شعار سال: سرعت پخش و افزایش انتشار اخبار غیر موثق و شایعات طی سال‌های گذشته، اذهان عمومی را با آشفتگی و تحریفاتی مواجه کرده که اهمیت و ضرورت افزایش سواد رسانه‌ای در میان اقشار مختلف جامعه را دو چندان کرده است.

این اخبار غیر موثق عمدتا از سوی فیک نیوز‌ها منتشر می‌شوند و همانطور که پیش‌تر در گزارش‌های قبلی به آن پرداختیم، فیک نیوز‌ها عمدتا از رسانه‌های معاند تشکیل می‌شوند که با هدف تشویش اذهان عمومی درصدد بر هم زدن نظم جامعه و پریشان کردن افکار عمومی ما قدم بر می‌دارند.

در گزارشات قبلی سعی کردیم که چنین رسانه‌هایی را که اخبار غیر واقعی و عمدتا شایعه را به خورد افکار عمومی ما می‌دهند را بیشتر به مخاطبان خود بشناسانیم، اما در این گزارش سعی داریم که به ریشه اخبار فیک و یکی از راهکار‌های مقابله و حذف فیک نیوزها که مقام معظم رهبری هم بارها بر آن تاکید داشتند، بپردازیم.

ریشه فیک نیوزها از کجاست؟

روح الله مومن نسب کارشناس فضای مجازی در گفت‌و‌گو با باشگاه خبرنگاران جوان، فضا‌هایی مانند تلگرام، اینستاگرام و اغلب شبکه‌های اجتماعی که این روز‌ها استفاده از آنها باب شده به دلیل  قانونمند نبودن بستر مناسبی برای رشد فیک نیوز‌ها دانست و گفت که در اروپا و آمریکا  فیک نیوزها کمتر دیده می‌شوند، چرا که در آنجا کنترل بر چنین بسترهایی بیشتر است و اگر صفحه یا کانال پربازدید خبری خلاف واقع منتشر کند تحت پیگرد قرار می‌گیرد و آن مطلب، صفحه یا کانال حذف می‌شود، اما در کشور ما نظارت خاصی بر این فضا وجود ندارد و به همین دلیل این بستر به مرور زمان به فضایی برای انتشار محتوای نامناسب و خلاف واقع تبدیل می‌شود.

مومن نسب فیک نیوز‌ها را به چند دسته مختلف تقسیم کرد و گفت که فیک نیوز‌ها به چند دسته مختلف تقسیم می‌شوند و فعالیت خود را دنبال می‌کنند؛ برخی از آنها اسم رسانه روی خود دارند و مانند آمدنیوز تحت عنوان یک رسانه فعالیت می‌کنند که دارای عنوان اصلی، ولی محتوای فیک هستند، برخی دیگر از فیک نیوز‌ها حتی عناوین تقلبی نزدیک به رسانه‌های اصلی برای خود انتخاب می‌کنند و بعضا فعالیت‌های خوب و درستی انجام می‌دهند و اخبار درست منتشر می‌کنند، اما در بین اخبار درستی که منتشر می‌کنند یک پست نادرست و خلاف واقع منتشر می‌کنند و افرادی که رسانه اصلی را دنبال می‌کنند همه چیز را از چشم رسانه اصلی می‌بینند.

این کارشناس فضای مجازی تاکید می‌کند که اگر می‌خواهیم این فعالیت‌ها به درستی دنبال شوند باید در درجه اول بستر این فضا را قانونمند و نظام‌مند کنیم؛ برای تقویت بستر فضای مجازی یا باید نرم افزار‌های داخلی کشور را تقویت کنیم یا نرم افزار‌های خارجی در داخل کشور فعالیت خود را قانونی کنند و به صورت قانونی به همراه دفاتر خود در کشور فعالیت کنند و برای اینکه این اتفاق بیفتد باید از اهرم‌های فشاری مانند پهنای باند استفاده کرد.

نیک پور کارشناس رسانه و فضای مجازی هم  اخیرا فضای مجازی را  واقعیتی خواند که نمی‌توان آن را نادیده گرفت، چرا که امروزه بخش زیادی از امورات افراد در این فضا انجام می‌شود و قابل کتمان نیست. در این فضا از کودکان ۴-۵ ساله گرفته تا سنین بالا فعالیت دارند و تحت تاثیر آن قرار می‌گیرند.

نکته مهم اینجاست که مدیریت این فضا در دست چه کسانی است! قطعا افرادی که مدیریت این فضای گسترده را در اختیار داشته باشند برنده میدان هستند.

