- تورم مواد غذایی به ۶۴ درصد رسید، ایران ششمسن کشور دارای غذای گران
- انتصاب سرپرست مرکز توسعه مکانیزاسیون کشاورزی کشور و چالش های پیش روی آقای رئیس
- برنامه ریزی برای سازگاری اقلیمی در ایران ، کیلویی چند؟
- خودکفایی برنج و مشتی تخیلات و شعار و ویترین چینی مدیریتی، بجای برنامه ریزی و پاسخگویی؟
- تامین امنیت غذایی از راه «غذای سالم، با کیفیت و ارزان» با منشا داخلی"
- فاجعه سدسازی در ایران و پروژه‌های راحت الحلقوم برای درصد بگیرها و شومن ها؟!
- توقف ثبت سفارش مجدد برای نهادهها دامی و نیاز به نقدینگی شش برابری برای شرکت‌های واردکننده
- دستور فوری بر تدوین قانون آبخیزداری، موضوعی برای اجرا یا ابزاری برای انحراف افکار
سه‌شنبه ۲۳ ارديبهشت ۱۴۰۴ - 2025 May 13 
شعارسال: «در بحث مردمی‌کردن محیط‌زیست کشور، ۲۸۸ درصد پیشرفت نسبت به دولت‌های قبل ما داشتیم؛ در این قسمت که بهره‌گیری از ظرفیت و توان جوامع محلی و سرمایه‌های اجتماعی بود.» این‌ها گفته‌های «علی سلاجقه» رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست در گفتگو با یکی از خبرگزاری‌هاست. او که خود را خادم کوچکی در دولت سیزدهم می‌داند، قضاوت دربارۀ دستاوردهای محیط‌زیست را به مردم واگذار کرد. آیا عدد ۲۸۸ درصد که او در این گفتگو ارائه کرد، درست است و قضاوت جامعه آیا به همین عدد نزدیک است؟
«گیـتا آقایـی» مـعاون سـابق آمـوزش و مشارکت‌هـای مردمـی سازمـان حـفاظت محیط‌زیسـت که همچنان ارتباط خوبی با سازمان‌های مـردم‌نهاد دارد، دربارۀ این عدد تردید دارد. «تـا آنـجا کـه مـن می‌دانم و با تشکل‌ها در ارتباطم، آن‌ها گله‌مند هستند از اینکه سازمان ارتباط خوبی با آن‌ها ندارد و مداخله‌گرایانه برخورد می‌کند.»
به‌گفتۀ این مدیرکل سابق، اگر ادعای رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست درست باشد و ما شاهد پیشرفت مردمی‌کردن دولت سیزدهم نسبت به دولت‌های قبل باشیم، بایستی تعامل سازمان‌های مردم‌نهاد و تشکل‌های محلی بیشتر شده باشد؛ ولی در عمل این اتفاق نیفتاده است. «همکاران من در استان‌ها اذعان دارند که در دو دورۀ قبل از مدیریت آقای سلاجقه، حضور انجمن‌ها و تشکل‌های مردم‌نهاد ملموس‌تر بود و پروژه‌های متعددی که جوامع محلی را درگیر می‌کرد وجود داشتند که در این دوره به‌شدت کاهش یافتند.»
از نظر آقایی در این سه سال، تنها تشکل‌های محدودی توانستند کار کنند. «۲۸۸ درصد ادعای بزرگی است که اگر درست باشد، باید در جامعه ملموس باشد؛ اما عملاً نمودی از آن را نمی‌بینیم.»
گیتا آقایی: اعداد بدون پشتوانۀ عملکردی در جامعه، هرگز نمی‌توانند به محیط‌زیست مهجور کشورمان کمکی کنند؛ به‌ویژه در بخش حساس و مهم آموزش و جذب مشارکت مردم که قابل لمس است
آیا مــمکن اســت آنـچه رئیـس سـازمان حفاظـت محیـط‌زیست دربـارۀ آن صـحـبت می‌کـند، به خانه‌های محـیط‌زیست مـربوط باشـد؟ به‌گفتۀ مـعـاون سـابـق آمـوزش و مشارکت‌هـای مـردمی سـازمـان حـفاظت محیط‌زیـست، اگـر منظور ایجاد خانه‌های محیط‌زیـست اســت، کــه ایـجـاد خـانۀ محیط‌زیست خودش جای بحث بسیار دارد و با چه شاخص و عملکردی می‌تواند دلیلی بر مردمی‌کردن محیـط‌زیـست باشـد؟ «مردمی‌کردن محیط‌زیـست یـعنی اجـرای برنامه‌های آموزش عمـومی محیط‌زیست در سطوح و اقشار مختلف اجتماعی که اجرای این برنامه با حضور و مشارکت انجمن و تشـکل‌هـای دانـشجـویی محـیط‌زیـستـی، تـقویت تشکـل‌هـای محـلی و … قـابـل ادعاست. ازاین‌رو بایستی رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست، ادعای خود را با شاخص و عملکرد روشن و ملموس بیان کند.»
