پنجشنبه ۰۱ خرداد ۱۴۰۴ - 2025 May 22 
این رساله با هدف شناخت شاخص‌های بیطرفی و القای بیطرفی در اخبار و آگاهی از میزان و چگونگی اجرای شاخص‌های بیطرفی و القای بیطرفی در رسانه‌های بین الملل (بی‌بی‌سی جهانی و پرس‌تی‌وی) انجام شد.
شعارسال:در جلسه دفاع نخستین رساله دکتری پژوهش محور رشته ارتباطات دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی، سمانه سلطانی پور با راهنمایی دکتر اکبر نصراللهی، الگوی بومی وعملی بیطرفی در اخبار را ارایه کرد.
در این رساله، محققان با مطالعه موردی بی‌بی‌سی جهانی و پرس‌تی‌وی، با روش های پیمایشی، تحلیل محتوا و اسنادی، نخستین بار موفق به ارایه الگوی عملی جامع و بومی بی طرفی در اخبار شدند که به تأیید هیات داوران دکتر محمدرضا رسولی، دکتر علی گرانمایه پور و دکتر امید علی مسعودی رسید.
این رساله با هدف شناخت شاخص‌های بیطرفی و القای بیطرفی در اخبار و آگاهی از میزان و چگونگی اجرای شاخص‌های بیطرفی و القای بیطرفی در رسانه‌های بین الملل (بی‌بی‌سی جهانی و پرس‌تی‌وی) انجام شد.
مهم‌ترین نتایج به دست آمده از روش پیمایشی این پژوهش حاکی است از اینکه اگرچه از نظر بیشتر پاسخگویان، رسانه بی‌طرف در دنیا وجود ندارد اما حدود نیمی از پاسخگویان معتقد هستند که می توان با رعایت برخی تاکتیک ها و القای بی طرفی در صورت ضرورت، اثرگذاری و میزان اعتماد مخاطبان را افزایش داد و مخاطبان بیشتری را جذب کرد.
با استفاده از روش تحلیل محتوا نیز پژوهشگران دریافته اند که میزان رعایت بیطرفی در اخبار در بین اهالی رسانه در پرس‌تی‌وی کمتر از حد متوسط است اما بی‌بی‌سی جهانی باوجود اینکه طرفدارانه تر عمل می کند، شاخص های القاء بیطرفی را بیشتر و دقیق تر از پرس‌تی‌وی استفاده کرده است
بر اساس الگوی عملی بی طرفی، رعایت بیطرفی در اخبار متاثر از عوامل برون رسانه‌ای به دو دسته «بیطرفی صاحبان قدرت و مسئولان» و «بیطرفی مردم» تقسیم می‌شوند که بیطرفی مسئولان با رعایت اصولی از جمله «انتقاد پذیری»، «پذیرش رسانه‌ها به عنوان رکن چهارم دموکراسی»،« پذیرش دیدگاه‌ها و نظرهای مردمی و مخالفان»، «پذیرش رسانه به عنوان نهادی مستقل»، «از بین بردن نگاه منفعت‌طلبانه به رسانه‌ها» و «عدم مصلحت اندیشی» و بی طرفی مردم به «برخورداری از سواد رسانه ای» محقق می شود.
رعایت بیطرفی در اخبار همچنین در بخش عوامل متأثر از درون رسانه‌ای از سه عامل «بیطرفی رسانه»، «بیطرفی خبرنگار» و «بیطرفی خبر» تقسیم می‌شود.
بیطرفی رسانه شامل شاخص‌هایی از جمله «انعکاس واقعیت‌ها»، «عدم نقض بیطرفی در قبال گیراسازی خبر»، «استفاده از نیروهای حرفه ای»، «جلوگیری از غلبه ترجیحات شخصی بر انتخاب مخاطبان»، «حقیقت گویی»، «دقت»، «توجه به عینیت»، «قانون‌مداری»، «جلوگیری از بی‌توجهی به عقاید مخالف رسانه»، «حفظ بیطرفی در برابر مسایل مالی و فشار صاحبان قدرت»، «فراهم کردن امکان پاسخگویی افراد مختلف»، «دسترسی به نقطه نظرهای گوناگون»، «عدم مصلحت اندیشی»، «نمایش گونه‌گونی جوامع»، «تعهد نسبت به جامعه»، «کثرت‌گرایی و منعکس کردن گستره وسیعی از عقاید»، «جلوگیری از جرم، خشونت، بی‌نظمی اجتماعی و یا تهاجم به گروه‌های اقلیت»، «آزادی» ، «استقلال، خودگردانی و خودمدیریتی رسانه»، «آگاهی بخشی» و «انتشار عقاید متضاد» است.
