شعار سال: درحالی‌که تحرکاتی برای انتقال بخشی از آب سهم نخیلات دشتستان به اراضی کشاورزی فصلی این شهرستان آغاز شده است، نخل‌داران چشم‌انتظار تدبیر مسئولان برای جلوگیری از این غارت هستند‌. استان بوشهر در عرصه کشاورزی ظرفیت‌های خوبی دارد که تولید خرما یکی از ظرفیت‌های مهم این استان محسوب می‌شود و تعداد زیادی از کشاورزان در این عرصه مشغول به فعالیت هستند‌. حدود شش‌میلیون اصله نخل در استان بوشهر وجود دارد که خرمای باکیفیت و مطلوبی در استان تولید می‌شود و می‌تواند در بازارهای جهانی فروش خوبی داشته باشد‌. شهرستان دشتستان به‌عنوان قطب اصلی تولید خرمای استان بوشهر محسوب می‌شود و با توجه به این‌که بخش عمده نخیلات استان در این شهرستان قرار دارد، بیش‌ترین میزان تولید خرمای استان نیز مربوط به دشتستان است‌. مناطق آب‌پخش و سعدآباد دارای بیش‌ترین تراکم نخیلات هستند و بخش عمده مردم این بخش‌ها در عرصه کشاورزی و به‌خصوص در زمینه نخل و خرما فعالیت دارند و به نوعی اقتصاد و معیشت مردم این مناطق به نخل‌ها بسته است‌. سالانه حدود ۱۶۰ هزار تن خرما در استان بوشهر تولید می‌شود که شهرستان دشتستان به‌عنوان قطب تولید خرمای کشور ۷۰ درصد از خرمای استان بوشهر را تولید می‌کند‌. با وجود این‌که طی سال‌های گذشته یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های نخل‌داران فروش محصول بود و سود کمی از این فروش نصیب آن‌ها می‌شد، اکنون چندسالی است که دغدغه دیگری نیز به آن‌ها اضافه شده است و آن هم کمبود آب برای آبیاری نخیلات است‌. کاهش دوره‌های آبیاری نقش مهمی در کاهش کیفیت و کمیت محصول نخیلات دارد و کاهش تولید ضربه سنگینی به اقتصاد خانواده‌های نخل‌داران و کارگران فعال در نخلستان‌ها می‌زند. از گذشته تاکنون اغلب نخیلات شهرستان دشتستان و به‌خصوص در آب‌پخش و سعدآباد به‌صورت غرق‌آبی آبیاری شده‌اند و هرساله پنج‌دور آبیاری برای آن‌ها پیش‌بینی شده بود که در سال‌های اخیر شاهد کاهش مستمر تعداد دوره‌های آبیاری هستیم‌. سد رئیس‌علی‌دلواری در سال‌های اخیر بر روی رودخانه تغذیه‌کننده نخیلات دشتستان ایجاد شده است تا شاید کمکی باشد برای ذخیره‌سازی و تأمین آب مورد نیاز نخیلات در دوره‌های مختلف آبیاری‌. حجم آب ذخیره شده پشت سد مخزنی ۶۹۵ میلیون مترمکعبی رئیس‌علی‌دلواری در سال‌های اخیر کاهش چشمگیری داشته است و با توجه به آبگیری ناچیز آن این سد نتوانسته است آب مورد نیاز نخیلات را تأمین کند‌. البته از ضعف مدیریت منابع آبی هم نباید به‌راحتی گذشت؛ کشاورزان عقیده دارند با همین مقدار آبی که در پشت سد وجود دارد نیز می‌توان تعداد دوره‌های آبیاری بهتر و بیش‌تری را برای نخیلات تدارک دید‌. علاوه‌بر مدیریت نامناسبی که در عرصه توزیع آب در سطح نخیلات وجود دارد، برخی تصمیم‌ها که به دور از تدبیر بوده، باعث شده تا آبی که سهم نخیلات است، راهی اراضی کشاورزی دشت شبانکاره شود که اغلب به کشاورزی فصلی اختصاص دارند‌. براساس اسناد و حقابه سد رئیس‌علی‌دلواری تنها در صورتی می‌توان آب را به اراضی دشت شبانکاره سرازیر کرد که سهم نخیلات منطقه آب‌پخش و سعدآباد از این آب داده شده باشد و اضافه آب به دشت‌ها برود؛ ولی در سال‌های اخیر هیچ‌گاه این حق نخیلات ادا نشده است‌.