او همچنین گفت که  فضای مجازی با ظرفیت‌های مختلفی که دارد، موقعیتی را ایجاد کرده که برای برخی کشور‌ها تبدیل به فرصت و برای برخی دیگر تبدیل به تهدید شده است؛ لذا باید برای فرصت‌ها و کاهش تهدیدات آن برنامه داشت. البته تلاش‌هایی در این راستا صورت گرفته، ولی کافی نیست.

نیک پور با اشاره به تعارضی که مابین کشور ما و جبهه استکبار وجود دارد، گفت که همین تعارض و عدم تحمل کشور‌های مستکبر نسبت به شعار‌های تعالی بخش مانند عدالت محوری، استقلال طلبی، آزادی خواهی، مردم سالاری واقعی، اتکا به خود باعث شده تا به هر شکلی به دنبال توطئه و تاثیرگذاری روی مردم کشور ما باشند، چراکه امروزه جنگ سخت به شکلی که در گذشته بود، وجود ندارد بلکه نبرد اصلی در فضای رسانه و فضای مجازی است و این فضا است که تعیین کننده جهت افکار عمومی است؛ لذا مهم‌ترین اقدام ممکن مدیریت این پدیده است.

دولت چه برنامه‌ای برای حذف فیک نیوزها دارد؟

تا اینجا در مورد عوامل به وجود آورنده فیک‌نیوزها و دسته بندی آنها از نگاه کارشناسان صحبت کردیم اما چه راهکاری برای حذف رسانه‌هایی که با نشر اکاذیب سعی در تحریف اخبار و شایعه پراکنی دارند، وجود دارد؟

مومن نسب با بیان اینکه یکی از راهکارها برای حذف فیک‌نیوز‌ها شبکه ملی اطلاعات است که اگر در کشور راه اندازی شود سرعت نرم افزار‌های داخلی تا حد چشم‌گیری افزایش خواهد داشت، گفت که براساس آن نرم افزار‌های خارجی هم برای اینکه بهتر دیده شوند باید از قوانین کشور پیروی کنند و تسلط روی آن‌ها بیشتر خواهد شد و ما می‌توانیم فیک‌نیوز‌ها را از چرخه ملی اطلاعات حذف کنیم.

در سوم شهریور سال ۹۵ بود که مقام معظم رهبری در دیدار رئیس‌جمهور و اعضای هیئت دولت گفتند که «من میخواهم خواهش کنم از جناب آقای رئیس جمهور این [را دنبال کنند]؛ چون فضای مجازی واقعاً یک دنیای رو به رشدِ غیرقابل توقّف است، یعنی واقعاً آخر ندارد؛ آدم هرچه نگاه میکند، آن چیزِ اوّ‌ِلِ‌بلاآخر، فضای مجازی است. هرچه انسان پیش میرود در این فضا، این همین‌طور ادامه دارد. این یک فرصت‌های بزرگی در اختیار هر کشوری میگذارد، تهدید‌هایی هم در کنارش دارد؛ ما بایستی کاری کنیم که از آن فرصت‌ها حدّاکثر استفاده را بکنیم، از این تهدید‌ها تا آنجایی که ممکن است خودمان را برکنار نگه بداریم. خب، شورای عالی فضای مجازی به این منظور تشکیل شد اما آن شبکه‌ی ملّی اطّلاعات را -که خیلی مهم است آن شبکه‌ی داخلی- ما هنوز پیش نرفته‌ایم؛ خب، با اینکه آقای واعظی هم معتقد به این قضیّه هستند و دوستان همه معتقدند به این قضیّه، امّا این پیشرفت نداشته؛ این را بایستی ان‌شاءالله دنبال کنیم که ضربه‌های بی‌جبرانی نزنیم».

توصیه ای که ۴ سال روی زمین ماند!

اکنون ۴ سال از فرمایشات مقام معظم رهبری می‌گذرد و ایشان دوباره در ۹ شهریور امسال در جلسه آنلاین با هیئت دولت تأکید ویژه‌ای بر فضای مجازی و لزوم راه‌اندازی شبکه ملی اطلاعات داشتند. ایشان با اشاره به اهمیت فضای مجازی در جامعه امروزی، عنوان کردند: «آنچه عرض من است و من روی آن تکیه می‌کنم این است که فضای مجازی بدون اختیار ما، از بیرون از اختیار ما دارد مدیریت می‌شود. بخاطر این است که بنده روی مسأله شبکه ملی اطلاعات این همه تأکید می‌کنم. نمی‌شود این مسأله را رها کرد و می‌بینم که آن اهتمام لازم به خرج داده نمی‌شود».

رهبر انقلاب با بیان اینکه شبکه ملی اطلاعات اجزایی دارد فرمودند: «این اجزا باید در زمان‌بندی‌های مشخص تحقق پیدا کند؛ آدم می‌بیند که تحقق پیدا نمی‌کند، از زمان‌بندی‌ها عقبند؛ یا سیاست‌های اصولی‌ای در زمینه پهنای باند وجود دارد که مکرر ابلاغ شده؛ خب این سیاست‌ها باید رعایت بشود و این‌ها مورد درخواست و تأکید موکد اینجانب است».

