شعار سال: مدیرعامل بنیاد رودکی طی حکمی علی رحیمیان را به عنوان رهبر دائم ارکستر ملی ایران معرفی کرد.

روابط عمومی بنیاد رودکی، با تقدیم حکمی از سوی مهدی سالم، علی رحیمیان به عنوان رهبر دائم ارکستر ملی ایران معرفی شد.

در متن این حکم آمده است: «نظر به دانش، تجربه و پیشینه ارزشمند جنابعالی در همکاری با ارکستر ملی و با امعان نظر به پیشنهاد اعضای محترم شورای هنری ارکستر، به موجب این حکم به عنوان رهبر دائم ارکستر ملی ایران منصوب می‌شوید.

امید است با استعانت از درگاه پروردگار یکتا و با برنامه‌ریزی، آماده‌سازی و رهبری اجراها، ضبط‌ها و تمرینات ارکستر در چهارچوب برنامه‌های مصوب، معرفی و پیشنهاد رهبران میهمان، پیشنهاد رپرتوار اجرایی به شورای هنری، تلاش در جهت ارتقاء دانش و مهارت‌های فنی نوازندگان بوسیله تعیین رپرتوار‌های تمرینی مناسب، رعایت آیین‌نامه‌ها و دستورالعمل‌های مصوب بنیاد رودکی و سایر وظایف ذکر شده در اساسنامه بتوانید منشاء خدمات شایان و دوران پرثمری برای این ارکستر باشید.

ارکستر ملی ایران از سابقه طولانی و اعتبار والایی در ساختار هنری کشور برخوردار است، امیدوارم با مساعی ارزشمند جنابعالی و هم‌افزایی هنرمندان و نوازندگان گرامی، درخشش بیشتر این ارکستر را نظاره نماییم. توفیق روزافزون شما را از درگاه خداوند متعال آرزومندم.»

همایون رحیمیان، موسیقیدان، نوازنده ویلن، مدرس دانشگاه، آهنگساز و رهبر ارکستر دارای نشان درجه یک هنری (دکترا) از شورای ارزشیابی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است.

از سوابق وی می‌توان به کنسرت مایستر ارکستر ملی ایران، نوازنده اول ارکستر مجلسی سازمان صدا و سیما، کنسرت مایستر ارکستر سمفونیک سازمان صدا و سیما و ارکستر سمفونیک تهران، رهبری ارکستر ملی ایران، عضو ارشد شورای کارشناسی واحد موسیقی و شورای عالی موسیقی سازمان صدا و سیما و آهنگسازی بیش از یکصد قطعه موسیقایی اشاره کرد.

ارکستر موسیقی ملی ایران سال ۱۳۷۷ با همت و تلاش استاد فرهاد فخرالدینی، پس از مدت‌ها پیگیری و برنامه ریزی با هدف اجرای آثار ارزشمند موسیقی ارکسترال ایرانی تشکیل شد. استاد فخرالدینی بنیانگذار ارکستر ملی ایران، این ارکستر را با ترکیب متناسبی از ساز‌های ایرانی شامل سنتور، قانون، گروه نوازندگان تار و تارباس، عود و ساز‌های ضربی در کنار ساز‌های یک ارکستر سمفونیک بنا نهاد. بیش از ۲۷۰ قطعه موسیقی در گنجینه ارکستر ملی وجود دارد.

نخستین اجرای ارکستر موسیقی ملی ایران امسال ۱۷ اردیبهشت به مناسبت گرامیداشت روز جهانی هلال احمر با رهبری همایون رحیمیان به صورت ویژه در تالار وحدت برگزار شد.

همچنین این ارکستر تیرماه امسال با رهبری آرش امینی به عنوان رهبر میهمان و اجرای آثاری از بزرگان موسیقی ایران همچون مرتضی حنانه، جواد معروفی، حسن کسایی، فرهاد فخرالدینی و بهزاد عبدی و رونمایی از قطعه «کنسرتو برای ویلن و ارکستر» آخرین ساخته استاد فرهاد فخرالدینی در تالار وحدت به روی صحنه رفت.

ارکستر ملی ایران شهریورماه امسال با اجرای ویژه پوئم سمفونی «وداع» به رهبری همایون رحیمیان، خوانندگی سیدحسام‌الدین سراج و روایت ساعد باقری شاعر و پژوهشگر پیشکسوت به مناسبت اربعین حسینی در تالار وحدت به روی صحنه رفت.

رهبر دائم یا میهمان؟

در سال ۱۳۸۵ یک بحث و جدل مطبوعاتی درباره رهبری ارکستر سمفونیک تهران در گرفت؛ آنروز‌ها ارکستر سمفونیک تهران، فضایی پر التهاب و پرتنشی را تجربه می‎کرد و رهبران ارکستر یکی پس از دیگری هدایت این ارکستر را به عهده گرفته و عموماً نتیجه مطلوبی از این همکاری‌ها به جای نمی‌ماند. در سال ۱۳۸۴ علی رهبری مدت کوتاهی رهبری ارکستر سمفونیک تهران را به عهده گرفته بود و با روی کار آمدن دولت محمود احمدی‌نژاد به فعالیت این رهبر سرشناس پایان داده شد. نوازندگان ارکستر گروهی همدل با علی رهبری بودند، ولی از طرف گروهی که مخالف حضور او بودند، پیشنهاد‌هایی برای رهبری افراد کم‌تجربه‌تر و جوان‌تر داده می‌شد.