آقایی معتقد است، سرمایۀ اجتماعی مفهومی است که شامل اعتماد، صداقت، یاری‌گری، همبستگی، فداکاری و … می‌شود. «پرسش ما این است که آیا در ایـن دوره شـاهد جـریان‌های اطلاع‌رسانی نـظـیر آمـوزش، تـبـادل آراء و اطـلاعات، مشارکت‌های مردمی، گروه‌های خودیاری و روحیۀ جـمع‌گرایی در بـرابر فردگرایی و …بوده‌ایم؟ نگاهی به شرایط نشان می‌دهد که این اتفاق نیفتاده است.»
«مـدیران آمـوزش و مـشـارکت سـازمان به‌عنوان مسئولان ایجاد و تحکیم و تسهیل‌گر رابطه بین انجمن‌ها و تشکل‌های محلی و مردم‌نهاد، چـقدر در اسـتان‌ها در کنـار این گروه‌هـا قرار گرفتند؟» معاون سابق آموزش و مـشارکت‌های مـردمی سازمان حفاظت محـیط‌زیست با طـرح این پرسش، تأکید می‌کـند که اعداد بدون پشـتوانۀ عملـکردی در جـامـعه، هـرگز نمـی‌تواننــد بـه مـحیـط‌زیـسـت مـهـجور کشورمان کمـکی کنند؛ به‌ویژه در بخـش حساس و مـهم آمـوزش و جذب مشارکت مردم که قابل لمس است.
تعطیلی مدل‌های موفق حفاظت
«بهمن ایزدی» فعال محیط‌زیست، ارتباط خوبی با تشکل‌های مردم‌نهاد به‌ویژه در استان‌های زاگرس‌نشین دارد. از او پرسیدیم آیا رقم ۲۸۸ درصد درست است و می‌توان کارنامۀ قبولی به علی سلاجقه و تیم‌اش در این زمینه داد؟ «ما به‌عنوان انجمن‌هایی که چهار و پنج دهه با دولت‌های مختلف کار کرده و تلاش کرده‌ایم پل ارتباطی بین مردم و دولت باشیم، شاهد بوده‌ایم که نگاهی که دولت‌ها به جایگاه مردم داشته‌اند، به مدیران سازمانی تسری پیدا کرده است.»
بهمن ایزدی: مدیران غیرمتخصص در حوزۀ محیط‌زیست، در بسیاری از استان‌های کشور به کار گمارده شدند؛ کسانی که نمی‌دانستند محیط‌زیست چیست و تجربۀ عملی در این زمینه نداشتند
به‌گـفتۀ ایـن فعـال محـیط‌زیست، بـرخی دولت‌هـا مانـند دولت «احمـدی‌نـژاد»، بـه فعالیت و مشارکت مردمی باور نداشتند. در این دولت نه‌تن‌ها کار تشکل‌ها با چالش‌های مختـلف مـواجه شـد، بلـکه سازمـان ملی جوانان که در واقع مصدر صدور مجوز‌های تشکل های مردم‌نهاد بود، تعطیـل شـد. «با آمدن دولت آقای «روحانی»، شرایط تغییر کرد و شاهد پررنگ‌ترشدن ارتباط دولت و تشکل‌هـا بـودیم. امـا با آغـاز به کـار دولت سیزدهم، بار دیگر شاهد روند نزولی بودیم و ناکامی‌های زیادی در این زمینه داشتیم.»
