شعارسال: جنگ شهری خرمشهر بین ایران و عراق از ۳۱ شهریور ماه ۱۳۵۹ تا ۴ آبان‌ماه ۱۳۵۹ تنها ۱۹ ماه پس از پیروی انقلاب اسلامی در حوالی و حومه این شهر اتفاق افتاد. در این درگیری ۱۲ لشکر از ارتش بعث عراقی به خرمشهر روانه شدند که در این حین گردان دژ نیروی زمینی ارتش، گردان تفنگداران دریایی بوشهر، سپاه این شهر و مردم با آن‌ها مقابله کردند.

ارتش بعث عراق پس از ۳۴ روز درگیری در خرمشهر توانست آن را به تسخیر خود در آورد و در این درگیری حدود ۷۰۰۰ نفر کشته و مجروح از دو کشور ایران و عراق به جا گذاشت که خرمشهر به دلیل نرسیدن نیرو‌های کمکی زیر آتش توپخانه ارتش بعث قرار گرفت و نیرو‌های مردمی و مقاومت مردم را از طریق رودخانه کارون از شهر خارج کردند.

آمار هلاکت دشمن در عملیات آزادسازی خرمشهر

عملیات آزادسازی خرمشهر که پس از ۵۷۸ روز طی چهار مرحله عملیاتی متوالی انجام شد، بیش از ۱۹ هزار نفر از لشکر بعث عراق به اسارت درآمدند. ساقط نمودن ۶۰ فروند هواپیما، ۲۸۵ تانک و نفربر، ۵۰۰ خودرو از دستاورد‌های رزمندگان در عملیات‌های آزادسازی خرمشهر بود.

امام خمینی (ره) در این خصوص می‌فرمایند: آزادسازی خرمشهر معجزه بود و خدا آن را آزاد کرد.

حزب خلق عرب از احزابی بود که مدعی جدایی و پیوستن به عراق را داشت و در همین راستا برخی اعمال بمب گذاری و خرابکاری را در شهر خرمشهر انجام داد. این حزب در اهواز و خرمشهر شورش‌هایی را انجام می‌داد و آن با حمایت صدام حسین برخی شهر‌های خوزستان را بمب گذاری کرد و در برخی از جاده‌ها ضد خودرو‌ها و نفر‌ها اختصاص می‌داد.

در بهار سال ۱۳۵۸ احمد مدنی استاندار وقت خوزستان برای تأمین امنیت خرمشهر و آبادان از فرمانده منطقه دوم نیروی دریایی بوشهر یک گروهان تکاور را تقاضا کرد.

این گروهان ۹۰ نفری که به فرماندهی ناوگان عیسی حسینی بای، ناوگان محمدعلی صفا ناوان سلیمان محبوبی منطقه خرمشهر و آبادان اعزام شدند توانستند برخی از بمب‌ها و مین‌ها را خنثی سازی و برخی اشرار را شناسایی کنند.

نیرو‌های حزب خلق عرب در خرداد ماه سال ۱۳۵۸ به برخی از اعمالی اشغال تخریب اماکن دولتی نظیر شهرداری خرمشهر و ساختمان سپاه این شهر و گروگانگیری محمد جهان آرا و ۱۷ نفر پرداختند که در نهایت با دخالت تکاوران نیروی دریایی از این منطقه بیرون رانده شدند.

عملیات‌های پیش از عملیات نهایی آزادسازی خرمشهر

تصرف و اشغال خرمشهر به‌دست نیرو‌های بعثی ۵۷۸ روز به طول انجامید. پس از ناکامی نیرو‌های ایرانی از آزادسازی مناطق اشغالی، سلسله عملیات‌هایی در سطحی وسیع‌تر طراحی و به اجرا درآمد. این عملیات‌ها به ترتیب عبارتند از، عملیات ثامن الائمه که این عملیات در ۵ مهر ماه ۱۳۶۰ ش پس از عزل ابوالحسن بنی صدر از ریاست جمهوری، با همکاری ارتش و سپاه به اجرا درآمد و به پاکسازی شرق رودخانه کارون از نیرو‌های بعثی و شکستن محاصره آبادان انجامید.

عملیات طریق القدس

دو ماه پس از عملیات ثامن الائمه در ۸ آذر ماه ۱۳۶۰ با همکاری سپاه، ارتش و نیرو‌های مردمی به اجرا درآمد. در این عملیات شهر بستان و ۷۰ روستای منطقه، پاک‌سازی و آزاد شد و موجب انهدام قوای نیرو‌های بعثی و قطع ارتباط قوای آن‌ها در شمال و جنوب منطقه شد.

