شعار سال: یکی از مهمترین مولفه‌های قدرت در هر کشور جمعیت است و از جوانان به عنوان سرمایه اجتماعی یاد می‌شود؛ در اوایل دهه ۷۰ در حالی که جمعیت سیر صعودی را به صورت طبیعی طی می‌کرد، برای کنترل و کاهش جمعیت سیاست‌هایی بدون کار کارشناسی در کشور اجرا شد که امروز پس از گذشت سه دهه به یک بحران عمیق در کشور تبدیل شده است.

حتی تصور هم نمی‌شد سیاستی که با آن همه تبلیغات گسترده و هیجان رواج داده شد امروز زنگ خطری جدی و چالشی در حوزه کاهش جمعیت باشد، زنگ خطری که سالهاست با نرخ کاهش موالید و نرخ باروری همراه شده است.

در همان تبلیغات به اصطلاح کنترل جمعیت، زندگی با وجود یک یا دو فرزند را سرچشمه خوشبختی‌ها می‌دانستند بدون توجه به اینکه رفته رفته این فرهنگ در بین خانواده‌ها نفوذ کرد و متاسفانه امروز بسیاری از خانواده‌ها علاوه بر سال‌ها عدم باروری، داشتن یک فرزند را در زندگی کافی می‌دانند با این تفکر که همه امکانات برای همین فرزند فراهم شود.

این در حالیست که این فرهنگ بیگانه تک فرزندی بدون توجه به خواسته‌های معنوی و روحی فرزندان رواج یافت و تنها شرایط مادی را در نظر گرفته بود و ارمغان همان تبلیغات، امروز خانواده‌هایی هستند که فرزندانشان غرق در تنهایی و سکوت هستند.

تک فرزندان در حسرت خواهر و برادر

طی سال‌های اخیر نرخ باروری با شیب بسیار تندی در کشور همراه بوده و طبق آمار‌ها هر ساله این نرخ کمتر از سال قبل است، در میان بحران کاهش جمعیت، شیوع کرونا نیز این موضوع را بحرانی‌تر کرده است که به دلیل مشکلات و استرس‌های موجود تمایل برای فرزند آوری کمتر شده است.

از مهمترین شعار‌های کاهش جمعیت در دهه ۷۰ این بود که پسر یا دختر، دو فرزند کافیست، اما حالا کودکان متولد شده همان سال‌ها در حسرت خاله یا عمه شدن و عمو یا دایی شدن ماندند.

در طول این سال‌ها علیرغم همه مشکلات، اما دستگاه‌های متولی از ابلاغ و اجرای سیاست‌های تشویقی برای زوج‌های جوان ناتوان بودند، نداشتن راهکار و برنامه لازم در این راستا سبب شده تا بسیاری از زوج‌ها به دلیل مشکلات اقتصادی شرایط لازم را برای تعدد فرزند نداشته باشند در حالی که اگر مشوق‌های فرزندآوری در دستور کار قرار گیرد قطعا می‌توان از بحران عبور کرد.

 

 

در سال ۹۳ سیاست‌های کلی جمعیت توسط رهبرمعظم انقلاب در ۱۴ بند ابلاغ شد که در بند‌های مختلف این ابلاغیه آمده بود که برنامه ریزی لازم برای افزایش جمعیت صورت گیرد.

بچه‌های ما در آینده یا دایی و عمو ندارد، یا خاله و عمه ندارند

علیرضا رئیسی معاون بهداشت وزارت بهداشت اظهار داشت: نمی‌توان یک شبه نرخ جمعیت را بالا برد و نیازمند مشارکت جمعی است، نرخ رشد جمعیت در سال ۶۳، ۳.۵ درصد بود که در سال ۹۸ به زیر یک درصد رسید و زنگ خطر بزرگی است که این میزان سرعت کاهش جمعیت نگران کننده است.

وی افزود: نرخ باروری در سال‌های ۶۲ و ۶۳، ۶.۸ بوده است، اما با توجه به نرخ باروری در این سالها، بچه‌های ما در آینده یا دایی و عمو ندارد، یا خاله و عمه ندارند.

رئیسی تصریح کرد: کمبود فرزند در خانواده باعث می‌شود اصول تربیتی را نتوانیم اجرا کنیم و این آسیب زا است ضمن اینکه سن ازدواج هم بالا رفته و خیلی معضلات دیگر وجود دارد که باعث کند شدن نرخ رشد جمعیت شده است.

معاون بهداشت وزارت بهداشت عنوان کرد: در ۲۰ سال آینده ایران پیرترین کشور خواهد بود و این وضعیت باعث خواهد شد که این خیلی خطرناک است.

وی بیان کرد: در سال ۹۸ میزان باروری کلی در کشور ۱.۷۴ بوده و این خیلی نگران کننده است که در این راستا اقدامات مهمی در دفتر سلامت جمعیت وزارت بهداشت انجام شده و وزیر بهداشت ابلاغیه در زمینه توسعه جمعیت داشتند که آن را به دانشگاه‌ها ابلاغ کردیم.

رئیسی بیان کرد: البته در این میان نباید از اقدامات تشویقی از جمله مصوبه مجلس برای ارائه وام ۷۰ میلیونی به افرادی که فرزند سوم خود را به دنیا می‌آورند، غافل شد همچنین ارائه پیشنهاد افزایش حق اولاد در حقوق کارکنان به عنوان سیاست تشویقی است.

طبق آمار‌ها در سال ۹۸ نسبت به سال ۹۷، ۱۷۰ هزار تولد کمتر در ایران ثبت شده و در سال ۹۷ هم ۱۲۰ هزار تولد کمتر از سال ۹۶ متولد شده اند.

