شعار سال: دارهای قالی بزرگ و کوچک در بازار قدیمی اراک که نماد فرش دست‌باف این شهر را بر پیشانی خود دارد هنوز هم خودنمایی می‌کند، در میان خامه‌های آویزان از درو دیوار مغازه‌های کوچک و قدیمی بازار می‌شود خاطرات روزهای رنگین قالی اراک را به نظاره نشست خاطراتی که حالا در میان گره‌های کور پیش روی صنعت فرش دستباف گرچه با طعم گس رکود، کام هر فعال این بخش را تلخ کرده است.

پرونده مشکلات صنعت فرش اراک این روزها قطرش آنقدر زیاد شده که هر کس بخواهد عزمش را برای مرور این پرونده و چاره اندیشی پیرامونش جزم کند باید ماه‌ها وقت بگذارد تا ببیند چه شد که صنعت پر رونق فرش دستباف که روزگاری تجار صاحب نام ملی و بین المللی را از آن سوی مرزها به سلطان آباد یا همین اراک امروز می‌کشاند، امروز آنچنان زمین گیر و دستخوش رکود بی سابقه شده که باورش هنوز برای فعالان قدیمی این صنعت آسان نیست.

پای درد و دل پیشکسوتان صنعت فرش استان که می‌نشینی حرف‌های زیادی برای گفتن دارند، حرف‌هایی که رنگ و بوی امیدواری به بهبود وضعیت فرش دست‌باف اراک ندارد.

*امیدی به بهبود بازار فرش در اراک نیست

یکی از این پیشکسوتان که به گفته خودش عمرش را رج به رج پای دارهای قالی گذرانده است بیان‌کرد: قالی دست‌باف روزگاری در اراک برو و بیایی داشت، قدم به قدم این کارونسراها پر بود از تجار خارجی که برای بردن دست بافته‌های زنان و مردان این خطه مسافت طولانی راه را به جان می‌خریدند تا گل بوته‌های فرش دستباف اراک زینت بخش خانه‌هایشان باشد.

غلامحسین اخوان افزود: صنعت فرش در اراک آنچنان رونق داشت که تمام مراحل تولید فرش در این شهر انجام می‌شد از تولید خامه گرفته تا رنگرزی، چله کشی و بافت قالی، اما امروز از آن روزگار خوش فقط خاطراتش مانده است.

وی حرف‌هایش را با اشاره به تعطیلی واحدهای رنگرزی در اراک ادامه داد و اظهار داشت: از ۲۵ واحد رنگرزی اراک در سال‌های گذشته، هم اکنون به تعداد کمتر از انگشتان یک دست باقی مانده است.

اخوان گفت: اگر می‌خواهیم مشکل صنعت فرش دست‌باف اراک حل شود، باید این مشکلات را از ریشه خشکاند و این مقدور نمی‌شود مگر با احیای تمام مراحل تولید فرش دست‌باف در اراک و برای گام نخست باید به ایجاد رنگرزخانه های صنعتی در این شهر اقدام کنیم.

وی افزود: رنگرزخانه های سنتی اراک به خاطر رکود بازار فرش رو به تعطیلی رفتند، اما افراد فعال در این بخش هنوز هم علاقمند به ادامه کار نیاکان خود در این رشته هستند فقط کافی است دست یاری بخش دولتی کمی به سوی آنها دراز شود تا آنها بتوانند برای احیای این بخش وارد میدان شوند.

*بازار کساد، شایسته برند فرش اراک نیست

احمد فراهانی یکی از تولید کنندگان فرش اراک نیز به مشکلات پیش روی صنعت فرش دست باف در اراک اشاره کرد و گفت: بازار کساد فرش دستباف شایسته تاریخچه کهن این صنعت در اراک نیست.

وی افزود: شهری که برای خود در صنعت فرش صاحب برند بود امروز از قافله صادرکنندگان فرش دست باف کشور عقب مانده چون از اتحاد و همبستگی میان تولیدکنندگان و مسئولان این بخش خبری نیست.

این تولیدکننده فرش که اکنون از چندین کارگاه بافت فرش در روستاهای مختلف، به یک کارگاه کوچک در یکی از کاروانسراهای بازار اراک قناعت کرده اظهار داشت: متاسفانه امروز نه از بافنده علاقمند و خوش ذوق خبری هست نه از طرح و نقشه‌های زیبا و به روز در چنین شرایطی نمی‌توان انتظار احیا و رونق صنعت فرش دست باف را در اراک داشت.

*صنعت فرش استان باید به روز شود

در میان بافندگان و صادرکنندگان فرش دستباف اراک به سراغ یکی از بانوان فعال در این عرصه رفتیم؛ بانویی که به کمک مادرش اجازه نداد دارهای قالی زمین گیر شوند و صادراتش به فراموشی سپرده شود، بانویی که به گفته خودش توانست در شرایط اقتصادی کشور و استان بازارهای هدف تولیدات فرش دست باف استان را در خارج کشور از حفظ کند.

اکرم رحمتی رمز موفقیت خود در این سال‌ها را به روزرسانی نقشه‌ها مطابق میل و سلیقه مشتریانش دانست و گفت: فرش اراک بزرگترین ضربه را از قدیمی بودن نقشه‌های خود خورد، مسئله‌ای که متاسفانه کسی به فکر رفع آن نیست، این مسئله‌ای بود که در شهرهای دیگر از جمله قم و تبریز فعالین عرصه فرش به موقع به آن توجه کردند.

