شعار سال: سال هاست که ایران با معضل بسیار پیچیدهای که راه حلی ساده دارد دست و پنجه نرم میکند. ضعفی عمیق در ایجاد روابط دوستانه بر مبنای تجارت جهانی که دیپلماتها آن را "دیپلماسی اقتصادی" میخوانند.
هرچند این روزها جهان با چهرهای مغموم به جنگ تجاری با یک ویروس مشغول و اقتصادها زخم خورده است، اما ناتوانی در ایجاد ارتباطهای تجاری در گذشته، بر بیماری اقتصادها افزوده است. متاسفانه ایران نیز به این ضعف دچار بوده و این روزها هر چند با تلاش مضاعف همچنان درجا میزند.
طبق آخرین آمار تجارت خارجی در سه ماهه نخست امسال ۱۳ میلیارد و ۹۸۰ میلیون دلار گزارش شده است که ۶ میلیارد و ۴۰۰ میلیون دلار به صادرات و هفت میلیارد و ۶۰۰ میلیون دلار به واردات اختصاص داشت.
نمودار تبادلات تجاری ایران با برخی از کشورها چین را در رتبه اول مقصد صادرات و سپس عراق را دومین مقصد معرفی میکند. اما آیا رقم مبادلات تجاری ایران که سال گذشته بالغ بر ۴۰ میلیارد دلار گزارش شده بود رقمی است که ظرفیت واقعی صادرات ایران در سراسر دنیاست؟
اصلیترین بازوی افزایش تجارت خارجی و یا تقویت دیپلماسی اقتصادی به ترویج و افزایش تعداد رایزنان بازرگانی و یا اقتصادی باز میگردد موضوعی که به طور رسمی میتوان گفت سازمان توسعه تجارت و همچنین وزارت امور خارجه در آن غفلتهای بسیاری کرده اند.
علت کاهش ۸۰ درصدی تعداد رایزنهای بازرگانی چیست؟جوانمرد، رایزن بازرگانی ایران در جمهوری افغانستان در گفتگو با خبرنگار اقتصاد و انرژی باشگاه خبرنگاران جوان ضمن انتقاد از روند رسیدگی به رایزنان بازرگانی ایرانی در کشورهای هدف بیان کرد: ایران هم اکنون تنها ۳ رایزن بازرگانی دارد که این سه در کشورهای ترکیه، عراق و افغانستان فعالیت میکنند. در حالی که کشورمان دارای ۱۵ همسایه یعنی ۱۵ بازار هدف است.
وی افزود: عدم پرداخت به موقع حقوق رایزنان بازرگانی و همچنین اهمیت قائل نشدن به فعالیت خطیر این فعالان و به نوعی سفیران اقتصادی ایران منجر به کاهش تعداد آنها در این رسته شده است. قطع به یقین یک رایزن بهتر از دیپلماتهای سفارت خانه میتواند با تجار کشورها ارتباط برقرار کرده و نیازهای هر دو طرف را بررسی کنتد. روزانه بالغ بر ۱۰۰ پیام در ایمیل شخصی ما مبنی بر درخواست مشاوره برای ایجاد فرصت صادراتی از ایران به کشور افغانستان مشاهده میشود.
جوانمرد ادامه داد: این امر بیانگر این است که رایزن بازرگانی از جایگاه ویژهای برخوردار است. در این فرصتهای صادراتی علاوه بر کالاها و محصولات کشاورزی درخواست صدور تجربیات و همچنین فروش خدمات مهندسی و گردشگری هم وجود دارد. ایران با پتانسیل بالایی که در بخش خدمات مهندسی دارد قطعا ظرفیت بسیار بیشتری از مواد معدنی و غذایی خواهد داشت.
آنطور که شواهد نشان میدهد مشکل اصلی سازمان توسعه تجارت از عدم اعزام رایزنان بازرگانی به کشورهای هدف عدم بودجه در این امر است، اما این در حالیست که بودجه سال ۹۸ هم بیانگر رقمی تقریبا ناچیز برای تقویت بنیه رایزنان بازرگانی است.
رقم ناچیزی که حتی منجر به اعتراف دستگاه دیپلماسی به ضعف در سیستم تجاری وزارت امور خارجه شد به نحوی که سید عباس موسوی سخنگوی وزارت خارجه در این باره میگوید: روابط اقتصادی ایران با کشورهای دوست همپای روابط سیاسی پیش نرفته است. توسعه روابط ما بر توسعه مبادلات تجاری و اقتصادی متمرکز خواهد بود.