بیطرفی خبرنگار نیز شامل «بیطرفی کامل در کسب و انتشار اخبار»، «پاسخگویی در برابر جامعه»، «جدایی بین ذهنیت خبرنگار و عینیت واقعه»، «پایبندی به اصول اخلاق حرفه‌ای»، «نگهبانی از مصالح جامعه در مقابل سوء سیاست‌های دولتی»، «تاثیر ندادن احساسات و تمایلات شخصی و گرایش‌های سیاسی»، «جلوگیری از اثر قالب‌های ذهنی»، «مستقل و آزاد بودن» و «بیان واقعیت‌ها» است.
همچنین بی طرفی در بخش «خبر» شامل شاخص‌هایی از جمله «واقعی و عینی بودن خبر» است که این شاخص خود به دو عامل از جمله «انتشار خبر بر اساس ارزش‌های خبری شهرت، دربرگیری، فراوانی، مجاورت، تازگی، درگیری و استثنا» و «انتشار خبر براساس عناصر شش گانه خبر شامل که، کجا، کی، چه، چرا و چگونه» است.
همچنین سایر شاخص‌های خبر بی‌طرفانه شامل خبر «صحیح»، «مستقل»، «مسئول در برابر عموم»، «متعادل»، «بدون ارزشیابی و تفسیر»، «اعلام منبع خبر و نقل قول منبع خبر از یک منبع موثق»، «تنوع در بیان نظرات افراد منصف یا هر دو طرف جریان»، «اجتناب از زبان احساساتی»، «ارایه تمام جوانب واقعه» و «پخش مستقیم خبر» است.
در مجموع و بر اساس تمامی این شاخص‌ها، نحوه انتشار خبر از نظر رعایت بیطرفی می‌تواند دارای دو بعد ارائه «بی‌طرفانه» و یا دارای «جهت‌گیری» باشد که هر دو صورت بی‌طرفانه و غیر بی‌طرفانه می‌تواند شامل «جهت‌گیری پنهان یا القای بیطرفی» شود.
به این معنا که فرآیند انتشار اخبار می‌تواند در ظاهر بی‌طرفانه باشد اما در باطن و اصل ماجرا این اخبار همراه با القای بیطرفی به مخاطب ارائه شود. همچنین گاهی جهت‌گیری یک رسانه آشکار نیست و مخاطب قادر به تشخیص این موضوع نیست که رسانه در عمل جهت‌گیرانه عمل کرده است
نتایج تحقیق همچنین نشان می دهد که ارایه اخبار بی‌طرفانه دارای هفت شاخص شامل؛ «انعکاس نظرات طرفین موافق و مخالف به طور مساوی و یکسان»، «اختصاص زمان مساوی برای انعکاس نظرات طرفین جریان»، «استفاده نکردن از اصطلاحات و صفات ارزشی»، «استفاده از دلایل و نتایج»، «استفاده از سابقه در صورت نیاز خبر به سابقه»، «ذکر منابع و مآخذ خبری» و «رعایت تعدد صحنه» در صورت نیاز است.
بر اساس تقسیم‌بندی بعدی که جهت‌گیری خبری رسانه است شامل شاخص‌ها و متغیرهایی از جمله «انعکاس نظرات یکی از طرفین موافق یا مخالف»، «اختصاص زمان برای انعکاس نظرات یکی از طرفین جریان»، «استفاده از اصطلاحات و صفات ارزشی»، «استفاده نکردن از دلایل و نتایج»، «استفاده نکردن از سابقه در صورت نیاز خبر به سابقه»، «ذکر نکردن منابع و مآخذ خبری» و «تک صحنه» است.
