شعار سال: روز گذشته خبری از ایجاد و بهره‌برداری از اولین نیروگاه زیست‌توده در تهران منتشر شد. نیروگاهی که قرار است از زیست‌توده‌ها برق تعدادی از مشترکان تهرانی را تولید کند و از آن مهم‌تر جلوی برخی آسیب‌ها و مضرات زیست‌محیطی ناشی از زیست‌توده‌ها را هم بگیرد. از این نیروگاه همچنین تحت عنوان اولین نیروگاه تجدیدپذیر پایتخت هم یاد می‌شود. خاطرم هست سال‌ها پیش قالیباف رئیس فعلی مجلس که آن وقت‌ها شهردار تهران بود نوید ایجاد چنین نیروگاهی را داده بود و حالا بعد از مدت‌ها تهران صاحب چنین ظرفیتی شد. به‌صورت‌کلی محدودیت منابع انرژی و همچنین آلودگی‌ها، هزینه و مشکلات ناشی از سوزاندن و مصرف سوخت‌های فسیلی برای تولید انرژی، ایجاب می‌کند تا بشر به‌سمت بهره‌برداری و توسعه روش‌هایی غیر از این‌ها برای تامین انرژی برود. یکی از همین مسیر‌ها که به‌نوعی با یک تیر دو نشان زدن هم هست، بهره‌برداری از منابع زیست‌توده است. فاضلاب، زباله و... یکی از همین زیست‌توده‌هاست که در چندین کشور دنیا و با توسعه فناوری‌های لازم از آن برای تولید انرژی بهره‌برداری می‌شود. از آنجایی هم که تهران به‌عنوان یک کلانشهر سالانه مصائب زیادی برای دفع و ساماندهی فاضلاب و زباله‌های شهری و به‌طور‌کلی زیست‌توده‌ها دارد، این مسیر یعنی تولید انرژی از فاضلاب‌ها و زباله‌ها می‌تواند تهدید موجود را به یک فرصت جدی تبدیل کند. اتفاقی که حالا در تهران رخ داده و پایتخت هم به جمع شهر‌هایی در دنیا اضافه شد که از این مسیر بخشی از انرژی مورد‌نیازشان را تولید و تامین می‌کنند.

نیروگاه زیست‌توده فاضلاب تهران افتتاح می‌شود

با توجه به اهمیت نیروگاه‌های زیست‌توده، هشتمین واحد نیروگاهی زیست‌توده کشور در فاضلاب تهران در آستانه تزریق برق به شبکه است و امروز با حضور وزیر نیرو افتتاح می‌شود. این واحد ۲.۴ مگاواتی که با سرمایه ۳ میلیون یورو ساخته شده است، زمینه تولید سالانه ۱۵ میلیون کیلووات‌ساعت برق را مهیا خواهد کرد. از طرفی تزریق سالانه ۷۵ هزار تن کربن دی‌اکسید با شروع فعالیت این نیروگاه متوقف می‌شود و با توجه به اینکه این طرح تحت مکانیسم توسعه پاک CDM است، لذا با کاهش تزریق کربن، زمینه ارزآوری برای کشور را مهیا می‌کند. براساس اطلاعات ارائه شده از مشاور پروژه نیروگاه زیست‌توده فاضلاب تهران، این واحد نیروگاهی در جنوب‌تهران دومین نیروگاه از این نوع در کشور است. این نیروگاه با تولید سالانه ۱۵ میلیون کیلووات ساعت، معادل برق مصرفی یک شهرک مسکونی با جمعیت ۲۰ هزار نفری است.

