شعار سال: صید ترال پیشینه ای به اندازه چند قرن در صنعت ماهیگیری دارد و برخلاف آن که بسیاری از ما طی چند سال گذشته وبا پررنگ شدن حضور کشتی های چینی در آب های جنوبی کشورمان با این واژه آشنا شده ایم، این صید و قوانین مربوط به آن فراز و فرود های بسیاری را در کشور های مختلف سپری کرده است. این روزها دوباره در فضای خبری و مجازی، شاهد انتشار ویدئوها و اخباری از ماهیگیری غیر مجاز کشتی های چینی به شیوه ترال در آب های جنوبی هستیم تا جایی که در هفته‌های اخیر چند کشتی به دلیل همین شیوه صید توقیف شدند-که البته ممکن است این خبر متاثر از بحث های قرارداد 25 ساله تهران و پکن تا حدی اغراق گونه منعکس شده باشد -اما در هر صورت 24 تیرماه همین امسال سخنگوی قوه قضاییه در نشست خبری اعلام کرد صید ترال در بخش‌های مختلف آب‌های سرزمینی مان مغایر با مصوبات است و ضابطان قضایی در هر کجای آب‌های سرزمینی این روش صید را مشاهده کنند، با آن برخورد خواهند کرد. با این حال امروز درباره این روش صید که متاسفانه فقط مختص به چینی ها نیست و گویا این روزها بیشتر در منطقه دریای عمان انجام می‌شود و خطرات آن، نوشته ایم.

صید ترال چیست؟
صید ترال یا همان گوفه کشی، نوعی صید بی رحمانه آبزیان است که به وسیله توری قیف مانند صورت می گیرد. این روش صید که چینی ها با خودشان یا با اجاره دادن تجهیزاتشان به آب های جنوب کشورمان آورده اند، به دو صورت میان‌آبی و کف‌روب انجام می شود. قابلیت تحرک و شکل این‌ تورها به آن‌ها اجازه می‌دهد در زمان کمتری، سطح بیشتری از صیدگاه‌ها را تحت پوشش قرار دهند. این روش صید در مقایسه با ابزارهای غیرفعال، به تحرک آبزیان، عادات غذایی یا رفتار آن‌ها وابسته نیست و در نتیجه، به لحاظ کمّی، بازدهی بالاتری نسبت به روش‌های دیگر دارد. در صید ترال و به‌ویژه ترال کف‌روب، با توجه به این که تور، بر بستر دریا کشیده می‌شود، طیف وسیعی از آبزیان در تورها گرفتار می‌شوند، اما همه آن‌ها به‌عنوان محصولات هدف مورد توجه نیستند و بخشی از آن‌ها نه ارزش خوراکی دارند و نه ارزش غیرخوراکی، در نتیجه یا به دریا بازگردانده یا دور ریخته می‌شوند. برای این نوع صید از قایق های کوچک با قدرت 30 اسب بخار گرفته تا شناورهای بزرگی با بیش از 10 هزار اسب بخار استفاده می شود.

 

وضعیت صید ترال در جهان
مردم شهرها و مناطق ساحلی دنیا در گذشته به شیوه صید ترال روزگار می گذرانده‌اند. به گفته برخی، این روش صید به 15 قرن قبل بر می گردد البته صید ترال قدیمی مانند ترال نوین امروز نبود که کف دریا شخم زده شود. در روش‌های ابتدایی این نوع صید، تور به تخته هایی متصل و به دنبال قایق کشیده می‌شد. طول و عرض تورها کوچک‌تر بود و با سرعتی بسیار پایین در بستر آب های عمیق حرکت می‌کرد. پر واضح است با این روش تنها ماهی‌های میان‌زی با ابعاد بزرگ تر به تور می‌افتادند و ترال با ماهی‌های کمیاب کوچکی که نقش زیادی در تکمیل زنجیره غذایی آبزیان دیگر دارند، کاری نداشت. هم اکنون این روش صید به دلیل آسیب هایی که به محیط زیست و چرخه زندگی ماهیان وارد می کند در بیشتر کشورها منسوخ و ممنوع شده و در کشورهایی هم که هنوز این روش صید در حال انجام است، تعداد روزهای صید، دفعات آن، گونه های صید شده، نوع و اندازه تورهای ترال به شدت مدیریت می شود.


