شعار سال: در این بین ایران با نرخ تورم 1/41درصدی علاوه‌ بر این‌که رتبه پنجم جهان را به خود اختصاص داده، به‌نوعی دولت روحانی را در بین دولت‌های پس از پیروزی انقلاب هم بی‌رقیب کرده است. طبق داده‌های آماری صندوق بین‌المللی پول، طی سال۲۰۱۹ از مجموع ۱۹۶کشور کوچک و بزرگ جهان، تنها در ۱۵کشور نرخ تورم بالاتر از ۱۰درصد بوده و نکته جالب‌تر این‌که در ۴۳کشور نرخ تورم کم‌تر از یک‌درصد و حتی در برخی کشورها مانند برخی کشورهای عربی، نرخ تورم منفی بوده است.

تورم یا به‌عبارتی افزایش مداوم میانگین قیمت کالاها و خدمات، یکی از مشکلات اصلی و اساسی اقتصاد کشورمان است. اگرچه طی دهه‌های اخیر همواره نرخ دورقمی تورم گریبانگیر اقتصاد ایران بوده، اما در دوسال اخیر بیش از هر زمانی تشدید شده و مشکلاتی را برای آحاد مردم و به‌خصوص اقشار ضعیف و کم‌درآمد ایجاد کرده است. با توجه به این‌که تورم مزمن، پدیده‌ای نسبتاً بلندمدت در اقتصاد ایران بوده و بالا گرفتن نرخ تورم در سال‌های اخیر یکی از اساسی‌ترین مشکلات کشور است.

دلیل اصلی تورم، چاپ بی‌حساب و کتاب پول است
عضو هیئت ‌علمی دانشکده اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی تهران در بررسی ریشه‌های تورم افسارگسیخته در اقتصاد ایران گفت: مشکل اصلی تورم در ایران، چاپ پول بی‌حساب و کتاب توسط بانک مرکزی است. دولت بسیار بزرگ شده و برای گذران امور خود نیاز به ریال زیادی دارد و چاپ بیش از اندازه پول، اثر تورمی بالایی با خود به‌همراه داشته. این درحالی است که این موضوع را هم دولت می‌داند و هم کارشناسان اقتصادی، اما انتقادات ما تاکنون راه به‌جایی نبرده است.

لطفعلی بخشی اظهار کرد: دولت که سال‌هاست درآمدی جز اخذ مالیات و فروش نفت نداشته و اکنون هم درآمدهای نفتی خود را از دست داده و حتی این درآمدها نصف بودجه را هم پاسخگو نیست، حال کسری بودجه خود را با کمک بانک مرکزی (چاپ اسکناس بدون پشتوانه) مرتفع می‌کند که نتیجه این کار، افزایش نقدینگی بیش از گذشته خواهد بود.

این استاد دانشگاه ادامه داد: در وضعیت فعلی حتی نباید دستمزدها افزایش یابد، زیرا به محض افزایش دستمزدها با رشد قیمت کالاها در کشور مواجه خواهیم شد که همین اتفاق هم اثر تورمی با خود به‌همراه دارد. بهتر است به‌جای هر روز فقیرتر کردن مردم، تلاش شود شرایط ثابت بماند و تورم کنترل شود. درست است یک فرد بازنشسته نیاز به حمایت دارد، اما هرچه بر حقوق او افزوده شود، با توجه به شرایط تورم او بیش‌تر از میزان افزایش حقوقش، فقیرتر خواهد شد.

وی اضافه کرد: بازار سرمایه در جذب نقدینگی و کمک به تولید، بسیار کارساز خواهد بود. این درحالی است که این روزها شاهد حمایت از این بازار نیستیم و دولت هم نتوانسته درآمد زیادی از این بازار کسب کند. اکنون هم موج بی‌اعتمادی بر فعالان این حوزه حاکم شده و وعده‌های حمایتی‌ نیز محقق نشده است که این شرایط تأثیر منفی خود را بر اقتصاد، تورم و ادامه سرگردانی نقدینگی خواهد گذاشت.

بخشی در رابطه با تأثیر تغییر رئیس‌جمهور آمریکا بر حل مشکلات اقتصادی ایران خاطرنشان کرد: اگر قرار بر ادامه سیاست فعلی باشد، آمدن بایدن گرهی را باز نمی‌کند، زیرا هم جمهوری‌خواهان و هم دموکرات‌ها علاقه‌مند به مذاکره با ایران بودند و هستند. مهم این است ایران وارد مذاکره شود و شاید آمدن بایدن بتواند در ترمیم بی‌اعتمادی‌های گذشته نقشی داشته باشد، اما مسأله رویکرد ایران است که بخواهد با دنیا تعامل کند یا خیر، زیرا درصورت عدم‌تعامل با دنیا، شرایط اقتصادی سخت‌تر خواهد شد.