نیک‌پور کارشناس رسانه و فضای مجازی با اشاره به تاکیدات مکرر رهبر معظم انقلاب اسلامی درباره فضای مجازی، گفت که همین اهمیت موجب شد تا ایشان دستور ایجاد شورای عالی فضای مجازی و مرکز ملی فضای مجازی را صادر کردند منتهی آنطور که شایسته این پدیده مهم و ارزشمند باشد به آن پرداخته نشد. در واقع متولیان امر تلاش موثری در راستای مدیریت بر این فضا انجام ندادند که باید دلایل آن مشخص شود.

او تاکید می‌کند که  تخریب افکار عمومی، ایجاد اخلال در رفتار مخاطبان، مدیریت ادراک مسئولان، ایجاد ناامیدی در جامعه، نفوذ فرهنگی، تحریف در حوزه‌های مختلف از جمله تاریخ، توانمندی‌ها، دین، ارزش‌ها، استقلال طلبی از جمله اقدامات دشمنان علیه ملت ایران در فضای مجازی است. چاره کار در این است که اتکاء به داخل که رهبر انقلاب بار‌ها فرموده اند با ایجاد شبکه ملی اطلاعات، صورت بگیرد، این در حالی است که بسیاری از کشور‌ها که دشمنی خاصی هم با استکبار جهانی ندارند، شبکه ملی اطلاعات را راه اندازی کرده اند و از آن فضا در راستای تامین منافع کشور خود قدم بر می‌دارند.

این استاد رسانه و فضای مجازی حل بسیاری از مشکلات کشور را  در پی راه اندازی شبکه ملی اطلاعات برای مقابله با هجمه‌های دشمن در فضای مجازی دانست و گفت که راه‌اندازی چنین شبکه‌ای برای کشور ما که در طول این سال‌ها به دستاورد‌های مهمی رسیده است، کار سختی نیست و در مقابل دستیابی به فناوری‌های پیچیده‌ای مثل ارسال ماهواره به فضا، دستیابی به تکنولوژی نانو و موارد پزشکی بسیار آسان است.

از شبکه ملی اطلاعات چه خبر؟

امیر شجاعان رئیس مرکز توسعه دولت الکترونیک، فناوری اطلاعات و آمار وزارت کشور در گفت‌وگو باشگاه خبرنگاران جوان بیان کرد شبکه ملى اطلاعات راه اندازى و اقدامات خوبى در این حوزه انجام شده است، اما هنوز از کیفیت لازم برخوردار نیست، لذا این شبکه باید توسعه پیدا کند تا بتوانیم منویات مقام معظم رهبرى را آنطور که باید، عملیاتى کنیم، ما اکنون بخشى از فعالیت‌های خود را در این محیط پیش برده‌ایم، اما با توجه به توسعه فناورى اطلاعات باید بتوانیم در حوزه‌هاى مختلف هم سرعت توسعه این شبکه را به حدى برسانیم که در زمان وقوع مشکلات در ارتباطات بین المللى به خوبى پاسخگو باشیم.

رئیس مرکز توسعه دولت الکترونیک بر این باور است که باید سامانه‌هاى زیادی توسعه یابد تا به شبکه ملى اطلاعات ارائه خدمت کند که ما هم به نوبه خود اقدامات لازم را آغاز کردیم؛ به طور مثال تقسیمات کشوری را روى شبکه ملى اطلاعات برده‌ایم و در حال ارائه خدمات هستیم، همچنین سایر مواردى که در حوزه هویت است را در مجموعه سازمان ثبت احوال و خدمات مربوط به شهرداری‌ها را در این حوزه‌ها توسعه می‌دهیم.

شجاعان تاثیر شبکه ملی اطلاعات در حذف فیک نیوز‌ها را راهکاری تاثیرگذار دانست و گفت هنگامی که بدانیم مرکز نشر یک خبر از کجاست و مجموعه‌ای که این خبر را ایجاد کرده چه کسانی هستند، قطعا می‌توانیم در کوتاه شدن دست رسانه‌های فیک موفق شویم، چرا که با شکل‌گیری شبکه ملی اطلاعات شناسایی منبع و مرجع آن مجموعه و خبر آسان‌تر است، علاوه بر این شکل‌گیری شبکه ملی اطلاعات موجب افزایش کیفیت و صحت اخبار می‌شود.

شعار سال،  با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته  از خبرگزاری باشگاه خبرنگاران جوان، تاریخ انتشار 12 شهریور    99، کد خبر:   7477094، www.yjc.ir