شعار سال: زنان همپاي مردان در تظاهرات براي براندازي رژيم پهلوي شرکت کردند، اما بعد از پيروزي انقلاب ديگر همپاي مردان براي کشورداري نبودند. گرچه با گنجانده شدن «رجل سياسي» در قانون اساسي، شانس حضور در انتخابات رياست جمهوري را از دست داده بودند، توانستند به عنوان معاون و مشاور رييس جمهوري وارد کابينه شوند و به جلسات هيئت دولت راه يابند.

آن ها با فعاليت در احزاب و گروه هاي سياسي نيز به عنوان نماينده مجلس در مجلس حضور داشتند؛ هر چند در اقليت بودند و تعدادشان هيچ گاه از 17 نفر بيشتر نشد. گزارش پيش رو به نقش تعدادي از زنان فعال در عرصه سياسي انقلاب اسلامي پرداخته است.

مرضيه دباغ

نامش مرضيه حديدچي است، اما بعد از ازدواجش با نام همسرش دباغ مشهور شد. از معدود زنان موثري است که قبل از پيروزي انقلاب اسلامي، عليه رژيم پهلوي مبارزه مي کرد و به همين دليل نيز از سوي ساواک دستگير شد. رضوانه، دختر بزرگ او نيز به دليل داشتن دفتر سرودي که حاوي مضامين انقلابي بود، دستگير شد و ساواکي ها جلوي چشم مادر، شکنجه اش کردند. او پس از آزادي از زندان، با کمک شهيد محمد منتظري، فرزند ارشد آيت الله حسينعلي منتظري به انگلستان گريخت.

زماني که امام خميني (ره) به فرانسه تبعيد شد، دباغ به دليل آموزش هاي نظامي که ديده بود، به عنوان محافظ شخصي امام (ره) انتخاب شد. از آن زمان به بعد بود که با نام «خواهر طاهره»، نامي که امام خميني (ره) او را صدا مي زد، مشهور شد.

12 بهمن سال 57 او نيز در هواپيمايي که حامل بنيانگذار انقلاب اسلامي به ايران بود، حضور داشت و بعد از چهار سال دوري، به وطن بازگشت. او يکي از موسسان سپاه پاسداران انقلاب اسلامي بود و به عنوان نخستين فرمانده سپاه منطقه غرب کشور مسئوليت سپاه همدان را برعهده گرفت. مدتي نيز به عنوان رييس زندان هاي زنان تهران فعاليت داشت.

از مهم ترين فعاليت هاي دباغ، ماموريتش در عرصه سياست خارجي و رساندن پيام امام خميني (ره) به ميخاييل گورباچف، رهبر اتحاد جماهير شوروي بود که به همراه آيت الله عبدالله جواد آملي و محمدجواد لاريجاني براي رساندن پيام رهبر فقيد انقلاب به گورباچف در سال 67 به شوروي سفر مي کند. دباغ همچنين در مجالس دوم، سوم و پنجم به عنوان نماينده مردم تهران و همدان در مجلس شوراي اسلامي حضور داشت. مسئوليت بسيج خواهران کل کشور و تدريس در مدرسه عالي شهيد مطهري از ديگر سوابق اين فعال سياسي است.

او در آخرين سال هاي فعاليت سياسي- اجتماعي خود به عنوان يکي از اعضاي شوراي مرکزي جمعيت زنان انقلاب اسلامي، مدرس واحد معارف اسلامي دانشگاه علم و صنعت و قائم مقام دبير کل جمعيت زنان جمهوري اسلامي فعاليت مي کرد. مرضيه حديدچي 27 آبان سال 95 در تهران درگذشت.

منيره گرجي

منيره علي، از جمله زنان موثر قبل و بعد از پيروزي انقلاب اسلامي است که بعد از ازدواج با نام خانوادگي همسرش، گرجي شهرت يافت. او قبل از پيروزي انقلاب علاوه بر سخنراني هايش عليه رژيم سلطنتي، به همراه آيت الله سيد محمود طالقاني در مجالس قرآن شرکت مي کرد و به تدريس مي پرداخت که به همين دليل از سوي ساواک تذکر دريافت کرده بود.

مهم ترين ماموريت گرجي پس از پيروزي انقلاب اسلامي، دفاع از حق زنان در مجلس خبرگان قانون اساسي بود. او پس از پيروزي انقلاب و تشکيل مجلس خبرگان قانون اساسي، به عنوان تنها زن عضو اين مجلس از سوي مردم تهران انتخاب شد. منيره گرجي با دفاع از حقوق زنان و ايراد نطق هاي حساس در تدوين و تصويب اصول مربوط به زنان و خانواده در قانون اساسي، نقش موثري را ايفا کرد. او در زمان تدوين قانون اساسي تلاش کرد واژه «رجل سياسي» براي انتخابات رياست جمهوري حذف شود تا زنان مانعي براي نامزدي نداشته باشند.

