شعارسال: دکتر قرایی مقدم در رابطه با ریشه‌های قتل‌های ناموسی در جامعه ایران با توجه به قتل فجیع دختر ۱۳ ساله تالشی اظهار داشت: قانون منع خشونت بر علیه کودکان مدت زیادی است که در مجلس مانده است و آقایان با تصویب آن موافقت نمی‌کنند. مقام معظم رهبری هفته گذشته فرمودند: «جامعه، هم از لحاظ قانونی و هم از لحاظ اخلاقی، باید با کسانی که تعدّی به زن را حقّ خودشان می‌دانند، برخورد سخت بکند؛ قانون هم باید در این زمینه مجازات‌های سختی را پیش‌بینی کند.». اگر آقایان به این فرمایشات رهبری توجه کنند و در منبر و مکتب و مدرسه و کتاب و دانشگاه و مطبوعات بگویند شاید به جایی برسیم.

دکتر امان الله قرایی مقدم، جامعه شناس زندگی در خصوص انگیزه قتل‌های ناموسی اظهار داشت: فقر فرهنگی مهم‌ترین عامل است. این مساله اصولا یک فشار فرهنگی است. مساله‌ای است که ارزش‌های منطقه‌ای و هنجار‌های فرهنگی هر دو فشار وارد می‌کنند و ریشه‌های آموزشی و پرورشی و تربیتی نیز دارد. یعنی اصولا در بسیاری از جوامع و در گذشته وجود داشت و امروز با وضع قانون کمتر شده است، اما قبل از این در تمام کشور‌ها بود از جمله آتش زدن دختر و بر دار زدن آن‌ها مثل سرگذشت ژاندارک و دیگر موارد، چون قاعده، مرد سالاری است و زن در درجه دوم اهمیت است و این هنجار‌ها و ارزش‌ها و سنت‌ها فشار وارد می‌کنند و برچسب بی عفتی بر خانواده و بستگان آنان می‌خورد. این مساله در ایران، افغانستان، پاکستان، هند، ترکیه و دیگر کشور‌های منطقه هم وجود دارد. زن و دختر اگر به اعتقاد پدر راه به خطا رفته باشد از سوی پدر مجازات می‌شوند. من اولین و شاید تنها کسی باشم که از دهه پنجاه در شمال خراسان تحقیقی در مورد این قتل‌ها کرده ام و بعد‌ها در کردستان نیز این تحقیق را داشتم و در سال ۷۹ در مجله قوه قضاییه شماره ۳۲ تحت عنوان «نهوه کردن» یا قتل‌های ناموسی در میان برخی قبایل خوزستان در صفحه ۸۴ تا ۹۵ برای قضات مقاله‌ای داشتم و همانجا اعلام خطر کردم. در ایران این موضوع در بدترین منطقه بعضا بین برخی قبائل خوزستان شایع است و به آن «نهوه» می‌گویند. اگر دختر و پسری با هم دوست شوند فقط کافی است که اسم آن‌ها با هم گفته شود که با هم بودند و با هم خندیده اند و … سر دختر و پسرتوسط پدر، برادر و پسر عمو بریده می‌شود و زیر قالی می‌گذارند و به آن نهوه می‌گویند. این مساله در همه جای کشور وجود دارد.

قتل‌های ناموسی ریشه در چه مسایلی دارد؟

وی در مورد اینکه قتل‌های ناموسی بیشتر ریشه در چه مسایلی دارد؟ گفت: این مساله در اصل به ریشه و فرهنگ مربوط می‌شود. اصولا در جوامع امروزی که چند زنی وجود دارد، زن در درجه دوم است. من در کتاب فرهنگ شناسی ام که به چندین چاپ رسیده است گفته ام که در قبل از اسلام حتی چند شوهری وجود داشت. زن در عرب حقیر است. اگر از پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌ها بپرسید می‌گویند که این باور وجود داشت که زن در دوران قاعدگی نجس است و این نگاه ریشه سنتی دارد. ما می‌گوییم این مساله به طور صددرصد ریشه فرهنگی دارد. در کتاب‌های درسی تا بالا‌تر نیز بعضا خشونت بر علیه زنان ترویج می‌شود. در کتاب درسی نوشته می‌شود زینب خانم زن خانه داری است، کوکب خانم زن خانه داری است، سارا در سبد انار دارد و دارا سوار اسب است. در چنین فضایی قانون هم از سوی عده‌ای طور دیگری فهمیده می‌شود. وقتی قانون که بر اساس ارزش‌ها و هنجار‌های فرهنگی تدوین شده است تایید می‌کند که، ولی دم دختر و زن، مرد است و دختر باید با اجازه پدر عقد شود و با اجازه پدر به سفر برود و بعد از ازدواج با اجازه شوهرش چنین و چنان کند، تفسیر‌های خاصی از قانون می‌شود.

