البته افزون بر این موارد، کشورهای جمهوری‌آذربایجان وارمنستاننیز مقاصد مهمی برای ایرانیان به شمار می‌آیند که به‌دلیل نبود اطلاعات کافی و نظام‌مند درخصوص سفرهای تابستانی نمی‌توان رقم دقیقی برای سفر اتباع ایرانی به آن کشورها تعیین کرد. با این همه تنها می‌توان گفت در بازه چهار ماهه ابتدای ژوئیه تا انتهای اکتبر که دهه دوم تیر تا دهه اول آبان سال‌جاری را دربرمی‌گیرد، حدود ۱۴۱ هزار نفر از اتباع ایرانی راهی جمهوری‌آذربایجان شده‌اند.

همه اینها درحالی است که سال گذشته سفرهای خروجی ایرانیان به ۹ میلیون رسید و براساس گزارش سازمان جهانی گردشگریسازمان مللمتحد،ایراندر صدررشدسفرهایگردشگریخروجی آسیا قرار گرفت. به نظر می‌رسد با توجه به آمارهای اعلام شده، تعداد این سفرها در سال‌جاری میلادی بیش از پیش نیز افزایش یابد. این میزان سفرهای خروجی قطعا موجب خروجارززیادی از کشور می‌شود و پیامدهای آن باید مورد توجه سیاست‌گذاران و مسوولان قرار بگیرد. توسعه و بهبود گردشگری داخلی و بهبود زیرساخت‌ها، توجه به نیازهای متقاضیان سفر، ایجاد و بهبود شرایط رقابتی برای صنعت سفر و نیز واقعی کردن نرخ ارز، از مواردی هستند که می‌توانند در این زمینه موثر باشند و به‌جای سرریز منابع ارزی کشور به کشورهای دیگر، موجب بهبود اینصنعتو افزایشاشتغالدر این حیطه شوند.

ترکیه، مقصدی برای تمام فصول

آمارهای گردشگری ترکیه، این کشور را به‌عنوان بزرگ‌ترین مقصد سفر ایرانیان مطرح می‌کنند که با اختلاف بسیاری نسبت به سایر رقبایش در صدر مقاصد موردنظر ایرانیان قرار گرفته است. ایران در ۹ ماه بین ژانویه تا سپتامبر سال‌جاری میلادی حدود ۹/ ۱ میلیون گردشگر به ترکیه فرستاده است و با توجه به اینکه در ۶ ماه نخست سال حدود یک میلیون نفر توریست ایرانی از این کشور دیدن کرده‌ بودند، می‌توان تعداد گردشگران تابستانی ایرانی ترکیه را حدود ۹۰۰ هزار نفر دانست. برای اینکه مقایسه‌ای از رشد گردشگران ایرانی وارد شده به ترکیه در طول تابستان‌های ۲۰۱۵ تا ۲۰۱۷ داشته باشیم، به بررسی آمار ورودی این گردشگران می‌پردازیم. در ۳ ماه تابستان سال ۲۰۱۵ یعنی ماه‌های ژوئیه، اوت و سپتامبر مصادف با دهه دوم تیر تا دهه اول مهر، گردشگران ایرانی ورودی بهترکیهحدودا ۵۵۴ هزار نفر بود و در سال ۲۰۱۶ به ۴۴۵ هزار نفر رسید.

این کاهش ۱۰۹ هزار نفری در گردشگران ورودی ایرانی به ترکیه در تابستان سال ۲۰۱۶ به‌دلیل بروز حوادثی مانند کودتای ناموفق، درگیری‌های داخلی و منطقه‌ای ترکیه، انجام چندین عملیات تروریستی در شهرهای توریستی این کشور و کاهش میزان ایمنی و امنیت آن رخ داد؛ اتفاقی که رشد منفی ۲۰ درصدی را در این مدت موجب شد. با این حال، همان‌طور که گفته شد، سال ۲۰۱۷ با افزایش چشمگیری در گردشگران ایرانی ورودی به ترکیه همراه بوده است. ترکیه در مجموع در فصل تابستان ۲۰۱۷ تقریبا ۸/ ۱۳ میلیون گردشگر بین‌المللی به کشور خود جذب کرد که در مقایسه با تابستان سال ۲۰۱۶ افزایش ۳/ ۴ میلیون نفری را ثبت کرد. در تابستان سال ۲۰۱۵ نیز ترکیه موفق به جذب ۸۶/ ۱۴ میلیون نفر گردشگر شده بود. به این ترتیب ایران پس ازروسیهوآلمانکه به ترتیب ۴۳/ ۲ و ۲۳/ ۱ میلیون گردشگر به ترکیه فرستاده بودند، در تابستان جاری سومین مبدا مهم گردشگری ترکیه به حساب می‌آید.

دبی، پوشش‌دهنده تقاضاهای لوکس

در همین حال، نگاهی به آمارهای گردشگری دبی حاکی از آن است که این مقصد لوکس در ۹ ماه نخست سال‌جاری میلادی، میزبان ۵۸/ ۱۱ میلیون نفر گردشگر بوده که نسبت به سال گذشته افزایشی ۸۱۰ هزار نفری را نشان می‌دهد. بیشترین متقاضی سفر به این کشور نیز ابتدا هند است و پس از آن به ترتیب عربستان‌سعودی، بریتانیا،کویتوچینقرار دارند. ایران نیز درحال حاضر هشتمین مبدا گردشگری مهمدبیاست که در بازه ۹ماهه بین ژانویه تا سپتامبر ۲۰۱۷ حدود ۳۹۸ هزار نفر گردشگر به این کشور فرستاده که نسبت به مدت مشابه سال گذشته افزایشی ۱۶ درصدی معادل ۵۴ هزار نفری را نشان می‌دهد.

