شعارسال: چای یکی از فراگیرترین کالاهایی است که در ایران مصرف بالایی دارد و در هر خانه و محفلی این کالا یافت می‌شود و هر خانوار ایرانی به‌ویژه گیلانی روزانه چند وعده چای مصرف می‌کنند؛ درحالی‌که این محصول فقط در دو استان گیلان و مازندران می‌روید. کاشف‌السلطنه در بیش از یک‌صد سال پیش با بررسی همه‌جانبه‌ای که از وضعیت جغرافیایی کشور انجام داد، در نهایت به این تشخیص رسید که بوته‌های چای فقط در گیلان و آن هم در لاهیجان قابل رویش است و امکان کشت آن در دیگر استان‌ها وجود ندارد؛ امروز این بوته‌ها تا 34 هزار هکتار از اراضی شمال ایران را شامل می‌شود که 90 درصد بوته‌های چای کشور در گیلان و 10 درصد بقیه در غرب مازندران کشت شده است. مسافرانی که به گیلان سفر می‌کنند، اظهار می‌دارند که چای داخلی دسترنج کشاورز گیلانی هنوز جایی در برخی استان‌ها به‌ویژه استان‌های جنوبی ندارد و مردم این استان‌ها هنوز چای خارجی مصرف می‌کنند و از طعم و خاصیت چای ایرانی، اطلاعی ندارند.

چای ایرانی از افزون‌بر یک‌صد سال قبل زمان کشت آن در گیلان تاکنون، افت‌وخیزهای زیادی داشته و در سال‌های نه چندان دور به‌طور کلی کنار گذاشته شده بود و بسیاری از باغ‌ها متروکه شده یا در معرض فروش و تغییر کاربری قرار گرفتند؛ ولی طی سال‌های اخیر به‌ویژه با اهتمام دولت تدبیر و امید در حمایت از صنعت چای‌کاری، بارقه‌های امید مشاهده می‌شود؛ با این حال چنانچه برنامه‌ریزی دقیقی برای این محصول راهبردی شمال کشور انجام نشود؛ سر برآوردن ساختمان‌های سنگی و ویلایی از باغ‌های چای، سرنوشت محتوم آن است.

تلاش برای بهبود کیفی چای باید از همان پایان برداشت پاییزه در مهرماه هر سال آغاز شود؛ کشاورزان باید باغ را در پاییز و زمستان برای برداشت محصول فصل بهار آماده کنند. به اذعان کارشناسان، نخستین شروع ارتقای تولید و بازگرداندن رونق به تولید چای داخلی باید از باغ آغاز و به چای‌کار آموزش داده شود؛ ضمن این‌که زمینه بهره‌مندی او از تسهیلات به‌زراعی، تهیه نهاده‌های کشاورزی و نیز جوان‌سازی بوته‌های چای فراهم شود.

ضرورت برنامه‌ریزی برای تولید برگ سبز کیفی

امیر مظفری، مدیر یکی از کارخانه‌های بنام چای لاهیجان، در این‌باره گفت: باید اراده‌ای برای حل معضلات و مشکلات صنعت چای وجود داشته باشد؛ آن‌گونه که گفته می‌شود این صنعت رو به زوال نیست، بلکه با رکود مواجه است که علت آن نیز نبود مدیریت صحیح برای پیشرفت و تولید محصول کیفی است. وی خاطرنشان کرد: تاکنون تمامی برنامه‌ها در حد آزمون و خطا بوده و از سوی دیگر کشاورز و کارخانه‌دار هم به روزمرگی دچار شده‌اند. وی با بیان این‌که بیش‌تر بوته‌هایی که هم‌اکنون برداشت چای از آن‌ها صورت می‌گیرد، هرس نمی‌شوند، گفت: به‌زراعی لازمه به وجود آمدن برگ سبز مناسب برای تولید چای مرغوب است و باید برنامه‌ای برای چای‌کاران در راستای انجام این مهم تدوین شود. مظفری با تأکید بر این‌که کارخانه‌های چای‌سازی نیز باید متخصص چای‌ساز داشته باشند، افزود: یکی از مشکلات این صنعت، نبود کارشناس برای تولید کیفی است؛ زیرا چای لطافتی دارد و باید با همان لطافت آن را عمل‌آوری کرد.