خطرات زیست محیطی صید ترال
در روش صید ترال نوین مرجان‌ها و ریف‌های کف دریا شکسته می شوند و ماهی های کمیاب نزدیک به کف دریا به تور می‌افتند و چون گزینشی انجام نمی‌شود صیادان نیز بعد از بالا کشیدن صید و تلف شدن، آن‌ها را دور می‌اندازند. ماهی صخره‌ای، کفشک ماهی، روغن ماهی‌ها و خانواده‌ای از دسته مرکب ماهی از جمله این آبزیان هستند که با ادامه این روند انقراض آن ها جدی خواهد بود. همچنین در این روش محل تخم‌گذاری ماهی‌ها هم تخریب می‌شود. از آن جایی که در روش ترال گزینشی در کار نیست و شبکه های تور هم بسیار کوچک است، راه فراری برای ماهی های کوچک و نابالغ هم وجود ندارد و باعث تلف شدن آن ها می شود که ارزشی در زنجیره غذایی انسانی ندارند اما بودن آن ها در زنجیره غذایی برای برخی آبزیان دریایی ضروری است.
آمار ها می‌گویند در صیدهای رودخانه‌ای و در بازه زمانی سه ساله بیش از 177 تن ماهی ضمنی صید و سپس دور ریخته می‌شو د. در این نوع صید معمولا 77 گونه مختلف از بین می‌روند و ادامه این روند می‌تواند منجر به انقراض این آبزیان شود. در واقع فعالیت ترال‌ها بی آن که کسی ناظر بر آن‌ها باشد، تخریب‌هایی در مقیاس بزرگ در کف دریا ایجاد و بی توجهی به آن ها زندگی آبزیان را در دراز مدت با خطر جدی رو به رو می کند.


تاریخچه صید ترال در ایران
از قدیم یک‌سری کشتی کف‌روب در ایران داشته ایم که مربوط به شرکت صنعتی ایران بوده است. به گزارش شرق، شرکت صدرا و شیلات بعد از انقلاب 100 تا 120 کشتی از آلمان به کشور وارد و آن را برای صید ترال در استان‌های جنوبی توزیع می‌کنند. در دهه 70، به‌دلیل آثار مخرب صید ترال، مجوز 80 تا 90 کشتی صید ترال خریداری می‌شود تا آن ها دیگر به روش ترال صید نکنند اما دوباره در دولت دهم به بهانه صید فانوس‌ماهیان به این نوع صید مجوز دادند و در سال 1394 هم فعالان محیط زیست و شیلات به آثار تخریبی آن واکنش نشان دادند. البته خبرگزاری دانشجو در گزارشی نوشته است: «مسئولین شیلات با دلایلی غیر منطقی مثل این نکته که کشتی‌های صید ترال معمولا ماهی‌های حرام گوشتی را که در کف دریا مستقر هستند صید می‌کنند و حضورشان ارزآوری زیادی برای کشور به ارمغان می‌آورد، به چنین حرکتی میدان می‌دهند.»البته در سال های اخیر هم مقابله با این روش صید به شدت افزایش داشته و سپاه کشتی های چینی و حتی ایرانی زیادی را که در حال صید ترال بوده اند توقیف کرده است.

بیکاری 1500 نفر با فعالیت هر کشتی چینی
اگرچه فقط چینی ها نبوده اند که در آب های کشورمان به صید ترال مبادرت می کردند اما نوع حضور آن ها و کشتی های پر قدرتی که برای این کار استفاده می کنند به اضافه انجام تخلفاتی در قواعد رعایت فاصله از ساحل و نوع ماهیانی که صید می کنند، عملا آن ها را به مهم ترین عاملان این نوع صید بدل کرده است. اگرچه گفته می‌شود حضور چینی‌ها محدود شده اما برخی گزارش‌ها نیز از ادامه فعالیت آنان با تغییر پرچم و گاه با پرچم ایرانی حکایت دارد.با توجه به خطرات زیست محیطی که پیش از این نوشتیم، این موضوع را هم باید مد نظر داشت که طبق آمار ۸۰ درصد از ساکنان شهر‌های جنوبی خلیج فارس و عمان به صیادی مشغول اند و ارزآوری این چنینی جز این که خطری برای محیط زیست خواهد بود، معیشت خانواده‌های زیادی را تهدید می‌کند. بنا بر یافته های ما، یک کشتی 400 تنی در یک هفته به اندازه 50 لنج صید می‌کند. هر لنج برای 30 نفر اشتغال ایجاد می‌کند. پس با فعالیت هر کشتی چینی غیر از این که محیط زیست و اکوسیستم دریا به هم می ریزد، نان هزارو 500 نفر از ماهیگیران هم آجر می‌شود. یک کشتی که 400 تا 500 تن ظرفیت دارد، فقط برای 15 نفر اشتغال ایجاد می‌کند و معمولا همین تعدادنیرو هم بیشتر چینی، اندونزیایی و سریلانکایی هستند.

شعارسال، با اندکی تلخیص و اضافات بر گرفته از موسسه فرهنگی هنری خراسان، تاریخ انتشار: 29 تیر  1399 ، شماره خبر: 20428  ، www.khorasannews.com