شعارسال: اسد پس از اتمام گزینههای خود، سرانجام ناگزیر بودن سقوط خود را پذیرفت و تصمیم گرفت کشور را ترک کند و به حکومت خاندانش بر سوریه که از سال ۱۹۷۱ میلادی شروع شد، پایان دهد. بررسی و تحقیقات صورت گرفته از اطرافیان اسد نشان میدهد که بشار اسد تقریباً به هیچ کس در مورد برنامه فرار خود از سوریه همزمان با فروپاشی رژیمش اعتماد چیزی نگفته و نکرد. تا آنجا که حتی دستیاران، مقامات و خویشاوندان خود را گمراه نمود یا آنها را عملا از فکر و طرح خود بیاطلاع گذاشت. به گفته یکی از فرماندهان سوری، بشار اسد ساعاتی قبل از فرار به مسکو در نشستی با حدود ۳۰ نفر از فرماندهان ارتش و مقامات امنیتی در وزارت دفاع سوریه در روز شنبه اطمینان داد که پشتیبانی نظامی روسیه در راه بوده و از نیروهای زمینی خواست مقاومت کنند. یکی از دستیاران حلقه داخلی او فاش کرد که بشار اسد روز شنبه به مدیر دفتر خود اطلاع داد که بعد از کار به خانه میرود، اما در عوض خودش به فرودگاه رفت. اسد با مشاور رسانهای خود به نام خانم «بُثینه شعبان» نیز تماس گرفت و از او خواست که برای نوشتن متن سخنرانی برای او به خانه اش بیاید. اما وقتی او رسید، اسد در آنجا نبود.
بشار اسد حتی برادر کوچکترش، ماهر اسد، فرمانده لشکر زرهی ارتش سوریه را در مورد برنامه خروج خود مطلع نکرد. هر چند یکی از منابع آگاه گفت که ماهر بعداً با هلیکوپتر به عراق و متعاقباً به روسیه پرواز کرد. پسرداییهای اسد، ایهاب و ایاد مخلوف، نیز همزمان با سقوط دمشق تنها گذاشته شدند. این دو تلاش نمودند تا با خودرو به لبنان فرار کنند، اما در میانه راه در کمین شورشیان گرفتار شدند. ایهاب به ضرب گلوله کشته شد و ایاد اگرچه زخمی شد، اما زنده ماند.
محمد جلالی، آخرین نخست وزیر اسد، گفت که شنبه ساعت ۱۰:۳۰ شب با رئیس جمهور وقتش (بشار اسد) تلفنی صحبت کرده است. در آخرین تماس، به او گفتم که وضعیت چقدر وخیم است و فرار عظیم (مردم) از حمص به سمت لاذقیه در جریان است... و وحشت در خیابانها موج میزند. اسد پاسخ داد: 'فردا خواهیم دید. ' فردا، آخرین چیزی بود که او به من گفت. با طلوع صبح روز یکشنبه دوباره با اسد تماس گرفتم، اما پاسخی دریافت نکردم.
اسد و خانواده او چه زمان و چگونه گریختند؟
دو دیپلمات منطقهای گفتند که اسد خودش روز یکشنبه هشتم دسامبر (۱۸ آذر) در حالی که شورشیان به سمت پایتخت پیشروی میکردند، با هواپیما از دمشق فرار کرد و این در حالی بود که فرستنده هواپیمای حامل او خاموش بود و در ارتفاع پایین پرواز میکرد. وی ابتدا به پایگاه هوایی حمیمیم روسیه در شهر ساحلی لاذقیه سوریه رفت و از آنجا به مسکو پرواز کرد. به گفته این منابع، اسما همسر بشار اسد و سه فرزندش از پیش در پایتخت روسیه منتظر او بودند. ویدئوهای شورشیان و شهروندان سوری که پس از فرار اسد در حال کاوش در کاخ ریاستجمهوری هستند، نشان از خروج عجولانه بشار اسد دارد، کما اینکه غذای پختهشده روی اجاق گاز و وسایل شخصی مانند آلبوم عکسهای خانوادگی هنوز آنجا بود.
به گفته افرادی که رویترز با آنها مصاحبه کرد، برای بشار اسد در روزهای منتهی به فرارش از سوریه پرواضح بود که هیچ خبری از کمک نظامی روسیه که با مداخله در سال ۲۰۱۵ معادله جنگ را به نفع او تغییر داد و نه حتی ایران، وجود نخواهد داشت. به گفته سه دیپلمات منطقهای، اسد در تاریخ ۲۸ نوامبر (۸ آذر) یعنی درست یک روز پس از آغاز حمله شورشیان سوری به استان شمالی حلب و حرکت برق آسای آنها در سراسر کشور، برای درخواست کمک نظامی به مسکو رفت، اما مقامات کرملین این بار از مداخله و کمک به او سر باز زدند.