لزوم مکانیزاسیون واحدهای چای‌سازی

مکانیزه کردن فرآینده کاشت، برداشت و تولید چای، امری ضروری است که کار کشاورزی را نیز به لحاظ اقتصادی، به‌صرفه می‌کند؛ در مناطق چای‌خیز گیلان و مازندران 180کارخانه چای‌سازی وجود دارد که در سال جاری 151 واحد در کار تحویل چای نقش داشتند و بقیه غیرفعال بودند. مالکان کارخانه‌های چای‌سازی معتقدند ماشین‌آلات، فرسوده شده، ولی قابل بازسازی هستند و در صورت نیاز به استفاده از برخی دستگاه‌های جدید، با کمک دولت و سیستم بانکی، امکان وارد کردن آن‌ها به کشور وجود دارد. در این رابطه آقاجانی، تولیدکننده و باغدار چای، گفت: هزینه برداشت هر کیلوگرم برگ سبز چای 700 تومان است که با چیدن و حمل‌ونقل تا کارخانه، این مبلغ برای هر کیلوگرم 800 تومان می‌شود و در مجموع هر نیم‌هکتار باغ چای، برای انجام هرس، شخم و کود پنج‌میلیون تومان هزینه دارد؛ این در حالی است که از این میزان، سه‌ونیم تا شش تن برگ سبز برداشت می‌شود. وی افزود: برای کاهش هزینه و مقرون به‌صرفه بودن محصول چای، باید فرآیند کار مکانیزه شود تا کشاورز نیز از عهده هزینه‌های آن برآید و این مهم بدون حمایت سازمان چای امکان‌پذیر نیست. افشین گلشاهی، یکی دیگر از تولید‌کننده‌های عمده چای در لاهیجان، نیز گفت: لازم است امکانات مکانیزاسیون صنعت چای فراهم شود، به‌ویژه آن‌که وجود دستگاه کارل سورتر (چوب‌گیر) در تولید برگ سبز کیفی موثر است، این در حالی است که برخی کارخانه‌ها این دستگاه را ندارند.

نقش پرداخت به‌موقع مطالبات چای‌کاران در رونق صنعت چای

هر ساله دولت قبل از فروش چای به‌دست آمده توسط واحدهای تولیدی، بهای خرید تضمینی برگ سبز چای را پرداخت می‌کند که در برخی مواقع، عدم پرداخت به‌موقع آن، دشواری‌هایی را پیش‌روی این صنعت و فعالان آن به وجود می‌آورد. بسیاری از کارشناسان و صاحبان صنایع می‌گویند اگر خرید تضمینی برگ سبز چای به درستی اجرا شود، مشکل چای‌کاران برطرف خواهد شد و باید بهای برگ سبز چای، نیمه هر ماه پرداخت شود تا کشاورز با دریافت آن بتواند اقتصاد زندگی خود را مدیریت کند. گلشاهی از تولید‌کننده‌های عمده چای در این باره گفت: برای حل مشکلات چای و چای‌کاری لازم است دولت سهم کشاورز را پرداخت کند، نظارت کارشناسی و قیمت برگ سبز چای افزایش یابد و سهم کارخانه‌ها بابت قیمت برگ سبز بعد از فروش آن وصول شود. بهمن مشفقی، یکی از معتمدان لاهیجان، که سال‌ها پیگیر امور چای‌کاری بوده نیز بر ضرورت توجه به قوانین مربوط به اقتصاد چای و اهتمام مسئولان مربوطه برای امیدبخشی به فعالان این صنعت تأکید کرد. مدیر اجرایی اتحادیه کارخانه‌های چای‌سازی شمال کشور نیز امسال را یکی از سال‌های خوب در فروش چای عنوان کرد و گفت: فروش بی‌سابقه چای در بازار داخلی با تلاش چای‌کاران در برداشت کیفی برگ سبز و کارخانه‌های چای‌سازی در تجهیز و نوسازی واحدهای کارخانه‌های چای‌سازی انجام شده است. محمدصادق حسنی با اشاره به این‌که مردم ایران به خرید و مصرف چای به‌عنوان یک کالای ایرانی تمایل یافته‌اند، اظهار داشت: چای مرغوب ایرانی در داخل کشور مصرف می‌شود و حدود 9 هزار تن چای متوسط داخلی نیز صادر شده است.

