منطقه است. در این منطقه اشیایی از جمله تندیس حیوان و الواح تاریخی که متعلق به اوایل دوره‌های تاریخی و قبل از اینکه خط اختراع بشود، کشف شده است.

 بااین‌حال، علیرضا قاسمی‌نژاد، دادستان شهرستان رامهرمز، نیز مرداد ۹۸ ضمن تأکید بر اهمیت استقرار یگان حفاظت میراث‌فرهنگی در تپه‌های تل‌گسر، دراین‌باره گفته است: این امر برعهده یگان حفاظت اداره‌کل میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان خوزستان است و باید در این زمینه اقدام لازم صورت گیرد. اداره‌کل میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان باید برابر قوانین و مقررات هرگونه حفاری و تجاوز به محوطه باستانی را به اطلاع دادسرا برساند.

با همه این تأکیدات و دستورات اما، هنوز هم خبری از تأمین امنیت روستای تل‌گسر و تپه‌های باستانی آن به‌شیوه صحیح نیست و مردم شاهدند که حفاران غیرمجاز، گاه و بی‌گاه در این منطقه جولان می‌دهند و هیچ‌کس مانع آنان نمی‌شود. بلاتکلیفی وضعیت این منطقه و ثبت ملی نشدن آن از سوی اداره‌ میراث‌فرهنگی مردم را کلافه کرده. قاعدتاً درصورتی‌که این منطقه رسماً به ثبت ملی میراث‌فرهنگی برسد، بحث تأمین امنیت آن به‌شکل جدی‌تری دنبال خواهد شد و دست کاوشگران غیرمجاز از آن کوتاه می‌شود.

 به‌منظور پیگیری مطالبات اهالی روستای تل‌گسر سعی داشتیم با قنبری، فرماندار شهرستان رامهرمز، و موسوی، مدیرکل میراث فرهنگی خوزستان، و کریمی‌کیا، مدیرکل امور اجتماعی استانداری خوزستان، ارتباط برقرار کنیم تا جویای وضعیت این منطقه و رسیدگی به مطالبات ساکنان روستای تل‌گسر شویم؛ اما راه به جایی نبردیم.

شعار سال ، با اندکی تخلیص و اضافات برگرفته از روزنامه سبزینه، تاریخ 23 اردیبهشت 1399 ،کد خبر:83472،www.sabzineh.org