اسد پس از سفر به مسکو به فرماندهان و همکارانش گفت که پشتیبانی نظامی در راه است. او به آنها دروغ گفت. پیامی که از مسکو دریافت کرد منفی بود. دمیتری پسکوف، سخنگوی کاخ کرملین روز چهارشنبه به خبرنگاران گفت که روسیه در گذشته تلاش زیادی برای کمک به ایجاد ثبات در سوریه انجام داد، اما اولویت روسها اکنون درگیری در اوکراین است.
عباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران چهار روز پس از سفر بشار اسد به روسیه، در دوم دسامبر (۱۲ آذر) در دمشق با او دیدار کرد. در آن زمان، شورشیان گروه اسلامگرای هیات تحریر الشام دومین شهر بزرگ سوریه، یعنی حلب را تحت کنترل خود درآورده بودند و با فروپاشی نیروهای دولتی به سمت جنوب و پایتخت در حال پیشروی بودند. یک دیپلمات ارشد ایرانی به رویترز گفت: اسد در این دیدار به طرز مشهودی مضطرب بوده و اذعان داشته است که ارتش او ضعیفتر از آن است که مقاومت موثری انجام دهد. اما به گفته دو مقام ارشد ایرانی، اسد هرگز از تهران درخواست نکرد در سوریه نیرو مستقر کند، زیرا میدانست اسرائیل میتواند از چنین مداخلهای بهعنوان دلیلی برای هدف قرار دادن نیروهای ایرانی در سوریه یا حتی خود ایران و یا حمله مرگ به اسد، استفاده کند.
به ادعای یک منبع دیپلماتیک روس، با این حال مسکو، در حالی که تمایلی به مداخله نظامی گسترده در سوریه نداشته است، همزمان هم، اما آماده کنار گذاشتن او هم نبوده است. به گزارش دو مقام منطقه ای، سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه با شرکت در نشست دوحه در قطر در روزهای شنبه و یکشنبه با توسل به تلاشهای دیپلماتیک و همکاری با ترکیه و قطر که در ارتباط با هیات تحریر شام هستند، تلاش کرد تا عزیمت بشار اسد به روسیه تسهیل شود.
این سه منبع گفتند که قطر و ترکیه با هیات تحریر شام برای تسهیل خروج اسد، علیرغم ادعای رسمی هر دو کشور مبنی بر عدم تماس با این گروه که توسط ایالات متحده و سازمان ملل متحد به عنوان یک سازمان تروریستی شناخته میشود، هماهنگیهایی را انجام دادند. مسکو همچنین با کشورهای همسایه سوریه هماهنگ کرد تا اطمینان حاصل کند که هواپیمای روسی حامل اسد هنگام خروج از حریم هوایی سوریه رهگیری نشود یا مورد حمله قرار نگیرد. یک مقام ترکیهای اعلام کرد هیچ درخواستی از سوی روسیه برای استفاده از حریم هوایی ترکیه برای پرواز اسد نشده است، اما در مورد اینکه آیا آنکارا با هیات تحریر شام برای کمک به فرار اسد همکاری کرده است یا خیر، اظهار نظر نکرد.
به گفته دو نفر، مأموران اطلاعاتی روسیه عملیات فرار اسد را سازماندهی کردند و او را از طریق پایگاه هوایی روسیه در سوریه خارج کردند. یکی از این افراد گفت که ترانسپوندر هواپیما خاموش شده بود تا از ردیابی جلوگیری شود.
طبق اظهارات معاون وزیر خارجه روسیه، مسکو به حمایت از رهبر سوریه که ادامه خواهد داد. وی در پاسخ به این سوال که آیا کرملین اسد را برای محاکمه شدن برای اتهامات وارده از سوی غرب علیه خود تحویل میدهد یا خیر گفت: «روسیه در کنوانسیون تأسیس دادگاه کیفری بین المللی عضو نیست.». سوریه نیز به این دیوان مستقر در لاهه ملحق نشده است. روسیه و چین نیز در سال ۲۰۱۴ مانع اعمال احکام قضایی آن در قلمروی خود شدند. آمریکا و رژیم صهیونیستی نیز صلاحیت قضایی این دیوان را به رسمیت نمیشناسند. این دادگاه در مارس ۲۰۲۳ حکم بازداشت ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه را به اتهام جنایت جنگی صادر کرد!
پایگاه تحلیلی خبری شعار سال، برگرفته از منابع گوناگون