برنامه بازگشت به دوران شکوفایی چای تدوین شده است

رئیس سازمان چای کشور نیز گفت: چای‌کاران امسال سال خوبی داشتند، هم کارخانه‌ها توانستند سهم خود را پرداخت کنند و هم تا پایان برداشت چای در سی‌ام مهرماه، چای‌کاران توانستند بعد از یک ماه از برداشت چای، 95 درصد مطالبات خود را دریافت کنند؛ درحالی‌که طی سال‌های گذشته پرداخت مطالبات چای‌کاران تا اسفندماه طول می‌کشید و بعضی سال‌ها به سال آینده هم موکول می‌شد. حبیب جهانساز افزود: پیش‌تر سازمان چای، چای تولید داخلی را خریداری و با چای خارجی مخلوط می‌کرد و این چای در سطح بازار عرضه می‌شد که بعد از اصلاح ساختار چای، خرید و عرضه چای به بخش خصوصی واگذار شد؛ ولی بخش خصوصی نتوانست با واردات چای خارجی رقابت کند. وی ادامه داد: طی پنج‌سال گذشته با احیای صنعت چای، دوباره حرکت به سوی جلو آغاز شده، چای سنواتی در انبارها وجود ندارد و امیدی نزد چای‌کاران بابت پرداخت به موقع بهای برگ سبز ایجاد شده که خیلی مهم است. به گفته جهانساز، قیمت مناسبی هم برای برگ سبز چای طراحی شده و این امکان وجود دارد که به دوران شکوفایی چای بازگردیم که البته نیاز به برنامه دارد و سازمان چای هم این برنامه را تهیه کرده است. وی بر اهمیت وجود هماهنگی بین حلقه‌های تولید تا بازرگانی چای تأکید کرد و گفت: حلقه‌ای واسط در صنعت چای تحت عنوان صندوق حمایت از توسعه صنعت چای ایجاد شده که منابع مالی هم در اختیار دارد تا محصول کشاورز را به قیمت خوب و مناسب خریداری کند. رئیس سازمان چای همچنین با تأکید بر لزوم کنترل واردات چای افزود: تعرفه واردات باید به‌گونه‌ای تدوین شود که اختلاف قیمت چای داخلی و خارجی، در بازار کشش ایجاد کند تا چای داخلی بازار خود را داشته باشد. جهانساز یادآور شد: دولت طی سال گذشته 30 میلیارد تومان اعتبار برای خرید تجهیزات، ماشین‌آلات و هزینه‌های سرمایه‌ای کشاورزان و کارخانه‌ها تعیین کرد و این آمادگی وجود داشت که بیش از آن را نیز در صورت استقبال چای‌کاران پرداخت کند؛ ولی فقط کم‌تر از نیمی از آن اعتبار، جذب شد. وی ادامه داد: در سال زراعی آینده نیز این آمادگی وجود دارد که برای حمایت از تولید و فرآوری چای، اعتباری تا همین سقف پرداخت شود که این پرداخت از هم‌اکنون وجود دارد و کشاورزان باید مراجعه کنند. این راهکارها درحالی است که طی سال‌های گذشته یکی از مشکلات چای‌کاران و تولید‌کنندگان چای خشک، عدم فروش آن و انباشت در انبارها بود؛ ولی در سال‌های اخیر به‌ویژه سه سال گذشته با تخلیه انبارها از چای سنواتی، پرداخت به‌موقع بهای برگ سبز کشاورزان و دقت بیش‌تر در تحویل برگ سبز مناسب، امیدها برای احیاء و تقویت صنعت چای دوچندان شده است. باغ‌های چای میراثی با ارزش به یادگارمانده از گذشتگان است که باید آن‌ها را حفظ کرد و مسئولیتی سنگین بر دوش نسل امروز وجود دارد.

سایت شعارسال، با اندکی اضافات و تلخیص برگرفته از روزنامه سبزینه، تاریخ انتشار: 11آذر1397، کدخبر: 58656: www.sabzineh.org