در اين راستا به ملاقات امام خميني (ره) نيز رفت، اما در نهايت مجلس خبرگان قانون اساسي به پيشنهاد او راي نداد و رجل سياسي براي انتخابات رياست جمهوري به تصويب رسيد. او پس از پايان مجلس خبرگان قانون اساسي به طور کامل از عرصه سياسي کناره گيري کرد و تنها به تدريس در حوزه علميه پرداخت.

اعظم طالقاني

فرزند آيت الله سيد محمود طالقاني از روحانيان برجسته انقلاب اسلامي و نخستين امام جمعه تهران است. فعاليت هاي سياسي او پيش از انقلاب اسلامي منجر به دستگيري اش در سال 54 شد که در نهايت دادگاه ارتش او را به حبس ابد محکوم کرد؛ سنگين ترين حکمي که يک زن مسلمان انقلابي تا آن زمان دريافت کرده بود.

فرزند آيت الله طالقاني پس از انقلاب، جامعه زنان مسلمان را به خواست پدرش و با هدف آموزش زنان و حل مشکلات آن ها تاسيس کرد. سپس نماينده مجلس اول شوراي اسلامي شد. به جز فعاليت هاي سياسي اين فعال ملي- مذهبي، حضورش در وزارت کشور براي ثبت نام در انتخابات رياست جمهوري او را به شهرت رسانده است. او براي نخستين بار در سال 76 براي انتخابات رياست جمهوري هفتم ثبت نام کرد تا تکليف ماده 115 قانون اساسي و کلمه «رجل سياسي» را روشن کند. او در سال 88 و 96 نيز اين کار را تکرار و براي شرکت در انتخابات رياست جمهوري ثبت نام کرد؛ اما هيچ گاه شوراي نگهبان صلاحيتش را تاييد نکرد.

عفت مرعشي

همسر آيت الله هاشمي رفسنجاني و فرزند خانواده روحاني و معتبر مرعشي است. او تنها همسر رييس جمهوري است که گرچه پستي نداشت، اما نقش مهمي در عرصه سياسي داشت؛ مرور خاطرات روزانه آيت الله هاشمي رفسنجاني حاکي از اين ادعاست.

او يک بار در سال 58 در حالي که دو نفر از اعضاي گروه فرقان تلاش مي کردند آيت الله هاشمي را ترور کنند، مانع از کار آن ها شد. او در همه سال هايي که آيت الله هاشمي در عرصه سياسي حضور داشت، کم و بيش خبرساز بود؛ اما در سخنانش در انتخابات رياست جمهوري سال 88 و بعد از راي دادن به نخست وزير دوران جنگ، حاشيه ساز شد. مرعشي در کتاب خاطرات خود مدعي شده او آغازگر رابطه ايران و عربستان سعودي پس از کشتار حجاج در مکه در سال 66 بوده است: «بعد از جريان کشتار حجاج ايراني در سال 66، به تنهايي به عرستان سفر کردم. در اين سفر، خانم ملک عبدالله ميهماني داد و يک عده را دعوت کرد و جلسه گذاشت. آن ها از من خواستند که ميهماني را بپذيريم و من هم پذيرفتم. وقتي پذيرفتم روابط برقرار شد.«

فائزه هاشمي

در بين خانواده سياسي هاشمي، او سياسي ترين و در عين حال جنجالي ترين فرزند آيت الله هاشمي رفسنجاني است. فعاليت هاي سياسي اش را از دوران رياست جمهوري پدرش آغاز کرد. در سال 1369 رياست فدراسيون اسلامي ورزش زنان را برعهده گرفت. اين فدراسيون با رياست فائزه هاشمي اقدام به برگزاري بازي هاي اسلامي زنان کرد و با تلاش آنان چهارمين دوره بازي هاي اسلامي زنان در تهران برگزار شد.

او در انتخابات مجلس پنجم از شهر تهران نامزد شد و با راي بالا به مجلس راه يافت. عمده فعاليت هايش در مجلس پنجم نيز حول محور ورزش زنان بود. او درس ال 77 نخستين روزنامه مربوط به زنان، يعني روزنامه زن را منتشر کرد؛ اما اين روزنامه تنها يک سال فعاليت داشت و در فروردين سال 78 توقيف شد. او در 13 دي ماه سال 90 از سوي قاضي صلواتي به 6 ماه حبس تعزيري و پنج سال محروميت از فعاليت هاي سياسي، فرهنگي و مطبوعاتي محکوم و راهي اوين شد. فائزه هاشمي همچنين عضو شوراي مرکزي حزب کارگزاران سازندگي است.