جمعیت عامل رشد هر کشور

عباس گودرزی نائب رئیس کمیسیون اجتماعی مجلس شورای اسلامی اظهار داشت: در کل دنیا، هر کشوری که جمعیت بالایی داشته باشد، در دراز مدت این کشور با پیشرفت همراه خواهد بود چرا که جمعیت، عامل رشد هر کشور است.

 

وی افزود: دشمنان وانمود می‌کنند که جمعیت بالا، مانع پیشرفت است در حالی که کشوری که جمعیت جوان ندارد در همه زمینه‌ها وابسته به کشور‌های دیگر می‌شود.

نماینده مردم بروجرد در مجلس شورای اسلامی با بیان اینکه فرزند آوری سبب توسعه زندگی می‌شود، تصریح کرد: نباید در افزایش تعداد فرزندان نگران مشکلات اقتصادی بود چرا که وعده خداست که روزی دهنده است و فرزندان ما زمانی شخصیت کاملی دارند که برادر و خواهر داشته باشند، همچنین تعدد فرزندان در یک خانواده سبب تکامل شخصیت و هویت انسان می‌شود، اما تک فرزندان یک خانواده از داشتن خواهر و برادر محروم هستند و مورد ظلم پدر و مادر واقع شده اند.

مشوق‌های فرزندآوری کافی نیست

گودرزی بیان کرد: برای تشویق خانواده در بحث فرزند آوری، مشوق‌هایی در نظر گرفته شده، اما کافی نیست که در این راستا مسئولان وظایفی دارند که باید آن‌ها را در این راستا اجرا نمایند.

وی گفت: با توجه به اینکه در دراز مدت، سیاست‌های تهدید نسل در کشور اثر گذار شد، در همین راستا زمان نیاز است تا سیاست گذاری برای تولید و افزایش نسل تثبیت شود، البته در راستای تهدید نسل از همه ظرفیت‌ها استفاده شد، ولی برای افزایش فرزند آوری از همه ظرفیت‌ها استفاده نشده است.

نائب رئیس کمیسیون اجتماعی مجلس شورای اسلامی خاطرنشان کرد: لازم است مشوق‌هایی برای ترغیب خانواده‌ها برای فرزند آوری در نظر گرفته شود البته برای افزایش تعدد فرزندان فقط موضوع اقتصادی نیست بلکه در بخش فرهنگی نیاز است که نوع نگاه و نگرش تغییر یابد.

گودرزی خاطرنشان کرد: خانواده‌هایی هستند که از نظر مالی شرایط لازم را دارند، ولی تعداد فرزندان کمی دارند که این به نوع نگاه و فرهنگ خانواده برمی گردد.

تغییر در نگرش خانواده بر جامعه اثر گذار است

روح انگیز جهان افروز کارشناس امور خانواده اظهار داشت: خانواده یکی از مهمترین نهاد‌های اجتماعی است و هر گونه تغییر نگرشی در این نهاد اجتماعی می‌تواند در جامعه اثرگذار باشد.

وی افزود: افزایش جمعیت کشور از ضروریت‌های غیر قابل انکار است و در بیانات رهبری نیز بر آن تاکید شده است.

کارشناس امور خانواده تصریح کرد: از این رو نگرش مثبت به فرزند آوری، کنترل فشار‌های اجتماعی، میزان دسترسی به امکانات، منابع اقتصادی و… از عوامل تامین کننده در افزایش نرخ باروری به شمار می‌آید.

جهان افروز عنوان کرد: در امر فرزند آوری خانواده‌ها به دلیل مشاهده آسیب‌های تک فرزندی یا نداشتن فرزند، آمادگی لازم برای ازدیاد نسل را دارند و در این فضا برداشتن گام‌هایی برای فرزند آوری توسط مشوق‌ها و دیگر اقدامات یک ضرورت است.

 

وی افزایش انتظارات بیش از اندازه از زندگی، رواج فردگرایی، نگرانی از تامین مخارج و آینده فرزندان، تمایل به افزایش تحصیلات و حضور بیشتر زنان در بیرون از خانواده در بحث اشتغال سبب شده تا این عوامل نرخ فرزند آوری را کاهش دهند.

کارشناس امور خانواده با بیان اینکه طی سال‌های اخیر شاهد کاهش جمعیت در کشور هستیم که این یک تهدید جدی برای کشور است، گفت: میل به فرزند آوری یکی از پدیده‌هایی است که ارتباط بسیار نزدیک با سبک زندگی و فرهنگ دارد.

آسیب شناسی از کاهش فرزندآوری در دستور کار قرار گیرد

جهان افروز خاطرنشان کرد: برخی از خانواده‌ها علیرغم دارا بودن شرایط لازم و برخورداری از سطح خدماتی و بهداشتی، اما به دلیل سبک زندگی و میزان بالای فردگرایی، تمایل کمتری به فرزند آوری دارند.

وی بیان کرد: با توجه به اینکه هرم سنی جمعیت به سمت سالخوردگی می‌رود، منطق حکم می‌کند که خطرات ناشی از کاهش جمعیت جدی گرفته شود و آسیب شناسی و برنامه ریزی در این راستا صورت گیرد.

کارشناس امور خانواده اظهار داشت: علاوه بر مشوق‌های لازم برای افزایش فرزند آوری، نیاز است که در بحث فرهنگی و سبک زندگی نیز اقداماتی صورت گیرد.

به هر حال با توجه به شیب تند کاهش جمعیت نیاز است متولیان به صورت جدی اقدامات اساسی و راهکار‌های لازم را ارائه دهند تا بتوان با برنامه ریزی از این بحران کاهش جمعیت عبور کرد.

شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از دانا، تاریخ انتشار: ۲۵ اردیبهشت ۱۴۰۰، کد خبر: ۱۷۳۳۷۴۶، www.dana.ir