با حمایت از بازار سرمایه نقدینگی به‌سمت تولید هدایت می‌شود
یک اقتصاددان و استاد دانشگاه دیگر نیز در نقد وضعیت اقتصادی ایران و دلیل وجود تورم گفت: تورم یک مسأله ساده اقتصادی نیست که فقط یک ریشه داشته باشد. تورم ناشی از دلایل مختلف بوده و مدیریت اقتصادی و نقدینگی تنها یکی از عوامل تأثیرگذار در آن است. البته کنترل نقدینگی بسیار حائز اهمیت است و طبق آماری که بانک مرکزی منتشر می‌کند، نقدینگی همچنان درحال افزایش است؛ پس چرا شرایط این‌گونه است؟

آلبرت بغزیان ادامه داد: اتفاقاً مسئولان این حوزه باید پاسخگو باشند، نه ما کارشناسانی که همیشه هشدار داده‌ایم. حتی در جلساتی هم که برگزار می‌شود، نمایندگان این نهادها همیشه غایب هستند و ما همیشه درحال انتقاد کردن هستیم و گوش شنوایی هم نیست. نقدینگی یک‌شبه افزایش نمی‌یابد و آمار رشد نقدینگی روزانه را بانک مرکزی دارد و می‌تواند متوجه میزان رشد نقدینگی شود. مشکل این‌جاست که اراده‌ای برای کنترل نقدینگی وجود ندارد.

وی درخصوص نقش بازار سرمایه در کنترل تورم عنوان کرد:‌ بازار سرمایه نقش مهمی در هدایت نقدینگی به‌سمت تولید دارد. تولید می‌تواند در کنترل تورم تأثیرگذار باشد. سال گذشته که رشد بازار سرمایه بسیار مثبت بود هم گفتم و اکنون هم می‌گویم که افزایش رشد بازار سرمایه تأثیر مثبتی بر اقتصاد و به‌خصوص تولید دارد و باید از بورس حمایت شود، زیرا هم نقدینگی را از سرگردانی خارج و وارد بخش تولید کرده و هم سرمایه لازم برای افزایش تولید را برای شرکت‌ها فراهم می‌کند.

این اقتصاددان ادامه داد: البته این‌که سهام ایران‌خودرو از یک‌هزار و 200 به ۳۰۰تومان رسیده است، به هیچ‌وجه قابل‌قبول نیست، زیرا این شرکت و مابقی شرکت‌های تولیدی در بورس با کاهش درآمد مواجه می‌شوند و افزایش قیمت محصول نهایی آن‌ها تورم را بیش از گذشته به کشور تحمیل می‌کند. این‌گونه نیست که با ریزش بورس اتفاق مثبتی رخ دهد؛ کاملاً برعکس است.

بغزیان در ادامه خاطرنشان کرد: ‌مردادماه که رئیس‌جمهور درخصوص گشایش اقتصادی صحبت کرد، قرار بود این خبر خوش سبب رشد بازار سرمایه شود، اما تأثیر سخنان وی به‌شدت منفی بود و با ریزش بورس که البته طبیعی هم نبود و نیست، مواجه شدیم.

وی اضافه کرد: به‌جای این‌که در روزهای نخست با کاهش دامنه نوسان و افزایش حجم مبنا ریزش را کنترل کنند، بورس را رها کردند. باید مسئولان و مدیران بورس پاسخگوی تصمیمات اشتباه خود باشند و مواخذه شوند، زیرا آنچه رخ داده، اصلاً روند طبیعی نداشته و اثر سوء خود را بر اقتصاد و تولید گذاشته است. البته آینده بازار سرمایه روشن و مثبت است و بالاخره در مسیر رشد قرار خواهد گرفت.

بغزیان با اشاره به تغییر رئیس‌جمهور در آمریکا تصریح کرد: آمدن بایدن نوید بهترشدن اوضاع برای دنیاست. بایدن در زمان شعارهای انتخاباتی خود وعده بازگشت به تمامی معاهده‌های بین‌المللی را مطرح کرده بود که برجام هم یکی از آن‌هاست؛ لذا بازگشت آمریکا به برجام و کاهش فشار تحریم‌ها می‌تواند شرایط بهتری را برای ایران رقم بزند؛ بنابراین می‌توان به آینده امید داشت.