عملیات فتح المبین

این عملیات در منطقه غربی کرخه در ۲ فروردین ۱۳۶۱ با افزایش حضور نیرو‌های مردمی و گسترش همکاری ارتش و سپاه آغاز شد و به موجب آن ارتفاعات منطقه و بخش وسیعی از سرزمین‌های جنوب غربی کشور آزاد شد.

عملیات بیت المقدس و آخرین ضربه ایران به عراق برای آزادسازی خرمشهر

طرح عملیات بیت المقدس پس از ابلاغ آن توسط صیاد شیرازی با مخالفت برخی از فرماندهان سپاه نظیر احمد متوسلیان فرمانده تیپ ۲۷ محمد رسول الله و حسین خرازی فرمانده تیپ ۱۴ امام حسین روبرو شد، اما آنان در نهایت با توجه به اهمیت و لزوم آزادسازی خرمشهر این طرح را پذیرفتند.

قرارگاه فتح و فجر در طرح عملیات بیت المقدس پس از ابلاغ توسط قرارگاه مرکزی کربلا در تاریخ ۳۰ اردیبهشت ۱۳۶۱ بنا داشتند تا نیرو‌های بعث عراق را در منطقه خرمشهر محاصره و منهدم کنند، اما به دلیل کمبود نیرو در طول حدود ۱۵ کیلومتر خط لجمن به هر یگان بیش از دو کیلومتر خط داده نشد.

در ساعت ۲۲:۳۰ یکم خردادماه ۱۳۶۱ تلاش جدیدی برای شکست محاصره خرمشهر با رمز بسم الله القاسم الجبارین صورت گرفت و در نهایت اواخر روز دوم خردادماه ۱۲ گردان رزمی پیاده عملیات آزادسازی خرمشهر را به پیش گرفتند.

در ساعت ۴:۳۰ سوم خرداد ماه نیرو‌های اعزامی با سرکوب نیرو‌های بعث عراق خود را به نهر خین رساندند و موجب قطع ارتباط خط میانی نیرو‌های عراقی با خرمشهر در محور شلمچه شدند و نیرو‌های بعثی ناچارانه عقب نشینی کردند.

صدام حسین پس از آگاهی از خبر محاصره خرمشهر به فرمانده لشکر ۷ پیاده دستور شکست محاصره خرمشهر را داد و همچنین به آن‌ها گفت در صورت عدم تحقق این امر اعضای ستاد لشکری اعدام خواهند شد.

قرارگاه فتح با کمک تیپ ۸ نجف و تیپ ۱۴ امام حسین همراه با ۷۰۰ رزمنده در ساعت ۷ روز سوم خرداد به منطقه خرمشهر اعزام شدند تا عملیات آزادسازی را انجام دهند.

نزدیک بر ۱۵ هزار نظامی از ارتش بعث عراق و بالگرد‌های آنان در منطقه حضور داشتند که با پیشروی رزمندگان ایرانی برخی از بالگرد‌های عراقی با اصابت راکت آرپی‌جی ۷ هلاکت رسیدند.

نیرو‌های بعث عراق برای عقب نشینی بایستی از پل شناور عراق عبور می‌کردند که این پل پیشتر توسط جنگنده‌های اف ۴ نیروی هوایی مورد اصابت قرار گرفته بود و نظامیان عراقی از رعب و وحشتی که در دل آن‌ها ایجاد شده بود ناچار به تسلیم شدند و به اسارت رزمندگان درآمدند.

رزمندگان تیپ ۸ نجف در نهایت در ساعت ۱۰ روز دوشنبه سوم خردادماه وارد خرمشهر شدند و خبر آزادسازی را به قرارگاه اعلام کردند و در این حین احمد کاظمی فرمانده تیپ نجف اعلام کرد که خرمشهر را خدا آزاد کرد.

۱۹۱ شهید قمی برای عملیات آزادسازی خرمشهر

لشکر ۱۷ علی بن ابی طالب علیه السلام استان قم در عملیات بیت المقدس از سه محور در آزادسازی خرمشهر کمک کرده ودر مجموع ۱۹۱ شهید قمی از سپاه، ارتش، بسیج و دیگر نیرو‌ها در عملیات فتح خرمشهر تقدیم نظام اسلامی شده است.

کم سن و سال‌ترین و مسن‌ترین شهید آزادسازی خرمشهر در قم

۶۰ نفر از شهدای قم در عملیات آزاد سازی خرمشهر در گلزار شهدای سوم خرداد واقع در رو به روی مدرسه آیت الله گلپایگانی نزدیک حرم مطهر حضرت معصومه (س) آرام گرفته‌اند که بیشتر آن‌ها کمتر از ۲۰ بهار در عمرشان را دیدند.

