پنجشنبه ۰۸ خرداد ۱۴۰۴ - 2025 May 29 
شعار سال: گروهی بر این باورند که شکل‌گیری شهر اردبیل در ابتدا به دلیل اقلیم منطقه و وجود رودخانه‌ها و چشمه‌های متعدد آن بوده است. در واقع شکل‌گیری تمدن و تاریخی که امروز محل فخرفروشی برخی مدیران است به بهانه جریان‌های حیاتی شکل گرفته که متولی خود را گم کرده و یکی پس از دیگری می‌خشکد.
زمانی در شهر اردبیل چشمه‌های متعددی در محلات شهری وجود داشت و قبل از لوله‌کشی آب، مردم از طریق این چشمه‌ها آب مورد نیاز خود را تأمین می‌کردند. در واقع گذشته‌ای که کهنسالان از اردبیل ترسیم می‌کنند شهری پر آب و سرسبز بوده که رودخانه‌های کوچک در بخش‌های مختلف آن جریان داشته و پلهای کوچکی بر روی این رودخانه‌ها ساخته شده بود.
مهم‌ترین رودخانه‌ها بالخلی چای است که در ابتدا دو شاخه بوده و در طول شهر اردبیل جریان داشته است. حال امروز به یک شاخه خشک شده تبدیل شده و در طول بستر آن رمقی از حیات باقی نمانده است.
ساخت‌وسازهای متعدد، افزایش نیازهای شهرنشینی و افزایش نیاز به آب موجب شده هر مدیر متولی سهمی از آب رودخانه را از آن برنامه‌های خود ساخته و در نهایت پل‌ها و سازه‌ها و مزارع زیبا به قیمت خشک شدن رودخانه شکل گرفته است.
این در حالی است که کارشناسان محیط‌زیست از عواقب این غفلت و بی‌توجهی به وضعیت رودخانه ابراز نگرانی می‌کنند.
خشک شدن رودخانه به دلیل ساخت پل نیست
تا همین یکی دو سال قبل رودخانه بالخلی چای با وجود اینکه از مشکلات بهداشتی متعددی رنج می‌برد و متأسفانه به زباله‌دانی شهر تبدیل شده بود، اما جریان داشت و به ویژه در زمستان سطح آب رودخانه بستر آن را به صورت کامل پوشش می‌داد.
اما ساخت‌وسازهایی در پیرامون رودخانه به ویژه پل قدس موجب شد مسیر زندگی این رود تغییر یابد.
هر چند در طول مدت زمان ساخت‌وساز تلاش می‌شد آب‌باریکه‌ای از جریان رودخانه حفظ شود اما این اقدامات و دست‌کاری در مسیر رودخانه نتوانست مانع از خشک شدن بستر رودخانه در بخش وسیعی از آن باشد.
تا جایی که گله‌مندی کارشناسان بالا گرفت و مدیران شهرداری اردبیل خشک شدن رودخانه را مرتبط با ساخت‌وساز خود ندانستند.
اخیراً معاون خدمات شهری شهرداری اردبیل در پاسخ به اعتراضات مدافعان محیط‌زیست گفته است بر خلاف برخی شائبه‌ها ساخت‌وساز پل قدس دلیل کم‌آبی رودخانه بالخلی چای اردبیل نیست.
شهرام لازمی زارع تصریح کرد: در طول عملیات عمرانی احداث پل قدس تلاش بر این بود که حیات رودخانه بالخلی چای دچار مشکل نشود.
وی افزود: کم‌آبی فعلی رودخانه به دلیل عدم تخصیص کافی آب است و ارتباطی به عملیات عمرانی پیرامون آن از جمله تقاطع غیر هم‌سطح قدس ندارد.
معاون خدمات شهری شهرداری اردبیل تأکید کرد: با وجود تخصیص حداقلی آب تلاش بر این بوده با مدیریت پروژه آبی صدمه‌ای به حیات رودخانه وارد نشود.
تخصیص حداقلی آب به بهانه عمران یا کشاورزی
این اظهارات که در واقع حواله کردن اعتراضات به آب منطقه‌ای استان اردبیل بوده که با پاسخ مدیریت این مجموعه به بی‌پاسخی منجر می‌شود.
مدیرعامل آب منطقه‌ای استان اردبیل نه تنها عدم تخصیص کافی آب را نپذیرفته بلکه چنین ادعایی را بی‌اساس می‌داند.
اصغر سلیمان زاده تصریح کرد: آب رودخانه به اندازه‌ای که مورد نیاز بوده تخصیص یافته و ما مسائل زیست‌محیطی را مدنظر قرار دادیم.
