شعار سال: دکتر رحیم محمدی، مدیر گروه «جامعه‌شناسی ایران» انجمن جامعه‌شناسان ایران، معتقد است با وجود مخالفت نظام سیاسی با فضای مجازی که از ابتدا وجود داشته و هنوز هم با بدبینی و سوءظن این فضا را پر از بدآموزی اخلاقی و سیاسی می‌نگرد، اما فضای مجازی در دوران کرونا خودش را تحمیل کرد و بدل به فضای قالب اجتماعی شد. از طرفی این امر موجب تحول اجتماعی و به دنبال آن کنش‌گری مردم و غلبه به نظام‌های سیاسی خواهد شد و نتیجه آن تغییرات اجتماعی آرام و منطقی است که جامعه در پی آن بوده؛ مثال آن روابط اجتماعی زن و مرد، نوع پوشش، همکاری زن و مرد و و در مجموع مناسبات اجتماعی است.

امر اجتماعی امری قدرتمند است
رحیم محمدی در ابتدا با اشاره به تغییر جامعه با وجود فضای مجازی و ایجاد خواست اجتماعی گفت: «کرونا یکی از دلایل ایجاد تغییر است در حالی که شروع به تغییر و حرکت پیش از این آغاز شده بود و در دوران پساکرونا ضرورت این موضوع احساس شد که فضای مجازی بخشی از فضای اجتماعی است و زندگی بدون آن نیست. هرچند با سخت‌گیری و نگاه سنتی سعی در ایستادگی مقابل ابزار مدرن شده که موفقیت‌آمیز نبوده است. امر اجتماعی امری قدرتمند است، از ساختار‌های زندگی اجتماعی مردم می‌آید و خودش را به نظام‌های سیاسی که مسلح هستند تحمیل می‌کند. اشکال مختلفی از غلبه امر اجتماعی بر نظام سیاسی وجود دارد که یکی از آن‌ها بنابر ضرورت زمانه یا امر اجتماعی، موضوع زنان است.»

جامعه در صورت خطا خودش را اصلاح می‌کند
او معتقد است: «آغاز دوران قدرتمند و جدی فضای مجازی است که تاریخ دو یا سه دهه‌ای قابل توجه‌ای دارد. در حالی که کرونا موجب شد مردم و نظام‌های سیاسیفاصله اجتماعی را رعایت کنند و تنها ابزار برای روابط و کار‌ها فضای مجازی و امکانات دیجیتال باشد. این زمانی است که حتی سیاستمردان هم متوجه شدند این بخش نوظهور اجتماعی را باید پذیرفت. با توسعه فضای مجازی، مردم متوجه شدند شکل جدیدی از روابط را می‌آفرینند، شکل مجازی از عروسی، مهمانی، جلسه، کلاس‌های درس، مراودات دوستانه و... گویا مردم ظرفیت جدیدی آفریدند که تداوم و عمق پیدا کرده است. جامعه ما موجودی هوشمند است و چه موافق و چه مخالف آن باشیم، رونده است و راه خود را می‌رود. پس باید با جامعه همراه شد، چون جامعه به سمت انحراف و برهوت نمی‌رود و در صورت خطا خودش را اصلاح می‌کند. چه بسا زمانی جامعه دید ما را نسبت به خوب و بد بودن پدیده‌ها غلط بداند و با همان نگاه منفی که ما به آن دارد، خودمان را بنگرد.»

مرجعیت داوری تغییر کرده است
دکتر محمدی درمورد آسیب‌های فضای مجازی، نگاه اخلاقی به این پدیده و محتوای موجود در آن، گفت: «آسیب در فضای مجازی وجود دارد؛ مگر آسیب در دنیای واقعی نیست؟ موضوع این است که فضای مجازی تماما آسیب نیست و فضای جدیدی است که می‌تواند آسیب‌هایی را هم تولید کند. فضای مجازی معصوم نیست و اصولا این نگاه اخلاقی به این پدیده غلط است. شبکه‌های اجتماعی محتوایی ندارند و ما محتوای آن را تولید می‌کنیم. در تعریف وب ما با نسل‌های یک، و دو و سه طرف هستیم که نسل اول اساسا مانند روزنامه رسانه‌ای یک‌طرفه است که همه‌چیز در آن یک‌طرفه استو خواننده نمی‌تواند واکنشی نسبت به آن داشته باشد، اما فضای وب دو و سه تحولی در تاریخ است: فضا تعاملی است و عاملین رسانه در فضای مجازی محتوا تولید می‌کنند و اعضای گروه به بحث و گفتگو در آن مورد می‌پردازند. شهروندان عادی استفاده‌کنندگان فعال شده‌اند و در همه‌چیز دخالت می‌کنند، در واقع مرجعیت داوری تغییر کرده است.»

کاربران تربیت‌شدگان همین جامعه هستند
او در ادامه به آموزش و پرورش و سیستم تربیت پرداخت: «اگر خطایی در فضای مجازی رخ می‌دهد باید سراغ آموزش و پرورش رفت، چون کسانی که در این فضا فعالیت می‌کنند تربیت‌شدگان همین جامعه هستند، تربیت‌شدگان همین پدران هستند. آموزش و پرورش باید با نسل نوظهور طوری تغییر کند که با او همراه و همزبان باشد تا بتواند خواسته هایش را به نسل نو منتقل کند.»

فرصت را برای گفتگو‌های علمی، گفتگو‌های عاطفی و اخلاقی مغتنم بشماریم
محمدی فضای مجازی را یک فرصت دانست و گفت: «فضای اجتماعی یکی از بستر‌های اصلی گفتگو است و باید فرصت را برای گفتگو‌های علمی، گفتگو‌های عاطفی و اخلاقی مغتنم بشماریم. اگر بخواهیم پیام‌هامان را یک‌طرفه به جامعه القا کنیم راه تعامل بسته خواهد شد؛ راه گفتن و نشیدن بسته و از دست می‌رود. جای اینکه دو گروه این‌طرف و آن‌طرف بیاستند و یک‌دیگر را لعن و نفرین کنند در‌های گفتگو را باز کنیم و بگذاریم میکروفون جلوی همه اعضای جامعه باشد. در این صورت انتخاب مسیر را می‌آموزیم، نه اینکه یک نفر راه را انتخاب کند. در این فضا اشتباه وجود دارد و خیلی‌هامان اشتباه می‌کنیم، اما چون هوشمندیم به خطای خودمان فکر می‌کنیم و یاد می‌گیریم و می‌آموزیم.»

جامعه راه خودش را انتخاب کرده
او حرف‌هایش را با اشاره به نگاه بی‌طرفانه و علمی به پدیده فضای مجازی فضای تمام کرد: «فضای اجتماعی و بدل شدن هر نفر به یک رسانه موجب رشد و ترقی فکر و اندیشه و زبان همه ما می‌شود. جامعه راه خودش را انتخاب کرده و این را در فضای اجتماعی ثابت کرده است و کافی است فضا را بشناسیم و همدلی کنیمو با نگاه بی‌طرفانه علمی به این پدیده بنگریم و خطا‌ها و آسیب‌ها را ببنیم و در مورد خطاهامان حرف بزنیم تا یک جامعه سالم چندسویه داشته باشیم که هم حرف می‌زند و هم مسیر انتخاب می‌کند. فضای مجازی عرصه‌ای برای این نوع جامعه است.»

شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از خبرگزاری برنا، تاریخ انتشار: 26 اردیبهشت 1399، کد خبر: 994316، www.borna.news