تحریم و کرونا تورم را افزایش داده است
عضو کمیسیون برنامه، بودجه و محاسبات مجلس هم در بررسی دلیل وجود تورم در اقتصاد ایران گفت: تورم مشکل امروز و دیروز نیست و بحثی بنیادین در اقتصاد کشورمان است.

جعفر قادری تورم را یکی از مشکلات مهم اقتصاد ایران مطرح کرد و توضیح داد: سه عامل سوءمدیریت، تحریم‌ها و کرونا از دلایل اصلی مشکلات امروز اقتصاد ایران هستند که البته اگر مدیریت درستی در زمینه اقتصاد داشتیم و تدابیر درستی به کار می‌بردیم، کنترل دو بحران تحریم و کرونا از دستمان خارج نمی‌شد.

نماینده مردم شیراز در مجلس ادامه داد: اقتصاد دولتی، تک‌محصولی، غیرمتنوع و به دور از دانش بنیادین و تولید وابسته به خارج، محدودیت‌هایی دارد که با هر بحرانی به چالش کشیده می‌شود. وقتی در شرایطی قرار داریم که با هر اتفاقی درآمد ارزی کاهش می‌یابد و هر نوسان ارز هم بر افزایش قیمت‌ها تأثیر می‌گذارد، دیگر تورم ناشی از این نوع مدیریت اقتصادی غیرقابل اجتناب خواهد بود.

وی ادامه داد: دولت ما دو منبع درآمدی عمده دارد؛ یکی نفت و دیگری مالیات که ساختار مالیاتی تاکنون به گونه‌ای بوده است که نتوانسته نیازهای جاری را تأمین کند. از سوی دیگر، دولت با کاهش فروش نفت و عدم‌بازگشت پول حاصل از فروش آن، به‌شدت با کاهش درآمد و کسری بودجه مواجه شده است. با این حال دولت همین درآمدهای اندک را در اختیار بانک مرکزی قرار می‌دهد و ریال دریافت می‌کند که متعاقب آن، پایه پولی بانک مرکزی افزایش می‌یابد و رشد نقدینگی هم نتیجه‌ای جز تورم ندارد.

قادری در مقایسه ایران با بسیاری از کشورهای دیگر که توانسته‌اند تورم را به‌طور کامل کنترل کنند، بیان کرد: سایر کشورها مانند ایران وابسته به درآمدهای ارزی نیستند و اگر هم بخواهیم کشورهای عربی را که به فروش نفت وابسته هستند مثال بزنیم، آن‌ها در شرایط تحریمی قرار ندارند و به‌راحتی معاملات تجاری خود را انجام می‌دهند و ارز حاصل از فروش نفت خود را دریافت می‌کنند. مانند ایران قبل از انقلاب که نفت را صادر می‌کرد و در تأمین هزینه‌های خود مشکلی نداشت. اگر فروش نفت کشورهای عربی قطع شود، آن‌ها هم مانند ایران دچار چالش خواهند شد؛ زیرا حذف در‌آمدهای نفتی به هر دلیلی که رخ دهد، درآمدهای ارزی کشورهای تک‌محصولی این‌چنینی را کاهش خواهد داد.

این عضو کمیسیون برنامه، بودجه و محاسبات مجلس یادآور شد: باید سیاست‌های آمریکا نسبت به ایران تغییر کند و در غیر این صورت تغییر افراد چندان مهم نخواهد بود. البته ترامپ و بایدن یک تفاوت عمده و مهم دارند و آن این است که ترامپ با سیاست‌های خشن و روحیه تک‌روی که داشت، نتوانست جامعه جهانی را برای فشار حداکثری بر ایران متحد کند و اجماع جهانی علیه ایران تشکیل دهد، اما دموکرات‌ها با رهبری بایدن می‌توانند درصورت ادامه سیاست خصمانه آمریکا نسبت به ایران این اجماع جهانی را ایجاد کنند.

وی اضافه کرد: در شرایط فعلی نقدینگی باید به‌سمت تولید هدایت شود. این سرگردانی نقدینگی بین بازارهای مختلف و به‌خصوص خروج نقدینگی از بازار سرمایه، به‌شدت برای تولید و کنترل تورم آسیب‌زاست. نقدینگی مانند جریان سیل وارد بازار خودرو، مسکن و... می‌شود که ادامه این روند مشکلات غیرقابل جبرانی را ایجاد می‌کند؛ همان‌گونه که می‌بینیم اکنون نیز در شرایط نرمالی قرار نداریم.

شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از سایت روزنامه سبزینه، تاریخ انتشار: 25 آبان 1399، کد خبر: 89992،  www.sabzineh.org