فناوری هضم بی‌هوازی و نیروگاه‌های بیوگاز سوز فاضلاب در کشور

هضم بی‌هوازی فرآیندی است که بخش آلی فاضلاب با کمک میکروارگانیسم‌ها در غیاب اکسیژن آزاد تجزیه شده و سه محصول متفاوت از آن تولید می‌شود. محصول اصلی بیوگاز است که حاوی ۵۰ تا ۸۰ درصد متان، ۲۰ تا ۵۰ درصد دی‌اکسید کربن و مقدار کمی سولفید و آمونیاک می‌باشد. بیوگاز تولید شده در فرآیند هضم بی‌هوازی را می‌توان به‌جای گاز طبیعی در مولد CHP استفاده کرد. با این حال، راندمان تولید گرما و نیرو از بیوگاز در مقایسه با گاز طبیعی کمتر است. زیرا ارزش حرارتی بیوگاز حدود دو‌سوم گاز طبیعی است. باقی‌مانده هضم و لجن تولید شده در فرآیند هضم بی‌هوازی می‌تواند به‌عنوان ماده خام در صنعت کود استفاده شود. نیروگاه بیوگاز‌سوز ۲.۴ مگاواتی فاضلاب جنوب تهران دومین نیروگاه از این نوع در کشور است. این نیروگاه با تولید سالانه ۱۵ میلیون کیلووات ساعت، معادل برق مصرفی یک شهرک مسکونی با جمعیت ۲۰۰۰۰ نفری می‌باشد. علاوه‌بر تولید الکتریسیته از حرارت تولید شده توسط این نیروگاه نیز برای گرمایش مخازن هضم بی‌هوازی استفاده می‌شود و سالانه از انتشار گاز‌های گلخانه‌ای معادل ۷۵۰۰۰ تن دی‌اکسید‌کربن جلوگیری به‌عمل می‌آید. با بهره‌برداری از این نیروگاه ظرفیت نیروگاه‌های بیوگازسوز فاضلاب کشور به ۷.۲ مگاوات افزایش می‌یابد. از طرفی در‌صورت خرید تجهیزات و تکمیل ابنیه و تاسیسات فرآیندی تولید بیوگاز از لجن فاضلاب در تصفیه‌خانه فاضلاب فیروز بهرام (غرب تهران) با ۶ مولد در مجموع با ظرفیت ۷.۲ مگاوات، تصفیه‌خانه فاضلاب شیراز با سه مولد در‌مجموع با ظرفیت ۳ مگاوات، تصفیه‌خانه فاضلاب شماره ۲ و ۳ قم با سه مولد در‌مجموع با ظرفیت ۱ مگاوات، تصفیه‌خانه‌های فاضلاب جنوب و شمال اصفهان در‌مجموع با ظرفیت ۱.۲ مگاوات، تصفیه‌خانه فاضلاب کاشان با دو مولد درمجموع با ظرفیت ۰.۴۵ مگاوات و تصفیه‌خانه فاضلاب شاهین‌شهر با ظرفیت ۰.۲ مگاوات و درمجموع با ظرفیت (۱۳.۰۵ مگاوات) امکان بهره‌برداری از ظرفیت تولید برق از این تصفیه‌خانه‌ها وجود دارد. در‌صورت بهره‌برداری از ظرفیت موجود تولید بیوگاز تصفیه‌خانه‌های فاضلاب کشور، ایران به بزرگ‌ترین تولید‌کننده برق از بیوگاز فاضلاب در منطقه تبدیل خواهد شد.