معصومه ابتکار

نامش نيلوفر ابتکار،اما معروف به معصومه ابتکار است. او که در گروگان گيري سفارت آمريکا از دانشجويان پيرو خط امام سخنگو بود، به سيستر مري (خواهر مري) شهرت داشت. ابتکار، نخستين زن ايراني است که پس از انقلاب به عنوان معاون وارد هيئت دولت شده است، او همزمان با آغاز کار دولت اصلاحات به عنوان معاون رييس جمهوري و رييس سازمان حفاظت محيط زيست تعيين شد و تا پايان کار دولت هشتم در اين سمت ماند.

پس از آن به عنوان نماينده منتخب مردم تهران در شوراي اسلامي شهر تهران در دوره سوم مشغول فعاليت شد. اين فعال سياسي اصلاح طلب که از اعضاي موسس جبهه مشارکت ايران اسلامي است، با روي کار آمدن دولت يازدهم به سازمان حفاظت محيط زيست بازگشت. گرچه انتظار مي رفت در دولت دوازدهم حسن روحاني در اين سمت ابقا شود، اما نشد. ابتکار در کابينه دوم حسن روحاني جانشين شهيندخت مولاوردي و معاون امور زنان و خانواده رييس جمهوري شد.

شهيندخت مولاوردي

از جمله زنان حقوقدان و اصلاح طلب است که توانسته وارد هيئت دولت شود. او از اعضاي شوراي مرکزي حزب مشارکت اسلامي است و به دليل فعاليت هايي که در حوزه زنان داشت، معاون امور زنان و خانواده رياست جمهوري دولت يازدهم حسن روحاني شد.

مولاوردي پيش از اين نيز در دولت يازدهم که معاون امور زنان بود بارها نسبت به تبعيض و خشونتي که عليه زنان وجود داشت اعتراض کرده بود. با روي کار آمدن دولت دوم حسن روحاني، شهيندخت مولاوردي که دانش آموخته حقوق بود به عنوان دستيار رييس جمهوري در امور حقوق شهروندي منصوب شد.

زهرا شجاعي

او در زمره نخستين زناني است که پس از پيروزي انقلاب اسلامي به کابينه راه يافت. شجاعي در دولت هاي هفتم و هشتم اصلاحات، به مدت 8 سال، رياست مرکز امور مشارکت زنان را برعهده داشت. او علاوه بر فعاليت در حوزه زنان، از فعالان سياسي تشکيلاتي است و رياست مجمع زنان اصلاح طلب را در کارنامه خود دارد.

اين فعال سياسي اصلاح طلب در سال 57 عضو ستاد استقبال از امام خميني (ره) بود. او همچنين علاوه بر تدريس در دانشگاه هاي تهران و الزهرا (س) با مرکز تحقيقات استراتژيک مجمع تشخيص مصلحت نظام همکاري علمي دارد.

مرضيه وحيد دستجردي

از معدود زنان جناح راست است که در زمره نخستين ها قرار دارد. او نخستين زن وزير بعد از پيروزي انقلاب اسلامي است. دستجردي که دوره هاي چهارم و پنجم مجلس شوراي اسلامي در مجلس حضور داشت، با روي کار آمدن دولت دهم محمود احمد نژاد به عنوان وزير بهداشت به بهارستان معرفي شد و به رغم اعتراض هايي که وجود داشت، توانست راهي پاستور شود.

فعاليت اين اصول گرا، اما در عرصه سياسي با انتقادهايي از سوي جامعه زنان مواجه بود. دستجردي در زماني که در مجلس حضور داشت از مطرح کنندگان «طرح تفکيک جنسيتي در بيمارستان ها» و با طرح پيوستن ايران به کنوانسيون امحاي همه اشکال تبعيض عليه زنان مخالفت کرده بود. او پس از استعفا از وزارت بهداشت، مشاور رييس دستگاه قضا شد و چندي بعد نيز به عضو هيئت امناي کميته امداد امام خميني (ره) درآمد.

مرضيه افخم

گرچه در عرصه سياسي نقش چندان موثري نداشته است، اما نخستين سفير زن بعد از پيروزي انقلاب اسلامي است. او با روي کار آمدن دولت يازدهم حسن روحاني سخنگوي وزارت امور خارج شد و بعد از يک دوره کوتاه به عنوان سفير ايران در مالزي، راهي اين کشور شد. افخم پيش از سخنگويي وزارت امور خارج، حدود دو سال رياست مرکز ديپلماسي عمومي و رسانه اي وزارت امور خارجه را برعهده داشت. او همچنين در دوران وزارت علي اکبر ولايتي در وزارت امور خارجه، مسئوليت اداره کل اخبار و مطبوعات اين وزارتخانه را برعهده داشت.

سایت شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از خبرگزاری آریا، تاریخ انتشار 23 شهریور 96، کدمطلب: 120170913141814567، www. aryanews.com