وی با بیان اینکه این اظهارات که خشکی رودخانه به دلیل عدم تخصیص کافی آب بوده صحیح نیست و آب منطقه‌ای به میزانی که ضرورت داشته آب را اختصاص داده است.
مدیرعامل آب منطقه‌ای استان با تأکید به رعایت ضرورت‌های زیست‌محیطی اضافه کرد: تخصیص به حد کافی انجام می‌شود.
سلیمان زاده افزود: آب رودخانه در زمستان افزایش می‌یابد و در تابستان با کاهش همراه است که به معنی تخصیص ناکافی آب نیست.
حد کفایت تخصیص از دیدگاه مدیران در وضعیتی که کارشناسان و مردم به عینه خشکی بستر رودخانه را شاهد هستند به درستی مشخص نیست.
مدیران متولی با فرافکنی واقعیت رودخانه بالخلی چای را نادیده می‌گیرند و مشخص نیست آب رودخانه که گفته می‌شود بخشی به مزارع کشاورزی رفته است سال آینده چه وضعیتی خواهد داشت.
کاهش آب رودخانه از تبعات توسعه شهر
دانشیار گروه جغرافیای دانشگاه آزاد اسلامی اردبیل معتقد است وضعیت امروز رودخانه بالخلی چای به رشد و توسعه شهر، افزایش جمعیت و به تبع افزایش نیازهای آبی بازمی‌گردد.
رسول صمدزاده با بیان اینکه سدسازی‌ها از جمله سد یامچی و کاهش سهم آب رودخانه از دلایل خشکی رودخانه است، اضافه کرد: از سویی ما ناگزیر به سدسازی هستیم و یکی از راهکارهای تأمین آب شرب و کشاورزی سدسازی است.
وی به گرمایش زمین و تأثیرات آن در اقلیم اردبیل اشاره و تأکید کرد: به عنوان مثال زمانی کوه سبلان کانون یخچال‌های دائمی بوده اما امروز یخچال‌ها به برف‌چال تبدیل‌شده‌اند.
به گفته صمدزاده روند افزایش دما، افزایش جمعیت و افزایش نیازهای محیطی موجب شده که بیش از اندازه از منابع آبی استفاده شود و در نتیجه اثرات آن در آب های سطحی از جمله بالخلی چای نیز دیده شود.
نگرانی کارشناسان از اثرات اقلیم بر بالخلی چای با سو مدیریت‌ها به مراتب تشدید می‌شود. بطوریکه امروز شهروندان از مشکلات بهداشتی رودخانه ابراز گله‌مندی می‌کنند.
سکوت مردم‌نهاد ماب ها در مقابل بحران بالخلی چای
در شبکه‌های مجازی بارها اعتراضات مردمی به وضعیت بهداشتی بالخلی چای انعکاس یافته است. بارها از تریبون رسانه‌ها به زباله‌های انباشته، باتلاقی شدن آب و رشد جلبک‌ها، بوی متعفن، به هم خوردن چرخه زیست‌محیطی رودخانه و لانه گزینی حیواناتی از جمله موش و انواع پشه و منظر نامطبوع رودخانه اشاره شده است.
حال اما بیش از پنج سال است که این رودخانه با وجود شعارهای زیست‌محیطی متولیان هنوز ساماندهی نشده است.
از سویی گله‌مندی شهروندان پاسخ مطلوبی ندارد و گویی مردم ساکن در اطراف رودخانه می‌بایست هر روز به وضع نامطلوب‌تری به نسبت روز قبل عادت کنند.
بستر بالخلی چای انباشته از شعارهای مدافعان محیط‌زیست نیز شده است. برخی برنامه‌های تصنعی در پیرامون آن اجرا شده اما در شرایط بحرانی رودخانه، مردم‌نهاد ماب ها کنار کشیده‌اند.
رودخانه بالخلی چای نه اقدامات تزئینی می‌طلبد و نه اظهارات حمایتی پشت تریبونی. امروز وضعیت این رودخانه ایجاب می‌کند که مسئولان دور یک میز نشسته و تصمیم عاجل اتخاذ کنند. وضعیت فعلی در صورت تداوم منجر به خشک شدن کامل رودخانه در مدت زمان کوتاهی خواهد شد و در آینده نه چندان دور مدعیان حفاظت از محیط‌زیست نمی‌توانند مسئولیت را بر خود تمام شده بدانند.
سایت شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از خبرگزاری مهر، تاریخ انتشار 19 شهریور 96، کدمطلب: 4082359، www.mehrnews.com