در فاصله سال ۸۵ تا ۹۰، ارکستر سمفونیک تهران با هدایت افراد مختلفی که بعضی از آن‌ها به صورت حرفه‌ای تجربه رهبری ارکستر نداشته و تنها آهنگساز یا نوازنده بودند به روی صحنه رفت. این کنسرت‌ها واکنش‌هایی گوناگون برانگیخت تا جایی که کامبیز روشن‌روان که در آن سال‌ها یکی از آثار خود را برای اجرا به ارکستر سمفونیک تهران سپرده بود، برای اعلام نارضایتی‌اش از اجرای رهبر دائم آن زمان، در یک برنامه رادیویی، اجرای نوازندگانی را که در جایگاه رهبر ارکستر قرار گرفته بودند بار‌ها بهتر از رهبر دائم این ارکستر اعلام کرد.

در میان بحث‌های گوناگونی که در سال ۱۳۸۵ در جامعه موسیقی درباره رهبری این ارکستر درگرفته بود، مقاله‌ای به قلم آیدین احمدی‌نژاد، نوازنده سابق ویلن‌سل ارکستر سمفونیک تهران با عنوان «ارکستر بی رهبر»، در روزنامه «شرق»، به انتشار رسید که در آن یادآوری شده بود، می‌شود ارکستر هیچ رهبری نداشته باشد و با موفقیت به فعالیت بپردازد، البته نویسنده در همان مقاله بیان کرده بود: «قصد از ترجمه این مقاله ارائه کلیشه نیست، بلکه معرفى یک طرز فکر ممکن است.»

در پی انتشار این مقاله نگارنده نیز به نقد این روش پرداخت که در مقاله‌ای با عنوان «جایگاه رهبر» در ژورنال آنلاین «گفتگوی هارمونیک» به انتشار رسید. در این نوشته به وظایف یک رهبر ارکستر و موضوع تفسیر اثری موسیقایی با هدایتِ یک رهبر کاردانِ ارکستر پرداخته شده است.

در سال ۱۳۹۸، در میان کنسرت ارکستر سمفونیک تهران، منوچهر صهبایی درباره خروج شهرداد روحانی از ایران اظهار نظری کرد که باعث رنجش برخی از اعضای ارکستر سمفونیک تهران شد و پس از استراحت بین قطعات، یکی از نوازندگان ارکستر سمفونیک روی صحنه آمد و ضمن عذرخواهی از شهرداد روحانی اعلام کرد باقی کنسرت به صورت بدون رهبر اجرا خواهد شد؛ این اتفاق نیز افتاد و ارکستر بدون حضور منوچهر صهبایی قطعاتی را اجرا کرد.

این رویداد باعث درگرفتن مجدد این مجادله شد که اصلا ارکستر سمفونیک تهران چه نیازی به رهبر دارد؟

با گذشت زمان و بحث‌های زیادی که در این باره شده، به نظر می‌رسد که دیگر نیازی به این توضیح نباشد که رهبر ارکستر چه می‌کند و چرا به جز چند استثنا تمام ارکستر‌های جهان رهبر دارند و امروز نیاز به داشتن رهبر در ارکستر سمفونیک تهران، بدون هیچ شک و شبهه‌ای مورد قبول قرار گرفته است.

تنها پرسشی که گاهی مطرح می‌شود این است: آیا این ارکستر نیاز به رهبر دائم دارد یا می‌توانیم با دعوت از رهبران میهمان، این ارکستر را سامان دهیم؟

شاید اگر دلیل مخالفان رهبر دائم را در یک نظرسنجی به دست آوریم مهمترین انگیزه آن‌ها جلوگیری از به وجود آمدن یک دیکتاتوری جدید در سازمان ارکستر باشد؛ چراکه قطعاً اهالی موسیقی کلاسیک در ایران می‌دانند ارکستر جوانی مثل ارکستر سمفونیک تهران تا چه اندازه نیازمند یک رهبر-مربی* زبده است و نمی‌توان این ارکستر را همچون معدودی از ارکستر‌های بسیار حرفه‌ای جهان که فقط با هدایت رهبران میهمان به روی صحنه می‌روند اداره کرد.

خوشبختانه در دوره فعالیت مدیر سابق بنیاد رودکی (مهدی افضلی) طرح شورایی شدن بخش سیاست‌های هنری و اداری ارکستر سمفونیک تهران به ثمر رسید و امروز این ارکستر دارای یک شورای فنی است.

همین اتفاق می‌تواند خطر تبدیل شدن یک رهبر دائم به دیکتاتوری تمام عیار را در این سازمان از بین ببرد. در این میان می‌توان به انتخاب یک رهبر کارکشته غیر ایرانی هم فکر کرد؛ همانطور که پیش از انقلاب هایمو تویبر مدتی رهبر دائم ارکستر سمفونیک تهران بود. این انتخاب می‌تواند باعث کمتر شدن رقابت‌های ناسالم میان رهبران ارکستر ایرانی شود.

*در ادبیات موسیقی کلاسیک، چنین اصطلاحی نداریم، اما به جهت یادآوریِ «رویکردِ آموزشیِ» بعضی از رهبران ارکستر، از این اصطلاح جدید استفاده کردیم.

شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از سایت دیدبان ایران، تاریخ انتشار:۱۲ مهر ۱۴۰۲، کدخبر: ۱۶۵۷۸۵، www.didbaniran.ir/ و سایت گفتگوی هارمونیک؛ کدخبر:132465