با این حال دبی مقصدی نیست که در تابستان برای ایرانیان چندان محبوب باشد. گرمای هوا و دریا در کنار لوکس بودن و هزینه‌های بالایی که سفر به این امیرنشین اماراتی نیازمند آن است، تقاضا برای آن را به ویژه در فصول گرم کمتر می‌کند. افزون بر این موارد، مساله گرفتن ویزا نیز بی‌تاثیر نیست که در قیاس با برخی گزینه‌های جایگزین دیگر، کار را برای سفر دشوارتر می‌کند.

به‌طور کلی دبی در تابستان سال ۲۰۱۷ میلادی، پذیرای ۵۲/ ۳ میلیون گردشگر خارجی بوده که نسبت به تابستان سال ۲۰۱۶ افزایشی در حدود ۴۰ هزار نفر داشته است. این مساله گویای این است که در تابستان گرم دبی تقاضای سفر به این امیرنشین چندان تغییری نکرده است. از این میان، تقاضای سفر ایرانیان به دبی در تابستان سال ۲۰۱۷ تقریبا ۱۱۵ هزار نفر بوده که در مقایسه با تابستان سال ۲۰۱۶ حتی کاهشی در حدود ۶ هزار نفر داشته است. این کاهش به باور بسیاری از فعالان گردشگری و کارشناسان این حوزه، ناشی از موفقیت سایر رقبای دبی مانند ترکیه وگرجستاندر جذب گردشگران ایرانی نیز بوده است.

گرجستان، شتابان در جذب ایرانیان

مروری بر گردشگری گرجستان حاکی از آن است که در ۱۰ ماه نخست سال ۲۰۱۷ این کشور بیش از ۴۳/ ۶ میلیون گردشگر جلب کرده و از این میان می‌توان بیش از ۸/ ۲ میلیون نفر را گردشگران تابستانی این کشور دانست. البته اگر گردشگران یک روزه را از این آمار کم کنیم خواهیم دید که آمار گردشگران تابستانی این کشور که بیش از ۲۴ ساعت در گرجستان اقامت داشته‌اند، حدود ۴۷/ ۱ میلیون نفر خواهد بود. از سوی دیگر، گرجستان که در ۱۰ ماه سال ۲۰۱۷ بیش از ۲۹۲ هزار گردشگر ایرانی را به خود جذب کرده، در ماه‌های فصل تابستان بیش از ۱۵۲ هزار نفر از اتباع ایران را پذیرا بوده است. همچنین این سفرها در تابستان سال ۲۰۱۶ حدود ۸۳ هزار نفر بوده که نسبت به مدت مشابه سال‌جاری ۶۹ هزار نفر کمتر شده است. این آمار به معنای رشد ۸۳ درصدی تعداد گردشگران ایرانی در تابستان سال ۲۰۱۷ نسبت به مدت مشابه سال گذشته است. همچنین، ایران پنجمین مبدا برتر گردشگری گرجستان پس از کشورهای آذربایجان، ارمنستان، روسیه و ترکیه محسوب می‌شود. از عوامل اقبال به این کشور ارتباط مجدد آن با ایران پس از برجام و لغو صدور روادید برای گردشگران ایرانی بوده است که پیش از برجام به‌صورت یکطرفه به‌حال تعلیق درآمده بود.

ارزیابی عددی از هزینه‌کرد ایرانیان

اما این حجم از گردشگران ایرانی که مسافر سه کشور اطراف ایران بوده‌اند، چه میزان هزینه را در این کشورها داشته‌اند؟ براساس گزارش مجمع جهانیاقتصاددر سال ۲۰۱۷، متوسط هزینه‌ای که یک گردشگر در گرجستان انجام می‌دهد، ۴/ ۸۴۸ دلار تخمین زده و این مقدار برای ترکیه ۲/ ۶۷۴ و برای امارات ۴/ ۱۱۲۹ دلار عنوان شده است. با وجود این، براساس گزارش‌های دیگری که انجمن‌های آژانس‌های مسافرتی در ترکیه ارائه کرده‌اند، گردشگران ایرانی بیش از مقدار متوسط در این کشور خرج می‌کنند و هزینه‌کرد سرانه آنان به هزار دلار در صورت مسافرت انفرادی و ۳۵۰۰ دلار در صورت مسافرت خانوادگی می‌رسد. با این حساب، می‌توان گفت ایرانیان در تابستان ۱۳۹۶ در گرجستان حدود ۱۲۹ میلیون دلار، در دبی حدود ۱۳۰ میلیون دلار و در ترکیه نزدیک به ۹۰۰ میلیوندلارهزینه‌ کرده‌اند. البته اگر مبنا را براساس گزارشمجمع جهانی اقتصادبگیریم رقم هزینه‌کرد در ترکیه به ۶۰۷ میلیون دلار می‌رسد. مجموع این مقادیر ما را به این نتیجه می‌رساند که رقم تخمینی سفرهای ایرانیان به سه مقصد ترکیه، دبی و گرجستان به حدود ۸۶۶ میلیون دلار تا ۱۶/ ۱ میلیارد دلار می‌رسد؛ یعنی تقریبا هر مسافر ایرانی در سفر تابستانی به این مقاصد حدود ۷۴۷ تا هزار دلار خرج کرده است.