همچنین تقسیم بند نهایی، شامل جهت‌گیری پنهان یا القای بیطرفی است و شامل «استفاده از نقاط طلایی»، «ارائه سابقه غیر همسو» و «زمان نامساوی اختصاص یافته به طرفین جریان» است.
شعارسال،با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از خبرگزاری شفقنا ،تاریخ انتشار: 1 خرداد 1399،کدخبر: 496969،www.media.shafaqna.com
در این رساله، محققان با مطالعه موردی بی‌بی‌سی جهانی و پرس‌تی‌وی، با روش های پیمایشی، تحلیل محتوا و اسنادی، نخستین بار موفق به ارایه الگوی عملی جامع و بومی بی طرفی در اخبار شدند که به تأیید هیات داوران دکتر محمدرضا رسولی، دکتر علی گرانمایه پور و دکتر امید علی مسعودی رسید.
این رساله با هدف شناخت شاخص‌های بیطرفی و القای بیطرفی در اخبار و آگاهی از میزان و چگونگی اجرای شاخص‌های بیطرفی و القای بیطرفی در رسانه‌های بین الملل (بی‌بی‌سی جهانی و پرس‌تی‌وی) انجام شد.
مهم‌ترین نتایج به دست آمده از روش پیمایشی این پژوهش حاکی است از اینکه اگرچه از نظر بیشتر پاسخگویان، رسانه بی‌طرف در دنیا وجود ندارد اما حدود نیمی از پاسخگویان معتقد هستند که می توان با رعایت برخی تاکتیک ها و القای بی طرفی در صورت ضرورت، اثرگذاری و میزان اعتماد مخاطبان را افزایش داد و مخاطبان بیشتری را جذب کرد.
با استفاده از روش تحلیل محتوا نیز پژوهشگران دریافته اند که میزان رعایت بیطرفی در اخبار در بین اهالی رسانه در پرس‌تی‌وی کمتر از حد متوسط است اما بی‌بی‌سی جهانی باوجود اینکه طرفدارانه تر عمل می کند، شاخص های القاء بیطرفی را بیشتر و دقیق تر از پرس‌تی‌وی استفاده کرده است
بر اساس الگوی عملی بی طرفی، رعایت بیطرفی در اخبار متاثر از عوامل برون رسانه‌ای به دو دسته «بیطرفی صاحبان قدرت و مسئولان» و «بیطرفی مردم» تقسیم می‌شوند که بیطرفی مسئولان با رعایت اصولی از جمله «انتقاد پذیری»، «پذیرش رسانه‌ها به عنوان رکن چهارم دموکراسی»،« پذیرش دیدگاه‌ها و نظرهای مردمی و مخالفان»، «پذیرش رسانه به عنوان نهادی مستقل»، «از بین بردن نگاه منفعت‌طلبانه به رسانه‌ها» و «عدم مصلحت اندیشی» و بی طرفی مردم به «برخورداری از سواد رسانه ای» محقق می شود.
رعایت بیطرفی در اخبار همچنین در بخش عوامل متأثر از درون رسانه‌ای از سه عامل «بیطرفی رسانه»، «بیطرفی خبرنگار» و «بیطرفی خبر» تقسیم می‌شود.
بیطرفی رسانه شامل شاخص‌هایی از جمله «انعکاس واقعیت‌ها»، «عدم نقض بیطرفی در قبال گیراسازی خبر»، «استفاده از نیروهای حرفه ای»، «جلوگیری از غلبه ترجیحات شخصی بر انتخاب مخاطبان»، «حقیقت گویی»، «دقت»، «توجه به عینیت»، «قانون‌مداری»، «جلوگیری از بی‌توجهی به عقاید مخالف رسانه»، «حفظ بیطرفی در برابر مسایل مالی و فشار صاحبان قدرت»، «فراهم کردن امکان پاسخگویی افراد مختلف»، «دسترسی به نقطه نظرهای گوناگون»، «عدم مصلحت اندیشی»، «نمایش گونه‌گونی جوامع»، «تعهد نسبت به جامعه»، «کثرت‌گرایی و منعکس کردن گستره وسیعی از عقاید»، «جلوگیری از جرم، خشونت، بی‌نظمی اجتماعی و یا تهاجم به گروه‌های اقلیت»، «آزادی» ، «استقلال، خودگردانی و خودمدیریتی رسانه»، «آگاهی بخشی» و «انتشار عقاید متضاد» است.
