شعار سال: برگزاری مناظره‌های انتخاباتی نقش تعیین کننده‌ای در ایجاد شور و هیجان عمومی در روند انتخابات دارد. بسیاری از اختلاف‌نظر‌های کاندیدا‌ها در مناظره‌ها بیان می‌شود. سخنان هر کدام از طرف‌های مناظره، به نوعی مشخص‌کننده خط‌مشی هواداران خواهد بود. بی‌طرفی رسانه برگزار کننده مناظره، در هر دوره از اهمیت بالایی برخوردار است، تا جایی که رسانه‌های عمومی با بی‌طرفی می‌توانند اعتماد مخاطبان را به‌دست آورند.

مهدی محمدی فعال رسانه‌ای و فرهنگی، درباره اینکه رسانه‌های عمومی چقدر توانسته‌اند در دوره‌های مختلف انتخابات، بی‌طرفانه به وظایف خود عمل کنند و همچنین الزامات برگزاری مناظره توضیح داد.

 

محمدی: به اعتقاد من، رسانه ملی و دیگر رسانه‌هایی که از بودجه عمومی ارتزاق می‌کنند، همه تلاششان را برای اینکه مناظره‌ها بدون اینکه به طرف خاصی تمایل داشته باشند، انجام می‌دهند، اما به طور طبیعی، بیننده و شنونده می‌تواند تصور کند که در انتخابات یک دوره، شاید ظرفیت بیشتری برای کاندیدای خاصی دیده شد؛ این دیدگاه از نگاه ارزیابی شخصی است. هوادار‌ها به تجربه ممکن است در مناظره‌ای احساس کنند که جانبداری اتفاق افتاده؛ این‌ها ماهیت انتخابات است.

نقش سایر رسانه‌ها برای جلوگیری از سوء برداشت از عملکرد رسانه ملی یا رسانه‌هایی که از بودجه عمومی استفاده می‌کنند، مهم است. فکر می‌کنم به لحاظ شکلی، در برگزاری مناظره‌ها عدالت برقرار است. اگر مناظره‌های دوره پیشین ریاست جمهوری را ملاک عمل قرار دهیم، عدالت تا حدود زیادی اتفاق افتاد. هرچند به هر کدام از کاندیدا‌ها دقایقی را برای سخنرانی اختصاص می‌دهند؛ صداوسیما و رسانه‌های عمومی باید راه را بر هرگونه شک و تردید درباره اینکه عدالت برقرار نشده است، ببندند و بقیه موارد را برعهده افکار عمومی بگذارند.

مناظره‌هایی که در ایران برگزار می‌شود چه تفاوتی با دیگر کشور‌ها دارد؟

محمدی: مناظره در واقع پایان یک فرآیند انتخاب است. در برخی از کشور‌ها یک سال فعالیت‌های انتخاباتی انجام و در پایان مناظره‌هایی برگزار می‌شود تا رای‌دهنده، شنونده و بیننده به تصمیم نهایی خود برسد. یکی از اشکالاتی که به نظرم به مناظره‌های ما وارد است - نمی‌توان این اشکال را متوجه رسانه برگزارکننده مناظره دانست - این است که در کشور ما مناظره‌ها نقطه پایان تصمیم‌گیری‌ها نیست. گاهی شاهدیم که مناظره‌ها سبب تغییر شگرف در دیدگاه مخاطب می‌شود و گاهی کاندیدایی توانسته با احساسات مخاطبان به خوبی بازی کند و حرکاتی داشته است که به نوعی تاثیر ویژه بر مخاطبان داشته که اتفاق خوبی نیست.

اگر مناظره را نقطه پایان یک فرایند بدانیم، یعنی افراد درباره کاندیدا‌ها مطالعه و بررسی کنند، دیدگاه سخنران را بسنجند و برنامه او را مورد بررسی قرار دهند، در نهایت در مناظره تصمیم خود را قطعی می‌کنند. متاسفانه این روند در کشور ما همچنان اتفاق نمی‌افتد و نقطه اوج و نقطه جوش مواجه مردم با نامزد‌ها را در مناظره‌ها می‌بینیم.

حتی ممکن است برخی از نامزد‌ها برای مردم ناشناخته باشند و در مناظره با طرح دیدگاه‌هایی مخاطب را تحت تاثیر قرار دهند. در نتیجه اگر این افراد بیان ویژه‌ای داشته باشند یا نکات چالش‌برانگیز را مطرح کنند، نظر مردم را جلب می‌کنند. متاسفانه مردم پیش از مناظره‌ها درباره هر کدام از کاندیدا‌ها مطالعه نمی‌کنند. به نظرم نقطه منفی است که سازوکار انتخاب در کشور ما اینگونه جلو رفته و هنوز هم ترمیم نشده است.