آینده نیروگاه‌های زیست‌توده در ایران

محمود کمانی، معاون وزیر نیرو در مصاحبه‌ای عنوان کرد: «حمایت از نیروگاه‌های زیست‌توده می‌تواند گام مهمی در ساماندهی وضعیت زباله باشد و شهرداری‌ها، سازمان حفاظت از محیط‌زیست و وزارت نیرو سه نهادی هستند که باید برای توسعه نیروگاه‌های زیست‌توده اقدام کنند.» رضا صمدی، رئیس کارگروه توسعه نیروگاه‌های زیست‌توده سازمان انرژی‌های تجدیدپذیر و بهره‌وری برق ایران در تشریح برنامه توسعه واحد‌های نیروگاهی زیست‌توده تاکید کرد: «این سازمان برنامه‌ای را به‌منظور شناسایی و رفع مشکلات نیروگاه‌های موجود و همچنین احداث نیروگاه‌های جدید به ظرفیت حداقل ۴۰۰ مگاوات ساعت در دستورکار قرار داده است. ۶۵ درصد از پسماند‌ها در کلانشهر‌های کشور از نوع‌تر و مرطوب هستند که ۶۰ درصد آن قابل تبدیل به کمپوست یا انرژی هستند. پسماند‌های خشک نیز ۳۵ درصد از پسماند‌های عادی را تشکیل می‌دهند و بازیافت آن‌ها توجیه اقتصادی بالایی دارد که هم‌اکنون حدود ۱۰ درصد آن نیز بازیافت می‌شود.»

تبدیل یک چالش به فرصت

محمد درویش، فعال و پژوهشگر محیط‌زیست هم در ارتباط با این نیروگاه گفت: «چند کشور اتحادیه اروپا، در آسیای جنوب‌شرقی همچون کره‌جنوبی، ژاپن، سنگاپور، برخی ایالت‌های آمریکا این کار را می‌کنند، چون فرآیند تقطیر مواد آلی همراه با تولید گاز است و این گاز به معنای انرژی است. به‌جای اینکه گاز با بوی بد تولید کند یا باعث افزایش گاز‌های گلخانه‌ای شود، تولید گاز متان خطرناک‌تر از گاز دی‌اکسید کربن است. یکی از مهلک‌ترین گاز‌های گلخانه‌ای جهان است و فرآیند تولید آن تقطیر فاضلاب‌ها یا پوشش گیاهی زیر سد‌ها غرق می‌شوند از عوامل تولیدکننده گاز متان هستند. کار خوب و ارزشمندی است و باعث می‌شود با یک تیر چند نشان زده شود یعنی از بوی بد آن نجات پیدا می‌کنند؛ مردمی که در اطراف انباشت این پساب‌ها و فاضلاب‌ها زندگی می‌کنند و هم این چالش به فرصت تبدیل می‌شود و وابستگی ما برای تولید برق از طریق نیروگاه‌های حرارتی که باید مازوت در زمستان یا تابستان‌ها مصرف کرد، کاهش می‌یابد. هر چقدر تنوع در تولید انرژی در کشوری وجود داشته باشد از نظر پدافندغیرعامل هم خردمندانه‌تر است. وابستگی بیش از حد به یک نوع تولید انرژی می‌تواند خطرناک باشد. اگر چندین مولفه داشته باشیم مثلا از جزرومد، نیروگاه‌های زمین‌گرمایی، از آب، خورشید، باد، از بیوگاز و زیست‌توده بتوانیم انرژی تولید کنیم دست ما پر می‌شود و امکان آسیب‌پذیری و شکنندگی کشور در هنگام بلایای طبیعی یا خرابکاری‌هایی که ممکن است اتفاق افتد کاهش می‌یابد. الان این فاضلاب‌ها به جنوب تهران می‌رود و سبزی‌ها را آلوده کرده و اراضی کشاورزی را دچار بحران جدی می‌کند. اگر بتوان تجزیه کرد یا تبدیل به انرژی کرد خیلی ارزشمند است. نیاز آبی تهران ۱.۱ میلیارد مترمکعب در سال است، نیاز آب شرب این میزان است و با آب کشاورزی به ۱.۵ میلیارد مترمکعب می‌رسد. اگر بتوانند این حجم را کنترل کنند کار بزرگی است. باید دید چه کسی با وجود این تحریم‌ها سرمایه‌گذاری می‌کند، چینی‌ها یا روس‌ها جلو آمده‌اند یا کشور دیگری که من اطلاعی در این مورد ندارم.»

شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از روزنامه فرهیختگان، تاریخ انتشار: ۲9 فروردین ۱۴۰۲، کدخبر: ۷۹۳۶۸، farhikhtegandaily.com