بیطرفی خبرنگار نیز شامل «بیطرفی کامل در کسب و انتشار اخبار»، «پاسخگویی در برابر جامعه»، «جدایی بین ذهنیت خبرنگار و عینیت واقعه»، «پایبندی به اصول اخلاق حرفه‌ای»، «نگهبانی از مصالح جامعه در مقابل سوء سیاست‌های دولتی»، «تاثیر ندادن احساسات و تمایلات شخصی و گرایش‌های سیاسی»، «جلوگیری از اثر قالب‌های ذهنی»، «مستقل و آزاد بودن» و «بیان واقعیت‌ها» است.
همچنین بی طرفی در بخش «خبر» شامل شاخص‌هایی از جمله «واقعی و عینی بودن خبر» است که این شاخص خود به دو عامل از جمله «انتشار خبر بر اساس ارزش‌های خبری شهرت، دربرگیری، فراوانی، مجاورت، تازگی، درگیری و استثنا» و «انتشار خبر براساس عناصر شش گانه خبر شامل که، کجا، کی، چه، چرا و چگونه» است.
همچنین سایر شاخص‌های خبر بی‌طرفانه شامل خبر «صحیح»، «مستقل»، «مسئول در برابر عموم»، «متعادل»، «بدون ارزشیابی و تفسیر»، «اعلام منبع خبر و نقل قول منبع خبر از یک منبع موثق»، «تنوع در بیان نظرات افراد منصف یا هر دو طرف جریان»، «اجتناب از زبان احساساتی»، «ارایه تمام جوانب واقعه» و «پخش مستقیم خبر» است.
در مجموع و بر اساس تمامی این شاخص‌ها، نحوه انتشار خبر از نظر رعایت بیطرفی می‌تواند دارای دو بعد ارائه «بی‌طرفانه» و یا دارای «جهت‌گیری» باشد که هر دو صورت بی‌طرفانه و غیر بی‌طرفانه می‌تواند شامل «جهت‌گیری پنهان یا القای بیطرفی» شود.
به این معنا که فرآیند انتشار اخبار می‌تواند در ظاهر بی‌طرفانه باشد اما در باطن و اصل ماجرا این اخبار همراه با القای بیطرفی به مخاطب ارائه شود. همچنین گاهی جهت‌گیری یک رسانه آشکار نیست و مخاطب قادر به تشخیص این موضوع نیست که رسانه در عمل جهت‌گیرانه عمل کرده است
نتایج تحقیق همچنین نشان می دهد که ارایه اخبار بی‌طرفانه دارای هفت شاخص شامل؛ «انعکاس نظرات طرفین موافق و مخالف به طور مساوی و یکسان»، «اختصاص زمان مساوی برای انعکاس نظرات طرفین جریان»، «استفاده نکردن از اصطلاحات و صفات ارزشی»، «استفاده از دلایل و نتایج»، «استفاده از سابقه در صورت نیاز خبر به سابقه»، «ذکر منابع و مآخذ خبری» و «رعایت تعدد صحنه» در صورت نیاز است.
بر اساس تقسیم‌بندی بعدی که جهت‌گیری خبری رسانه است شامل شاخص‌ها و متغیرهایی از جمله «انعکاس نظرات یکی از طرفین موافق یا مخالف»، «اختصاص زمان برای انعکاس نظرات یکی از طرفین جریان»، «استفاده از اصطلاحات و صفات ارزشی»، «استفاده نکردن از دلایل و نتایج»، «استفاده نکردن از سابقه در صورت نیاز خبر به سابقه»، «ذکر نکردن منابع و مآخذ خبری» و «تک صحنه» است.
همچنین تقسیم بند نهایی، شامل جهت‌گیری پنهان یا القای بیطرفی است و شامل «استفاده از نقاط طلایی»، «ارائه سابقه غیر همسو» و «زمان نامساوی اختصاص یافته به طرفین جریان» است.
شعارسال،با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از خبرگزاری شفقنا ،تاریخ انتشار: 1 خرداد 1399،کدخبر: 496969،www.media.shafaqna.com
برگزیده ها