این وزارتخانه با تاسیس معاونت سیاسی در درون شاکله خود قصد برافزایش حمایت از تجار ایرانی در کشورهای هدف کرد و حال، اما نتیجه مطلوبی در دست نداشته و با پیگیریهای خبرنگار باشگاه خبرنگاران جوان مبنی بر تماس با رایزنان اقتصادی این مجموعه برای دریافت آمار از عملکرد این نهادها به در بسته و عدم همکاری این نهادها برخورد!
روابط تجاری اولویت بر روابط سیاسی استخالقی، دبیر خانه صنعت و معدن ایران در گفتگو با خبرنگار حوزه اقتصاد و انرژی گروه اقتصادی باشگاه خبرنگاران جوان در این باره میگوید: معاونت اقتصادی سفارتخانهها باید در پایان هر سال و حتی اتمام هر دوره از سکانداری سفارتخانهها پاسخگو باشند که تا چه در گسترش روابط اقتصادی محور تلاش کرده اند.
وی در پایان گفت: کشورهایی نظیر ترکیه برای تجار و رایزنان بازرگانی خود شرایط دیپلماتیک ایجاد میکنند. به طور مثال برای آنها گذرنامه دپلماتیک صادر میکنند تا درکشورهای هدف با آزادی و حفاظت قانونی محکم تری همراه باشند. روابط تجاری برای بسیاری از کشورها آنقدر حائز اهمیت بوده و هست که گاهی بر سر یک مشکل ایجاد شده برای یک تاجر روابط سایر کشورها بر هم زده میشود.
انتخاب رایزنهای بازرگانی از بخش خصوصی بهزاد خسروی کارشناس اقتصادی در گفتگو با باشگاه خبرنگاران جوان در این باره به غفلت جدی سازمان توسعه تجارت اشاره کرده و میگوید: برگ برنده کشورها در رشد تجارت فرامرزی اهمیت قابل توجه به رایزنهای بازرگانی است. متاسفانه هنوز برای رایزنهای بازرگانی شخصیت دیپلماتیک قائل میشوند. کشورهایی نظیر تاجیکستان و کره جنوبی هم اکنون در این مسیر پیشرفت قابل توجهی را داشته اند.
وی بیان کرد: امروزه کشورهای پیش رو و در حال توسعه نیز جایگاه رایزنهای بازرگانی را به بخش خصوصی منتقل کرده اند و به نوعی رایزنها از میان تجار خوشنام یک کشور انتخاب میشوند. قوانین تجارت بین الملل برای رایزنهای بازرگانی باید بروزرسانی شود و این شخصیتها به عنوان دیپلمات در یک جایگاه خشک قرار نگیرند.
این کارشناس بازرگانی به عقب ماندگی در تعداد رایزنان بازرگانی اشاره کرد و گفت: متاسفانه تعداد رایزنهای بازرگانی روز به روز کمتر شده و این برای جایگاه اقتصادی ایران در کشورهای همسایه خطرناک است. چرا که هستند کشورهایی که برای نشستن بر سرجای ایران در بازارهای هدف تلاش فراوان میکنند. بهتر است ایران ابتدا بازار کشورهای همسایه را اولویت رایزنیهای تجاری قرار دهد.
در ادامه این بررسی ها، به گفته زادبوم رئیس سازمان توسعه تجارت که خود روزی رایزن بازرگانی بوده بر میخوریم که خبر از اعزام ۲۰ رایزن بازرگانی به کشورهای هدف میدهد و، اما جزئیاتی از این ادعا مطرح نمیکند. منابع خبری در گمرک جمهوری اسلامی ایران هم از آزمون خطای این نهاد برای انتخاب این تعداد از رایزن خبر میدهند و، اما همچنان از کمبود بودجه در این بخش گلایه میکنند.
تکلیف وزارت صمت در برنامه ششم توسعهدر پایان گفتنی است، آنطور که برآوردها نشان میدهد ایران جایگاه صادرات تا مرز ۳۰۰ میلیارد دلاری را نیز حتی در شرایط فعلی دارد. رایزنی و شناخت صحیح بازارهای هدف که بر عهده دیپلماسی است باید جدی گرفته شده و برای آن برنامه ریزی صحیحی صورت گیرد.
شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از باشگاه خبرنگاران جوان، تاریخ انتشار: ۵ مرداد ۱۳۹۹، کد خبر: ۷۴۳۵۸۶۰، www.yjc.ir