آیا برای برچیدن سد‌های بیشتر در آمریکا آماده‌ایم؟

تخریب سد یک فرآیند ساده و فارغ از مشکلات نیست و حتی می‌تواند نتایج نامطلوب و غیر منتظره‌ای را در زیست‌بوم‌های دست‌کاری شده توسط انسان رقم بزند. در واقع فقط با حذف سد، طبیعت دست‌کاری شده احیا نمی‌شود و مرحله بعد از حذف هم به برنامه‌ریزی دقیق نیاز دارد.

شعار سال: ‏آمریکا بیش از ۹۱۰۰۰ سد دارد (با عمر متوسط ۵۹ سال) که در وضعیت بد یا نسبتا مطلوب قرار دارند و بیشتر آن‌ها دارای شرایط استاندارد نیستند.

بسیاری از مشکلات امروز نتیجه راه حل‌های دیروزند. سد‌ها که روزگاری با غرور و برای توسعه اقتصادی ساخته شدند، حالا به عنوان عوامل مشکلات بی‌سابقه محیط زیستی و اقتصادی-اجتماعی نکوهش می‌شوند.

تا کنون ۲ میلیون و ۸۰۰ هزار سد بر روی ٪۶۳ از رودخانه‌های اصلی جهان ساخته شده است

‏تقریبا نیمی از سد‌های بزرگ جهان برای اهدافی نظیر تأمین آب کشاورزی، آب آشامیدنی انرژی ⁧برق‌آبی⁩ ساخته شده‌اند.

‏سد‌ها تأمین کننده ٪۲۴ برق مصرفی و ٪۷۰ انرژی تجدیدپذیر تولیدی در جهان‌اند

‏▪️از ۱۸۴۸ به بعد، سالانه ۱۰ سد به طور متوسط در آمریکا شکسته است (مجموع بیش از ۱۵۵۰ شکست سد). از سال ۲۰۱۰ به بعد این رقم به سالی ۲۵ سد رسیده که بسیار نگران کننده است.

▪️عمر ۷۲٪ سد‌های شکسته شده کمتر از ۷۰ سال بوده است. ٪۱۲ سد‌ها در آبگیری اولیه یا در بازه ده ساله پس از بهره‌برداری شکسته اند. اکثر این سدها، سد‌های کوچک و دارای مالک خصوصی بوده اند.

▪️از ۱۸۵۰ تا ۲۰۱۷، چهار درصد حوادث شکست سد در آمریکا دارای تلفات جانی بوده اند (در مجموع، ۳۴۹۵ نفر در ۶۴ رخداد). مرگ بارترین حوادث مربوط به شکستن سد ساوت فورک در پنسیلوانیا در ۱۸۸۹ با ۲۲۰۹ کشته و شکستن سد سنت فرانسیس در کالیفرنیا در ۱۹۲۸ با ۴۵۰ کشته است.

‏▪️تا کنون در حدود ۱۷۰۰ سد در آمریکا (بیشتر آن‌ها بعد از سال ۲۰۰۰) برچیده شده اند. اکثر این سدها، سد‌های کوچکی بودند که دیگر اهداف اولیه طراحی خود را تأمین نمی‌کردند (مثل سد‌های کوچکی که مخزن آن‌ها به خاطر رسوب گذاری ظرفیت ذخیره سیلاب را از دست داده بودند).

▪️تخمین زده می‌شود که تا کنون بین ۴۰۰۰ تا ۵۰۰۰ سد در اروپا برچیده شده اند، اما ⁧ سدسازی⁩ هنوز به طور جدی در آسیا، آفریقا و آمریکای جنوبی ادامه دارد و حتی به عنوان نمادی از توسعه محسوب می‌شود.

▪️بزرگ‌ترین پروژه ⁧ برچیدن سد⁩ در جهان مربوط به تخریب سد‌های الوا و گیلنس کانیون در ایالت واشنگتن است که در سال ۲۰۱۱ آغاز شد. این رکورد به زودی با تخریب ۴ سد رود کلمث در کالیفرنیا شکسته خواهد شد.

▪️در حال حاضر، ۲۳۳۰ سد با رده بندی «معیوب» و «پرخطر» در آمریکا تحت بهره برداری هستند و دلیل اصلی این ماجرا نبود سرمایه گذاری کافی برای بازسازی سدهاست. هزینه بازسازی و ارتقاء سد‌های خصوص آمریکا بیش از ۶۵ میلیارد دلار برآورد می‌شود.

▪️با افرایش عمر سد‌های «پرخطر» و تغییر الگوی رخداد‌های حدی آب و هوایی (نظیر سیل) و تشدید آن‌ها در اثر گرمایش زمین باید انتظار شکستن سد‌های بیشتری را در آمریکا داشته باشیم. آیا آمریکا برای چنین وقایعی آماده است؟ آیا می‌توان سد‌های پرخطر را قبل از شکستن برچید؟

آیا برای برچیدن سد‌های بیشتر در آمریکا آماده‌ایم؟

▪️برخی افراد حذف سد‌ها را یک پیروزی محیط زیستی می‌دانند و از آن به عنوان یک راه حل مطلوب برای احیای رود‌ها و محیط‌های طبیعی یاد می‌کنند. اما آیا تصمیم برای برجیدن سد فقط عوامل محیط زیستی دارد؟ پاسخ این پرسش بر اساس تاریخ کوتاه تخریب سد‌ها در آمریکا «خیر» است.

▪️تخریب سد یک فرآیند ساده و فارغ از مشکلات نیست و حتی می‌تواند نتایج نامطلوب و غیر منتظره‌ای را در زیست‌بوم‌های دست‌کاری شده توسط انسان رقم بزند. در واقع فقط با حذف سد، طبیعت دست‌کاری شده احیا نمی‌شود و مرحله بعد از حذف هم به برنامه‌ریزی دقیق نیاز دارد.

‏▪️نویسندگان در این مقاله برخی خلأ‌های فنی، قانونی و عملیاتی تخریب سد‌ها را مرور کرده‌اند که بدون برطرف کردن آن‌ها نمی‌توان تصویری واقع‌گرایانه از مزایا و معایب تخریب سد‌ها در آمریکا ارائه داد.

نشریه: تحقیقات محیط زیستی-زیرساخت‌ها و پایداری

سال انتشار: ۲۰۲۱

نویسندگان: واحدی‌فرد و همکاران

پایگاه تحلیلی خبری شعار سال برگرفته از شفافیت برای آب