شعار سال: با این حال، رضا رمضانی، فعال محیط‌زیست استان زنجان می‌گوید که کشاورزان و باغدارانی که از آب سدسهرینی برداشت کرده‌اند، مجوز داشتند و در غیاب شفافیت، هنوز هیچ ارگانی تصمیم‌های قبلی خود را به عهده نمی‌گیرد؛ تصمیم‌هایی که از زمان احداث یک سد خاکریز بدون داشتن مجوز محیط‌زیست شروع شد و تا فروش آب این سد به باغداران و کشاورزان ادامه داشت.

آن‌ها که آب فروختند
سد سهرین، سد طبیعی نیست، آبگیری خاکی است که سال‌های قبل با هدف جمع‌آوری آب‌های سطحی احداث شده بود. در دشت سهرین زنجان، حدود ده سد و آب‌بند خاکی سال‌ها قبل برای جمع‌آوری آب‌های سطحی و تغذیه سفره‌های زیرزمینی احداث شده بود. با این حال رمضانی پیش از هر چیز تاکید می‌کند که هیچ کدام از این ده آبگیر و سدخاکی، مجوز محیط‌زیست خود را اخذ نکردند. حتی برخی از این آبریز و سدها، بدون گرفتن استعلام از محیط‌زیست ساخته شدند، برخی دیگر، بعد از اینکه وارد فاز ساخت‌و‌ساز شدند، استعلام گرفتند. سد خاکی سهرین که حالا قبرستان ماهی‌ها شده است، بدون درنظر گرفتن نقطه‌نظرات کارشناسان ساخته شد، زیرا اگر به نگاه کارشناسی بود، به گفته این فعال محیط‌زیست، در منطقه‌ای با ظرفیت تبخیر بالا عموما احداث سد خاکی توصیه نمی‌شود. رمضانی می‌گوید که آبگیر‌ها و سد‌های خاکی این دشت، پیش از این به منظور تغذیه مصنوعی آ‌ب‌های زیرزمینی احداث شده بودند. آنچه ادعا می‌شد، این بود که با احداث آب‌بند می‌توانند برای آب‌های جاری فرصت بخرند و این آب‌ها را به دل سفره‌های زیرزمینی برسانند، اما آنچه پس از احداث این آبگیر‌ها و سد‌ها رخ داد، خلاف این ادعا بود. ارگان‌های مسوول توانستند پس از شکل‌گیری این آب‌بندها، به جای آنکه فرصتی به پربار شدن سفره‌های زیرزمینی بدهند، آب را پشت سد‌های خاکی جمع‌آوری کرده و به کشاورزان و باغداران بفروشند. تاثیر این سد‌ها عملا به پایین آمدن سطح آب چاه کشاورزان و باغداران این منطقه انجامید.

 

هرقدر که آب پشت این آب‌بند‌ها جمع می‌شد، آب چاه‌ها هم فروکش می‌کرد و کشاورزان و باغداران مجبور بودند سال به سال حجم بیشتری آب بخرند، ادامه این روند نهایتا منجر به خشک شدن یکی از این آب‌بند‌های خاکی در دشت سهرین شد. در این میان، اما هیچ سند قانونی شفاف از هویت حقیقی یا حقوقی فروشنده آب موجود نیست، کشاورزان و باغداران در گفتگو با این فعال محیط‌زیست اعلام کرده‌اند که سال‌ها پیش این آبگیر از سوی شیلات به یک شخص واگذار شده بود و این شخص هم مسوول پرورش ماهی در این آبگیر بود و هم خروجی آبگیر‌ها در دستان او بود و به روستایی‌ها آب می‌فروخت. حالا باغداران و کشاورزان، بدون داشتن قرارداد مشخص و روشن، برای آبی که از سد گرفته‌اند هم هزینه کرده‌اند و هم به اقدام غیرقانونی محکوم شده‌اند، این درحالی است که به گفته این فعال محیط‌زیست، آن دستگاهی که مسوول اجاره این آبگیر به پیمانکار بوده است، نه تنها سکوت پیشه کرده، بلکه از ارایه اسناد قانونی خود نیز سر باز می‌زند. رمضانی می‌گوید: «درست است که کشاورزان از طریق کانال‌هایی با برداشت غیراصولی آب از این سد در فروکش کردن آب ذخیره و مرگ ماهی‌ها نقش دارند، اما این اتفاق در نتیجه عدم شفافیت و عدم انجام وظایف نظارتی و بی‌پاسخ گذاشتن مطالبات من شهروند رخ داده است. چه کسی و با چه مدرکی و طبق کدام اصول این آبگیر را اجاره داده بود؟»