قانون مردسالاری بر هنجار‌ها و سنت‌های فرهنگی مبتنی است

در ماجرای حادثه تالش اهمیت فضای مجازی حس شد

قانون منع خشونت بر علیه کودکان مدت زیادی است که در مجلس مانده و آقایان با تصویب آن موافقت نمی‌کنند

دکتر قرایی مقدم در مورد اینکه آیا تغییر یا اصلاح فرهنگ ملزم به تغییر قوانین است؟ اظهار داشت: قوانین توسط چه کسانی تدوین می‌شود؟ ریش سفیدان و بزرگان و مردان ایرانی! چند زن در مجلس هستند؟ و حتی اگر بیشتر باشند کاری از دستشان بر نمی‌آید. قانون منع خشونت بر علیه کودکان مدت زیادی است که در مجلس مانده است و آقایان با تصویب آن موافقت نمی‌کنند. مقام معظم رهبری هفته گذشته فرمودند: «جامعه، هم از لحاظ قانونی و هم از لحاظ اخلاقی، باید با کسانی که تعدّی به زن را حقّ خودشان می‌دانند، برخورد سخت بکند؛ قانون هم باید در این زمینه مجازات‌های سختی را پیش‌بینی کند.». اگر آقایان به این فرمایشات رهبری توجه کنند و در منبر و مکتب و مدرسه و کتاب و دانشگاه و مطبوعات بگویند شاید به جایی برسیم. قانون مردسالاری بر هنجار‌ها و سنت‌های فرهنگی مبتنی است. ولی دم دختر پدر او است و بعضا تفسیر‌هایی که از این قانون می‌شود عاملی است که در این مساله موثر است. بعد از قانون مساله دیگر آموزش و پرورش است. چه کتاب و مدرسه و آموزش خاص و چه آموزش عام به معنی رادیو و تلویزیون و سینما و سریال و رسانه‌ها و پوستر و بیلبورد و دیگر مواردی که به تدریج می‌تواند فرهنگ سازی کند. در ماجرای حادثه تالش اهمیت فضای مجازی حس شد، فیلم گرفته می‌شود و فورا به گوش دنیا می‌رسد.

در برخی مناطق کافی است روی دختر برچسبی بخورد و فقر فرهنگی در اینجا معنی پیدا می‌کند

این جامعه شناس تصریح کرد:در خراسان که من تحقیق می‌کردم دختر و پسر فرار می‌کنند و چند شبی در روستا‌های دیگری پیش قوم و خویش خود می‌روند و بعد بزرگتر‌ها نزد پدر و مادر دختر می‌روند و تقاضای بخشش دارند و می‌گویند برخی مواقع خود شما هم همین کار را کرده اید و با بخشش بر می‌گردند و شیر بها هم نمی‌دهند. در کردستان بعضا فرار می‌کنند و به عراق می‌روند. در لرستان خون بس مطرح است یا خون صلح و در سیستان و بلوچستان برخی دختر را می‌فروشند، تمام این موارد ریشه‌های فرهنگی دارد. در برخی مناطق کافی است روی دختر برچسبی بخورد و فقر فرهنگی در اینجا معنی پیدا می‌کند، یعنی فرهنگ این کار را تایید می‌کند.

در مساله فرار دختر و پسر، در هر صورت جامعه شما را تنبیه می‌کند

قرایی مقدم افزود: در مساله فرار دختر و پسر، در هر صورت جامعه شما را تنبیه می‌کند. سرزنش می‌شوید و اسم شما به بدی در می‌رود و برای تایید شوهر و ... سخت است. همه این‌ها هست، چون باید وارد یک تئوری بشویم. به قول بیلفردو پارلتو جامعه شناس ایتالیایی رسوباتی داریم و مشتقاتی که رسوبات همان فرهنگ و مشتقات آن چیزی است که از این فرهنگ بر می‌خیزد. سر و صدایی که با قتل دختر تالشی به راه افتاد و فضای مجازی و… باعث عقب نشینی برخی تندرو‌ها شد وگرنه امروز برخی پیر مرد‌ها و پیرزن‌ها می‌گفتند خوب کاری کرده است.

