* پدیده«گسیختگی زمین» یا «فرونشست»

«طهمورث یوسفی»، مدیرکل مرکز زمین شناسی و اکتشافات معدنی جنوب کشور (مرکز شیراز) درخصوص این فرونشست‌ها به «ایران» گفت: در سال‌های اخیر در دشت‌های مختلف کشور بویژه در فارس شاهد وقوع پدیده گسیختگی زمین یا به تعبیری همان فرونشست بوده‌ایم. بالاترین افت سطح ایستابی آب در کشور مربوط به دشت‌های این استان است و در راستای گزارش‌های متعدد کارشناسان سازمان زمین شناسی مرکز شیراز از فروچاله‌ها و درز وشکاف‌ها، این سازمان فرونشست را یکی از مخاطرات مهم در استان و کشور می‌داند. در این راستا با استفاده از مطالعات ژئوفیزیکی و رادار و نصب ابزار دقیق، رفتارسنجی و مطالعات آب - زمین شناسی و زمین شناسی مهندسی و ژئوتکنیک و بررسی فرونشست امکان پذیر است. مدیرکل مرکز زمین شناسی و اکتشافات معدنی جنوب کشور(شیراز) با اشاره به ایجاد فرونشست در برخی از روستاهای فارس، اظهار داشت: طی چند سال گذشته شاهد ایجاد این پدیده در برخی از روستاها و شهرهای استان از جمله «دیندارلو» و «ایج» بودیم که این مسأله مشکلاتی را برای مردم به وجود آورده بود. وی با تأکید بر اینکه فارس از جمله استان‌هایی است که با این پدیده بشدت روبه‌ روست، بیان کرد: در این رابطه بخش مطالعات تصاویر رادار متشکل از یک تیم 4 نفره برای انجام مطالعات و به دست آوردن میزان نرخ فرونشست در سطح استان در مرکز زمین شناسی شیراز راه‌اندازی شده است.

* فرونشست‌های نگران‌ کننده

یوسفی در خصوص شهرستان‌هایی که با این پدیده روبه‌ رو هستند، تصریح کرد: داراب، فسا، نی ریز، مرودشت و استهبان از جمله شهرستان‌هایی هستند که پدیده فرونشست در آنها نگران‌کننده است و باید مطالعات دقیقی پیرامون آن انجام شود.

وی با اظهار نگرانی از اینکه فرونشست در برخی از این شهرستان‌ها زیرزمینی و پنهان است، گفت: در برخی از این مناطق از جمله استهبان و مرودشت شکستگی‌های زیرزمینی ایجاد شده که به صورت تونل‌های گسیخته بوده و نگران‌کننده است.

مدیر مرکز زمین شناسی و اکتشافات معدنی جنوب کشور(مرکز شیراز) در خصوص ایجاد فرونشست در اطراف تخت جمشید نیز اظهار داشت: طی چند سال گذشته به دلیل برداشت بی‌رویه آب شاهد ایجاد فرونشست‌هایی در دشت مرودشت و اطراف تخت جمشید بودیم. نخستین کار برای جلوگیری از فرونشست پرکردن آنها و انحراف آب‌های سطحی و ممانعت از ورود آب به درون این شکاف هاست، از این‌رو باید بعد از انجام مطالعات دقیق نسبت به پر کردن آنها اقدام شود.

* احتمال ایجاد فروچاله دیگر در منطقه‌ «ایج»

مدیر کل زمین شناسی منطقه جنوب به فروچاله‌ای که در منطقه‌ «ایج» از شهرستان استهبان ایجاد شده اشاره کرد و گفت: احتمال ایجاد فروچاله دیگر مانند فروچاله‌ای که در منطقه‌ «ایج» ایجاد شده محتمل است و در این راستا باید روی برداشت آب کنترل بیشتری شود، زیرا با بهینه کردن مصرف آب می‌توان از وقوع چنین حوادثی جلوگیری کرد و با توجه به برداشت‌های فصلی آب در این منطقه احتمال تکرار این گونه فروچاله‌ها دور از انتظار نیست. یوسفی درباره فرونشست‌هایی که در فسا و مرودشت به سطح زمین رسیده‌اند، گفت: این فرونشست‌ها نسبت به قبل تغییری در اندازه نداشته‌اند. شکاف‌هایی که در مسیر سیلاب قرار می‌گیرند، عمیق‌تر می‌شوند. بنابراین مسئولان مربوطه باید موانعی را ایجاد کنند تا حتی آب‌های کشاورزی هم نتواند به این شکاف‌ها نفوذ کند. هم‌اکنون بیشترین شکاف‌ها در دشت مرودشت، داراب، فسا، استهبان و شیراز ایجاد شده که به‌ دلیل برداشت آب زیرزمینی وآب‌های آهکی از سنگ‌های سخت اتفاق می‌افتد. وی یادآور شد: برداشت آب‌های آهکی از سنگ‌های سخت در ششده و منطقه ایج بیشتر است. در ایج عمق فروچاله قبلاً 120 متر بود، اما اکنون به 30 متر و قطر آن از 20 متر به 55 متر رسیده که اتفاق خوشایندی نیست.

* راهکارهای مقابله با فروچاله

وی مدیریت و فرهنگ‌سازی در برداشت آب و همچنین مانع شدن ازجابه‌جایی چاه‌های کشاورزی را از جمله راهکارهای مقابله با ایجاد فروچاله‌ها بیان کرد و گفت: وقتی که آب چاه‌های کشاورزی تمام می‌شود، برخی از کشاورزان اقدام به جابه‌جایی چاه‌ها می‌کنند که کار درستی نیست. از طرفی، سوراخ شدن سقف غارهای آهکی و فراوانی این حفاری‌ها موجب ریزش سقف غارها و ایجاد فروچاله می‌شود.

رئیس مرکز زمین شناسی منطقه جنوب، کشت برخی ازمحصولات آب بر مثل برنج در فارس را ممنوع بیان کرد و گفت: در مناطقی مانند ممسنی و دیگر نقاط استان که گرمسیرتر است کشت برنج ممنوع شده، زیرا کشاورز برای کشت این محصول مجبور به آبیاری زیاد است و این مسأله موجب می‌شود تا از آب‌های زیرزمینی در حد بی‌رویه برداشت شود.

شعارسال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از روزنامه ایران، صفحه 19 ، تاریخ انتشار: 4 مرداد 1396، شماره: 6552 .