خرداد امسال بود که ماهی‌های سد گلابر زنجان جان دادند. با اینکه مدیرکل دامپزشکی استان دلیل مرگ ماهی‌های این سد را شرایط استرس‌زای حاکم بر محیط قلمداد کرده بود، رضا رمضانی همان زمان نیز همصدا با مدیرکل حفاظت از محیط‌زیست زنجان گفته بود که دلیل اصلی مرگ ماهی‌های در این سد، تراکم بسیار بالای ماهی‌ها در این سد و طرح نسنجیده شیلات بود که طبق آن، هزار و ۵۰۰ تن ماهی باید در سدی جا می‌شدند که نهایت ظرفیت آن، حضور ۱۷۰ تن آبزی است. با اینکه مطالعات انجام شده بر ماهی‌های مرده در خرداد ماه نشان می‌داد که بیماری‌های انگلی داخلی و خارجی یا شیوع ویروس می‌تواند عامل مرگ ماهی‌ها باشد، مدیر امور شیلات و آبزیان استان زنجان با تکذیب این خبر گفته بود که «آب سد گلابر به قدری غنی است که شاهد حضور انواع ماهی و آبزی‌ها در حجم بالایی هستیم.» همان‌طور که مسوولیت مرگ صد‌ها ماهی کپور در سد گلابر شهرستان ایجرود زنجان هرگز گردن گرفته نشد، حالا نیز ماهی‌های خاکریز سد سهرین زنجان جان داده‌اند و هنوز خبری از متولی نیست.

«متولی ماهی‌ریزی در این سد هنوز مشخص نیست.» پرویز رستمی، معاون نظارت بر امور حیات‌وحش اداره کل حفاظت محیط‌زیست استان زنجان به «ایرنا» می‌گوید که تاکنون هیچ ارگانی مرگ هزاران ماهی در سد سهرین زنجان را عهده‌دار نشده است، با اینکه به گفته او متولی این سد، آبخیزداری استان است، اما هنوز بر هیچ‌کدام از چند دستگاه متولی روشن نیست که مجوز ماهی‌ریزی در این سد از سوی کدام نهاد صادر شده است. با اینکه پیش از این عنوان شده است که برخی افراد ناشناس با احداث کانال‌هایی از پشت مخزن برای خود آب می‌برند، این فعال محیط‌زیستی با رد این ادعا این سوال را طرح می‌کند که مگر می‌شود که کشاورزان و باغداران حتی یک مترمکعب آب را بدون هماهنگی و مجوز ببرند و فردای آن روز کسی از ارگان‌های ناظر سر نرسد؟ آنچه روشن است، حضور پیمانکاری است که با دستی گشاده آب را فروخته است و حالا خبری از او نیست و مسوولانی که باید دلیل واگذاری این سد و مطالعات کارشناسی آن را روشن کنند، ترجیح می‌دهند که اعلام بی‌خبری کنند و علت مرگ این حجم از ماهی‌ها را یا به کشاورزان و باغداران یا به «عوامل ناشناس» نسبت بدهند و بگویند که «آبزیان سد سهرین زنجان طعمه بی‌تدبیری و لجبازی کشاورزان شدند.»

 

حال سوال اینجاست که تدبیرورزی برای انتقال آب و رساندن آن به کشاورزان و باغداران به عهده کیست؟ کشاورزان یا نهاد‌های دولتی؟ خشک شدن آبگیر‌ها و سد‌های مصنوعی خاکی در زنجان و مردن ماهی‌های در آن خبر تازه‌ای نیست.

 

شعار سال، با اندکی تلخیص واضافات برگرفته از روزنامه اعتماد، تاریخ انتشار: ۶مهر ۱۳۹۹، کد خبر: etemadnewspaper.ir/۱۵۵۵۵۵