ایزدی وضعیت تشکل‌ها در دولت سیزدهم را مـشـابـه دولـت احمـدی‌نژاد مـی‌دانـد. «نمـی‌دانـم رئـیس سـازمـان حـفـاظـت محیـط‌زیست عـدد ۲۸۸ را بـر چـه مـبنایی عنوان می‌کـند؟ شـاید شـاخـص او دولت احمـدی‌نژاد اسـت که فـعالیت تشکل‌ها را تعطیل کرده بود؛ اما حتی درباره همان شرایط هم باز غلو کرده است.» از نظر این فعال محیط‌زیست، در دورۀ مدیریت علی سلاجقه، تشکیلات محیط‌زیست جدای از مردم حرکت کرد. «مدیران غیرمتخصص در حوزۀ محیط‌زیست، در بسیاری از استان‌های کشور به کار گمارده شدند؛ کسانی که نمی‌دانستند محیط‌زیست چیست و تجربۀ عملی در این زمینه نداشتند؛ مدیرانی که راه‌های ایجاد ارتباط با مردم را نمی‌دانستند.»
ایزدی در همین زمینه دو مثال می‌زند: پارک ملی گلستان و استان فارس. «در پارک ملی گلستان چندین سال تلاش و طرح بسیار جـالب، ارزشـمند و دارای دستاورد پیاده و اجرا شـد کـه نـمونۀ مـوفـقی از حـفاظـت مشارکتی بود. براساس این طرح، جوامع محلی، تشکل‌ها و شکارچیان وارد فرآیند حفاظت شدند، خبرنگاران بار‌ها نتایج این طرح را پوشش دادند و کارشناسان و اساتید نیز آن را تأیید کردند. بااین‌حال مدیرانی که می‌گوینـد ۲۸۸ درصـد در مـردمـی‌کـردن محیط‌زیست نقش داشتند، این مدل موفق را تعطیل کردند.»
امنیتی‌شدن فعالیت‌های غیردولتی و کنارگذاشته‌شدن بسیاری از آن‌ها، از دیگر مواردی است که ایزدی به آن اشاره می‌کند. او معـتقد اسـت در ایـن شـرایط سـخت شکل‌گرفته بـرای سـازمان‌هـای مـردم‌نهاد، سازمان حفاظت محیط‌زیست تنها نظاره‌گر بود. «مدیرانی که معرفت و علم محیط‌زیست را نـدارند، بایـستی بدانـند تـنها زمـانی یک فعـالیت پایدار و مانا مـی‌شود، که مـوافقت مردم را به دست آورد.»
ایزدی تجـربۀ اسـتان فارس را هـم ناموفق می‌داند. به‌گفتۀ او، در این استان مدیریت به فردی رسید که برای چنین استانی نامناسب بود.
«در استان فارس پارک ملی بمو، پارک ملی قطرویه و منطقۀ حفاظت‌شدۀ بهرام گور و … را داریم. متأسفانه در این دوره شاهد بودیم استان فارس به محلی برای تاخت و تـاز زمـین‌خـوار‌ها بـدل شد. آن‌ها بخش شمالی بمو را تصاحب کردند و در مقابل محیط‌زیست نه‌تن‌ها غاصبان را محاکمه نکرد، بلکه بخش دیگری از پارک ملی را هم به آن‌ها واگذار کرد. این حرکت‌ها و ازدست‌رفتن زیستگاه‌ها و برنامه‌های دیگر، موجب شد انجـمن‌ها صـدای‌شان دربیـاید. آن‌هـا در نامه‌ای به سلاجقه از عملکرد بد مدیریت محیط‌زیست استان انتقاد کردند و در عوض، رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست با بی توجهی تمام به خواستۀ تشکل‌ها، یکی دو ماه بعد از این نامه‌نگاری، نشست مدیران کل را در استان فارس برگزار و از مدیر مربوطه تقدیر کرد. آیا این عملکرد با عدد ۲۸۸ درصد سازگار است؟»
از نظر این پیشکسوت، تشکیـلات فعلی سازمان حـفاظت محـیط‌زیست، شـناختی دربارۀ نیروی انسانی ارزشمند این حـوزه چه در قالب تشکل‌ها و انجمنهای محلی و چه بومـیـان و عـشایر علاقه‌مند به زادبـوم و زیسـتگاه‌شـان نـدارد و نتـوانسته دسـتاورد قابل‌قبولی داشته باشد. «مـن واقـعاً تعجب می‌کنم وقتـی ایـن آمار‌ها را مـی‌شنوم. اگر آقای سـلاجقه اخـلاقی به موضوع نگاه کنند، در خلوت خود پـیش وجدان‌شان خجل می‌شوند.»
شعارسال با اندکی اضافات و تلخیص برگرفته از پیام ما، تاریخ انتشار: 19تیر1403، کدخبر:110954، payamema.ir