قوه قضاییه قطعا قادر به رسیدگی به مساله قتل‌های ناموسی خواهد بود

وی در ادامه تصریح کرد: مساله قتل یک شوخی نیست و سر بریدن بسیار تلخ است. جامعه جاهلی زنده به گور می‌کرد و همه شنیده ایم. این موارد فشار فرهنگی است و دو راهکار دارد؛ راهکار قانونی که باید قوانین بازدارنده تصویب شود و امیدی که من به جناب رییسی دارم و فردی است که اقتدار مشروعیتی دارد و به خوبی رسیدگی می‌کند و تخلفات را از نظر دور نگه نمی‌دارد قطعا قادر به رسیدگی به این مساله خواهد بود. مساله دوم آموزش و پرورش است، رادیو و تلویزیون و کتاب‌های درسی و مطبوعات و سخنرانی‌های آیات عظام و روحانیون و در کل فرهنگ سازی.

قاضی در ماجرای قتل رومینا می‌توانست از به نحوی از این مساله جلوگیری کند

قتل‌های ناموسی در بین برخی از قبایل خوزستان امری عادی است

قرایی مقدم با بیان اینکه فرهنگ برتر از قانون است اظهار داشت: همانطور که در ماجرای رومینا اشرفی گفته شد دختر خواسته بود او را نزد پدر برنگردانند و قاضی می‌توانست جلوگیری کند، ولی به فرهنگ و اهمیت کار و خطر آشنا نبود و توجه نکرد و رای داده شده رای نادرستی بوده است، اما همه این مسائل از فرهنگ ناشی می‌شود. تا جاییکه قتل‌های ناموسی در بین برخی از قبایل خوزستان امری عادی است و بیشتر دیده می‌شود. فرهنگ در بین اقوام متعصب قوی‌تر است و در این جوامع محدودتر این مساله بیشتر دیده می‌شود.

تاخیر و امید نداشتن به ازدواج و عدم آموزش

امروز آبروی خانواده تالشی به مراتب بیشتر از قبل ماجرای قتل رفت

وی افزود: وقتی ازدواج به تاخیر می‌افتد و امکانات ازدواج نیست، ارتباط بین برخی دختر و پسر‌ها ممکن است شکل بگیرد. بلوغ دختر در حدود ۱۴ سال است و از نظر قانونی محدودیت وجود دارد. تاخیر ازدواج و امید نداشتن به ازدواج و عدم آموزش همه تاثیر گذار است. امروز مساله فضای مجازی بسیار خطرناک است. از بعد زیر سئوال بردن امنیت خانواده‌ها خطرناک است، ولی همین ناامنی با ظرفیت اطلاع رسانی رسانه می‌تواند موجب امنیت شود. وقتی خانواده‌ها و پدر و مادر‌ها آگاه شدند فضا بهتر می‌شود. امروز آبروی خانواده تالشی به مراتب بیشتر از آن رفت و اگر مساله را لاپوشانی می‌کردند برایشان بهتر بود، اما امروز شمال و جنوب فهمیدند و حرکت آن پدر به جای آبروداری بیشتر بی آبرویی به پا کرد و آبروی آن خانواده را از بین برد. امروز همسر او هم برای او قصاص می‌خواهد. این اتفاق صرفا فشار فرهنگ، فشار آداب و رسوم و فشار اعتقاداتی است که مبحث دین را در بر می‌گیرد و فشار باور‌ها و فشار اجتماعات خرد و کوچکی است که فشار فرهنگی و سنتی در آن‌ها قوی‌تر است و چنین قتل‌هایی بیشتر است.

شعارسال، با اندکی اضافات و تلخیص برگرفته از سایت شفقنا، تاریخ انتشار: ۱۳ خرداد ۱۳۹۹، کدخبر: ۹۵۱۴۸۰: www.fa.shafaqna.com