آیا این امکان که مناظره‌ها در رسانه‌های نوین و شبکه‌های اجتماعی مانند کلاب هاوس هم برگزار شود وجود دارد؟

محمدی: با توجه به وضعیتی که کلاب‌هاوس و رسانه‌های مشابه دارند، به طور طبیعی ظرفیت این مساله وجود دارد. فکر می‌کنم اگر حتی رسانه‌های رسمی مانند دوره‌های گذشته به انتشار مناظره‌ها بپردازند که احتمالا خواهند پرداخت، شاهد ادامه مناظره‌ها بعد از پایان برنامه تلویزیون، در فضای مجازی خواهیم بود، زیرا زمان تلویزیون محدود است و بسیاری از مسائل ممکن است در صداوسیما بیان نشود. همچنین معمولا بعد از مناظره، کاندیدا‌ها با مشاوران خود مشورت می‌کنند و ممکن است به نکات جدیدی برسند و بخواهند آن را عرضه کنند. مناظره‌ها در فضای مجازی می‌تواند به صورت مستمر ادامه پیدا کند.

به نظر می‌رسد شاهد گفت‌وگوی آزادتری در فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی باشیم.

محمدی: تجربه نشان می‌دهد که این اتفاق قابل وقوع است. البته شاهد گفت‌وگوی برخی از کاندیدا‌ها در فضای کلاب‌هاوس بودیم، اما روند مهندسی‌شده توسط برخی مخاطبان را در این فضا می‌بینیم. برای مثال طرفدار یک کاندیدا تعدادی از هواداران یک کاندیدا را روی استیج (داخل جریان گفتگو) می‌برد. درست است که به منتقدان هم زمان داده می‌شود، اما احساسی که از برخی گفتگو‌ها در فضای آنلاین داشتم این بود که گفتگو توسط برخی از هوادارن هدایت می‌شود و این با فضای آزاد در تضاد است.

اگر قرار است که از فضای کلاب هاوس یا هر شبکه اجتماعی دیگر برای این منظور استفاده شود، باید آزادی بیان برای دیدگاه‌ها و نظرات در آن رعایت شود.

به عنوان فردی که در رسانه فعالیت می‌کنید، آیا ممکن است مناظره‌ای بدون طرفداری اجرا شود؛ زیرا هر رسانه خطی مشی و رویکردی دارد؟

محمدی: به هر حال رسانه‌ها در همه دنیا سوگیری دارند. در چهار سال اخیر که شرایط استثنایی بر کشور حاکم بود، مردم به تعامل و حضور در رسانه‌های اینتراکتیو عادت کردند. دیگر با رسانه‌های یک‌سویه مواجه نیستیم و این موجب می‌شود تا مردم دیدگاه خود را بیان کنند و اگر جایی رسانه سوگیری می‌کند، مردم اعتراض خود را اعلام خواهند کرد.

مردم هستند که دراین‌باره تصمیم می‌گیرند. مردم حامیان کاندیدا‌ها نیستند، زیرا تعداد زیادی از مردم، انتخابی بر مبنای نیاز‌ها دارند و به هر حال احساس می‌کنند معیشت و آرامش آن‌ها با فردی که در آینده این مسئولیت را برعهده می‌گیرد، در ارتباط است.

 

رسانه‌ها باید در این دوره مراقب باشند. برنده بودن رسانه‌ها در این دوره انتخابات با تاکید و پافشاری بر دوری از هرگونه جانبداری است؛ زیرا جانبداری از چشم مردم پوشیده نمی‌ماند. رسانه می‌تواند با برقراری امکان مساوی برای همه کاندیدا‌ها خودش را کنار مردم قرار دهد و باعث شود مردم به او اعتماد کنند.

البته تجربه‌های دوره‌های پیشین نشان می‌دهد که رسانه تلاش خود را برای دستیابی به این هدف انجام می‌دهد، اما مناظره انتخاباتی در کشور پدیده جوانی است و در چند دوره پیش، مناظره به این معنا نداشتیم. هرچند در سال‌های ابتدایی انقلاب مناظره‌های سیاسی و ایدئولوژیک تجربه موفقی بوده است. همچنین رسانه‌هایی که از بودجه عمومی استفاده می‌کنند آنقدر هوشمند هستند که بدانند مردم با ذره‌بین به رفتار آن‌ها در دوران انتخابات نگاه می‌کنند.

شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات، برگرفته از ایرناپلاس، تاریخ انتشار: ۷ خرداد ۱۴۰۰، کد خبر: ۸۴۳۴۰۵۶۴، plus.irna.ir