شعار سال: نمی‌دانم هنوز هم اینگونه هست یا نه، ولی در دورانی که ما به مدرسه می‌رفتیم آن کسی از جلسه امتحان سربلند بیرون می‌آمد که توانسته بود از تقلب هایش استفاده کند و کسی متوجه نشود. نه آن کسی که خوب درس خوانده بود. دانش‌آموزانی که می‌توانستند تقلب کنند و نمره‌های خوبی بدست بیاورند و هیچ کس متوجه این فرآیند نشود جزو نوابغ آن دوره محسوب می‌شدند.

هر کسی هم روش خاص خودش را داشت. استفاده از برگه‌های کوچک و باریک یا استفاده از جیب‌های داخلی لباس یا استفاده از چشمان تیزبین و نگاه کردن به برگه اطرافیان. البته روش‌ها محدود به این مسائل نبود. هر امتحان مناسبات خاص خودش را داشت و بستگی داشت چه کسی مراقب تقلب نکردن ما باشد. رفته رفته با باقی هم کلاسی‌ها به جمع بندی‌هایی رسیده بودیم. با فاصله‌های ده دقیقه‌ای یک نفر به صورت چرخشی سوالی در رابطه با امتحان از مراقب جلسه امتحان می‌پرسید و سعی می‌کرد تا او را سرگرم کند تا باقی بچه‌ها با رعایت مسائل امنیتی کار خود را بکنند. ده دقیقه بعد فرد دیگری سوالی طرح می‌کرد و این مسیر ادامه داشت.

بعد‌ها که دانشجو شدم هم این فرآیند تلاش برای تقلب کردن در جلسه امتحان ادامه داشت. یک بار پاسخ تمام سوالات امتحان را روی یک دستمال کاغذی نوشتم و به دست یکی از هم کلاسی‌ها رساندم. یک بار هم در دوران مدرسه لو رفتم و کار بالا گرفت و توضیح و توبیخ و تنبیه و... .

روش‌های تقلب، اما به مرور زمان پیشرفت کرد. از نوشتن در ریزترین حالت ممکن روی برگه‌هایی که لوله می‌شدند تا نوشتن روی دست و پا، یا ضبط صدا روی نوار و گوش دادن به آن (البته برای دخترانی که مقنعه سر می‌کنند کاربرد داشت)، استفاده از خودکار‌هایی که نامرئی می‌نوشتند و با یک نور خاص قابل رویت بودند تا دوران جدید که می‌شد گوشی همراه را به جلسه امتحان برد و با بیرون ارتباط برقرار کرد. حتی یکبار در دوران ارشد دیدم که یکی از هم کلاسی‌ها جواب سوالات امتحان را به دور از چشم مراقبان گوگل می‌کرد و می‌نوشت.
به تعبیر بسیاری از کارشناسان آموزشی مقصر اصلی این اتفاقات ساختار نظام آموزشی ما است که امتحان و نمره در آن محوریت دارد و به صورت طبیعی دانش‌آموز و دانشجو به سمت تقلب کشیده می‌شود. هر ساله در امتحانات نهایی این خبر را می‌شنویم که سوالات لو رفته است یا یک کانال تلگرامی مشغول فروش این سوالات است. مسئولین آموزش و پرورش هم هر سال آن را تکذیب می‌کنند و در نهایت اعلام می‌شود که با خاطیان برخورد خواهد شد، ولی سال آینده همین اتفاقات تکرار می‌شود.

به تعبیر دیگر وقتی نمره و امتحان محور همه چیز شود افراد برای رسیدن به آن دست به هر کاری می‌زنند. حتی در گذشته مواردی دیده می‌شد که خانواده‌های متمول معلم فرزند خود را به عنوان معلم خصوصی انتخاب (استخدام) می‌کردند تا در این فرآیند بتوانند به سوالات امتحانی دسترسی پیدا کنند. تا زمانی که یادگیری و مهارت آموزی اصل نباشد و نمره و حفظ کردن قاعده اصلی نظام تعلیم و تربیت در نظر گرفته شود باید این واقعیت را پذیرفت. نظام تنبیه و پاداش وقتی بر اساس نمره است طبیعی است که دانش‌آموز و دانشجو به این سمت کشیده شود.