در بین شهدای استان قم کم سن و سال‌ترین آن‌ها شهیدی است به نام جعفر لک، که در روز ۲۰ خرداد سال ۶۱ در سن ۱۵ سالگی در منطقه عملیاتی بیت المقدس و خونین شهر به درجه رفیع شهادت نائل شد.

به عکس‌های شهدای عملیات آزاد سازی خرمشهر که نگاه می‌کردم چشمم به پیرمرد محاسن سفیدی افتاد به نام شهید علی سعادتی که وی در سن ۵۷ سالگی و در ۲۰ خرداد سال ۶۱ در این عملیات به دیدار پروردگارش شتافت.

رزمندگان قمی در عملیات بیت‌المقدس خط شکن بودند

عباس قاسمی مقدم یکی از رزمندگانی قمی است که وقتی ۱۷ ساله‌اش بود در عملیات بیت المقدس در خرمشهر حضور یافت و در همین عملیات اسیر شد و ۸ سال از عمرش را در زندان‌های بعثی سپری کرد.

وی به همراه تعدادی از رزمندگان قمی در عملیات آزاد سازی خرمشهر شرکت داشت که در این عملیات تعداد ۲۰۰ نفر از رزمندگان قم به شهادت رسیدند.

این آزاده جنگ تحمیلی از خاطرات این عملیات سرنوشت ساز برایم گفت که در ۲۰ اردیبهشت ماه سال ۶۱ در فاصله کمتر از چند متری عراقی‌ها به همراه تعدادی از رزمندگان کمین کرده بودیم که به علت آتش سنگین بعثی‌ها مجبور شدیم تا شب در همان مکان بمانیم.

وی گفت: یکی از دوستانم به اسم شهید جعفر لک جلوی من ایستاده بود که وقتی سرش را بالا آورد در یک لحظه سه تیر به پیشانی او اصابت کرد، اما من تا صبح فردا که چهره او را دیدم متوجه نشدم که او جعفر است.

قاسمی که خود از جانبازان جنگ تحمیلی است به ماجرای اسیر شدنش در این عملیات اشاره کرد و افزود: صبح روز ۲۱ اردیبهشت ۶۱ بعد از اینکه فهمیدم تعدادی از دوستانم شهید شدند به دلیل تعدد زیاد نیرو‌های عراقی که در خرمشهر حضور داشتند و با سلاح‌های زرهی و مکانیزه خود همه جا را ویران کرده بودند توسط بعثی‌ها اسیر و به اردوگاه اسرا منتقل شدم. وی گفت: ده روز بعد از اسارت در اردوگاه آزادگان در عراق متوجه شدیم که خرمشهر با مقاومت رزمندگان و نیرو‌های مردمی بالاخره آزاد شد.

این جانباز جنگ تحمیلی عنوان کرد: تعداد زیادی از رزمندگان قمی در این عملیات حضور داشتند که بیشتر نقش خط شکن را ایفا می‌کردند و بعد از مدتی که خط برای حضور نیرو‌های بیشتر باز می‌شد به عقب بر می‌گشتند.

بعثی‌ها با دژ‌های دفاعی نفوذ ناپذیر می‌خواستند به اشغال خرمشهر ادامه دهند

این آزاده جنگ تحمیلی با اشاره به اهداف بعثی‌ها در اشغال خرمشهر افزود: شورای فرماندهی عراق با گذاشتن نام جعلی محمره برای خرمشهر تلاش می‌کرد خرمشهر را یک شهر عربی معرفی کند که در این راستا تمام امکانات خود را بسیج کرد تا با ایجاد دژ‌های دفاعی نفوذ ناپذیر خرمشهر را به اشغال خود در آورد.

وی ادامه داد: عملیات بیت‌المقدس در دهم اردیبهشت سال ۶۱ آغاز شد. این عملیات طی چهار مرحله ادامه داشت و سرانجام با دلاوری‌های رزمندگان و نیرو‌های مردمی و با تحمیل تلفات سنگین به عراقی‌ها خرمشهر در سوم خرداد به دست نیرو‌های خودی افتاد.

قاسمی اظهار کرد: بیش از یازده هزار نفر از عراقی‌ها در خرمشهر حضور داشتند که جنگیدن با این دشمن که به انواع ادوات و ابزار آلات جنگی مدرن آن روز مجهز بود بسیار سخت به نظر می‌رسید، اما آن چیزی که باعث شد رزمندگان در برابر این نابرابری‌ها به پیروزی برسند ایمان و اعتقاد آن‌ها به نصرت الهی بود.

شعارسال با اندکی اضافات و تلخیص برگرفته از خبرگزاری مهر، تاریخ انتشار: 3خرداد1403، کدخبر: 6116733، www.mehrnews.com