وی با بیان این که دیدگاه سنتی حاکم بر حوزه تولید فرش دست باف استان مهمترین مشکل فراروی این هنر و صنعت است، افزود: اکثر تولید کنندگان فرش دست باف استان تمایل ندارند با دست کشیدن از دیدگاه سنتی خود در این بخش، صنعت فرش دستباف استان را از وضعیتی که در آن گرفتار شده نجات دهند.

این تولید کننده فرش بر ضرورت تغییر دیدگاه فرهنگی در بین بافندگان و تولید کنندگان فرش تاکید کرد و افزود: درگذشته تنها زنانی به کار بافت فرش مشغول بودند که از لحاظ اقتصادی با مشکل روبرو بوده و از روی فقر این کار را می‌کردند و هم اکنون نیز این ذهنیت که بافتن فرش خاص افراد نیازمند جامعه است باعث شده تا اگر کسی مسلط به این هنر صنعت هم باشد به جای بالیدن به این هنر سعی بر کتمان آن دارد و این دیدگاه ضربه سختی به صنعت فرش استان وارد کرده است.

*سند راهبردی فرش دستباف استان تدوین می‌شود

رئیس اداره فرش سازمان صنعت، معدن و تجارت استان مرکزی نیز گفته‌های تولید کنندگان فرش استان در باب لزوم فرهنگ سازی در عرصه بافت فرش دست باف را تائید کرد و گفت: متاسفانه ما امروز شاهد جراحتی عمیق بر پیکر منزلت هنر صنعت فرش بافی در استان مرکزی هستیم جراحتی که سال‌ها رها شده و امروز برای درمانش باید وقت بسیاری را صرف کنیم.

نبی الله کمال آبادی افزود: این مشکل در کنار بی رونقی صنعت فرش، انگیزه فعالین و تولیدکنندگان فرش دست باف را برای فعالیت در این عرصه گرفته است.

وی توسعه لجام گسیخته زندگی شهرنشینی در استان مرکزی را عامل دیگر از رونق افتادن صنعت فرش دستباف برشمرد و ادامه داد: در سال‌های اخیر با توسعه زندگی شهرنشینی و رونق زندگی آپارتمان نشینی صنعت فرش دست باف از رونق افتاد و دارهای قالی به بهانه همین توسعه از خانه‌ها جمع شد.

رئیس اداره فرش سازمان صنعت، معدن و تجارت استان مرکزی اظهار داشت: اجرای طرح بیمه قالیبافان که روزی با هدف رونق صنعت فرش دست باف در استان اجرایی شد نتوانست به اهداف خود دست یابد چرا که اجرای این طرح در سایه برخی بی توجهی‌ها زمینه بیمه شدن بافندگان واقعی را فراهم نکرد و باعث شد تا امروز ۱۵ هزار بیمه شده از مزایای این طرح بهره مند شوند که همه آنها بافندگان واقعی قالی نیستند و اگر اینگونه بود باید شاهد گسترش قابل توجهی در حوزه فرش دست باف استان بودیم.

کمال آبادی با اشاره به تحمیل فشارهایی بر استان برای حذف نیمی از بیمه شدگان طرح بیمه قالیبافی گفت: برای حذف افراد اضافه از لیست بیمه شدگان نیازمند راست آزمایی هایی هستیم که با حضور کارشناسان سازمان صنعت، معدن و تجارت و همچنین تأمین اجتماعی از منازل افراد باید صورت گیرد.

وی بیان داشت: رونق فرش دستباف یکی از اهداف اولویت دار حوزه بازرگانی استان مرکزی است و در این راستا کوشیده با تدوین سند راهبردی فرش دست باف گامی در این مسیر بردارد.

رئیس اداره فرش سازمان صنعت، معدن و تجارت استان مرکزی افزود: از دیگر ضرورت‌های صنعت فرش استان راه اندازی کارگاه‌های متمرکز است تا بتوانیم دوباره صدای شانه‌ها را بر تخت دارهای قالی بنشانیم و فضای اقتصادی استان را از صدای این موسیقی هنری دلشاد کنیم.

کمال آبادی در ادامه اظهار کرد: تشویق جوانان علاقمند به هنر طراحی فرش از دیگر کارهایی است که باید برای احیای فرش دستباف اراک انجام شود.

وی افزود: امروز دیگر نقشه‌های ۲۰۰ سال پیش با سلایق بازارهای جهانی همخوانی ندارد و اگر طراحان فرش این مهم را مورد توجه قرار ندهند نمی‌توان انتظار رونق دوباره فرش را در اراک داشت.

به نظر می رسد هنرصنعت فرش استان مرکزی در سایه چند عامل مختلف قرار گرفته که نهایتا رنگ باختن آن را در بازار فرش رقم زده است و رفع این موانع و عوامل نیاز به جامع نگری و برنامه ریزی مناسب از سوی تولیدکنندگان و متولیان صنعت فرش استان دارد تا بار دیگر نفش فرش استان مرکزی و اراک در میان صنعت فرش کشور و جهان بدرخشد.

با اندکی اضافات و تلخیص برگرفته از وبسايت خبرگزاری مهر، تاریخ انتشار 24 آذر 1394، کد مطلب: 3000158: www. mehrnews.com