یکی از مشکلات دوره کرونا در کنار باقی مشکلات آن امتحانات مدارس و دانشگاه‌ها است. زیرساخت‌های فنی و ارتباطی کشور این ظرفیت را ندارد که کلاس‌ها به صورت مداوم برگزار شود چه رسد به اینکه امتحاناتی برگزار کنند که مشکلاتی از این دست را نداشته باشد. به صراحت باید گفت که امتحانات مدارس به جز امتحانات نهایی که به صورت حضوری برگزار می‌شود هیچ شباهتی به امتحان ندارد. دانش‌آموزان می‌توانند از کتاب و جزوه خود استفاده کنند و به سوالات پاسخ دهند. این وضعیت در رابطه با امتحانات دانشگاه‌ها مصداق دارد.

در این بین گروهی از فرصت استفاده کرده‌اند و در شبکه‌های اجتماعی مشتری جذب می‌کنند. گروه‌ها و کانال‌هایی که اکثرا با فارغ التحصیلان دانشگاهی در ارتباط هستند و اعلام می‌کنند که در برخی رشته‌ها یا بعضی دروس به شما افرادی را معرفی می‌کنند که به جای شما امتحان می‌دهند و نمره تضمینی هم خواهند آورد.

بخش زیادی از فارغ التحصیلان دانشگاهی این روز‌ها بیکار هستند و بعد از آنکه بورس و سایت‌های شرط بندی و تاکسی‌های اینترنتی را امتحان کردند و جواب مطلوب را نگرفتند به سراغ نوشتن مقاله و پایان نامه و انجام تحقیق‌های دانشگاهی و مدرسه‌ای رفته‌اند. اما اینکه به جای شخص دیگری امتحان بدهند اتفاق تازه‌ای است. این کانال‌ها کمک می‌کنند تا شما فرد مورد نظر خود را برای آن درس خاص پیدا کنید و او به جای شما امتحان بدهد.

احتمالا این سوال برای شما هم به وجود می‌آید که باید چه کرد؟ جواب سوال روشن است، ولی قطعا در کوتاه مدت عملی نخواهد شد. تغییر رویه در نظام تنبیه و پاداش آموزش و پرورش و دانشگاه‌ها ابتدایی‌ترین کاری است که باید صورت بگیرد. سنجش صلاحیت و دانش دانشجو و دانش‌آموز در طول سال تحصیلی الگویی است که در بسیاری از کشور‌ها در حال اجرا است. امتحانات ترم‌های دانشگاهی و مدرسه‌ای نیز به این صورت است که وجه تحلیلی آن به وجه حفظی آن می‌چربد و دانش‌آموز و دانشجو حتی اگر بخواهد و بتواند هم تقلب کردن به کار او نمی‌اید.

دیگر نکته‌ای که باید فکری به حال آن کرد وضعیت اشتغال فارغ التحصیلان دانشگاهی است. تا زمانی که شغل با ثباتی برای این قشر از جامعه به وجود نیاورده باشیم باید منتظر این باشیم که آن‌ها هر روز به ریسمان تازه‌ای چنگ بزنند.

به هر روی دانش‌آموزان و دانشجویان امروز کار خود را پیش می‌برند و با این کلمات متنبه نخواهند شد و ساختار آموزشی باید فکری به حال این وضعیت بکند. البته علم آموزان امروز باید این نکته را در نظر داشته باشند که کار خاصی نمی‌کنند و آن‌هایی که با حضور چند مراقب و با کمترین امکانات یا راه تقلبی می‌یافتند و اگر نمی‌شد می‌ساختند نابغه بودند.
شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات، برگرفته از دیدار نیوز، تاریخ انتشار:۱۴ دی ۱۳۹۹، کد خبر:۷۹۱۴۹، www.didarnews.ir