افزایش حقابه و کاهش آبدهی

محمد حیاتی، از کشاورزان شهرستان دشتستان، گفت: متأسفانه در سال‌های اخیر با وجود افزایش نرخ‌ حقابه نخیلات، شاهد کاهش تعداد دورهای آبیاری هستیم که این کار به نوعی پایمال شدن حق کشاورزان است‌. وی اضافه کرد: با کاهش تعداد دوره‌های آبیاری از پنج دوره به دو دوره و شاید بهتر بگوییم یک دوره که آن‌هم با کیفیت نیست، شاهد کاهش کمیت و کیفیت تولید خرمای نخل‌داران هستیم و مشکلات زیادی برای ما ایجاد می‌شود‌. وی ادامه داد: با ایجاد، ساخت و تکمیل سد رئیس‌علی‌دلواری انتظار داشتیم که آبیاری نخیلات با تعداد دوره‌های بهتر و بیش‌تر انجام شود؛ ولی سال‌به‌سال شاهد کاهش تعداد دوره‌های آبیاری هستیم‌. حیاتی تصریح کرد: این‌که نخیلات با کمبود آب روبه‌رو باشند و تعداد دوره‌های آبیاری آن‌ها کاهش یابد و بخشی از سهم آب آن‌ها به دشت‌های صیفی‌کاری سرازیر شود، نوعی بی‌تدبیری است که نابودی نخیلات را درپی خواهد داشت‌.

مسئولان مانع نابودی نخیلات شوند

آرش عرب‌زاده، یکی دیگر از نخل‌داران، گفت: تصمیم مسئولان برای انتقال آب به اراضی دشت‌های شبانکاره اجحاف در حق نخل‌دارانی است که با هزاران امید نخل‌های را پرورش داده و تا این‌جا رسانده‌اند‌. وی با بیان این‌که حیات نخل‌داران و معیشت کشاورزان این منطقه وابسته به همین آبیاری است، تصریح کرد: انتظار می‌رود مسئولان با تصمیمات عاقلانه و تدابیر هوشمندانه مانع از نابودی نخیلات شوند‌.

نگرانی نخل‌داران از تصمیمات نامناسب

نشست کارگروه ماده ۱۱ آب کشاورزی استان بوشهر به ریاست استاندار بوشهر برگزار شد و عبدالکریم گراوند، استاندار بوشهر، در این نشست خواستار تشکیل کارگروه ویژه تعیین سهمیه آب نخیلات استان بوشهر شد‌. استاندار بوشهر افزود: برای توزیع مناسب آب نخیلات استان، یک کارگروه شامل معاون عمرانی، رئیس سازمان برنامه بودجه، مدیرعامل آب منطقه‌ای و مدیرکل جهاد کشاورزی تشکیل و سهمیه آب بخش نخیلات استان به احتساب حداقل‌ها تشکیل شود‌. وی بیان کرد: باید برای توزیع آب سد رئیس‌علی‌دلواری، وضعیت محیط پیرامونی و کشاورزی منطقه مدنظر باشد و براساس نیازمندی‌های منطقه از آب سد بهره‌برداری کنیم‌. استاندار بوشهر تأکید کرد: رهاسازی آب سد به‌گونه‌ای باید باشد که به کشاورزان و اراضی کشاورزی در منطقه آسیب نزند، با وجود این‌که بارش‌های امسال مطلوب بوده باید از این ظرفیت به نفع کشاورزان استفاده کنیم‌. گراوند تصریح کرد: پیش‌بینی‌های لازم برای مقابله با مشکلات تأمین آب بخش کشاورزی با حضور همه دستگاه‌های مسئول اندیشیده شود‌. وی بیان کرد: کارگروه ویژه برای تعیین سهمیه آب نخیلات با دقت نظر سهمیه را مشخص کرده و در صورت افزایش بارندگی در زمستان، ذخیره‌سازی خوبی صورت خواهد گرفت‌. شاپور رجایی، مدیرعامل آب منطقه‌ای استان بوشهر، نیز اظهار داشت: در راستای تأمین آب نخیلات نیاز داریم که سالانه ۱۴۳ میلیون مترمکعب از آب سد رئیس‌علی‌دلواری برای نخیلات تأمین شود‌.

وی با اشاره به این‌که تنها ۳۰ میلیون مترمکعب آب برای آبیاری نخیلات در دست داریم، افزود: به‌همین دلیل در تابستان آینده با کمبود ۱۱۰ میلیون مترمکعب آب برای آبیاری نخیلات در استان بوشهر روبه‌رو هستیم‌. مدیرعامل آب منطقه‌ای استان بوشهر اضافه کرد: تا پایان تابستان امسال میزان ذخیره سد رئیس‌علی‌دلواری به ۶۸ میلیون مترمکعب رسیده بود که با بارش‌های پاییزی ۹۲ میلیون مترمکعب آبگیری انجام شده است‌. وی میزان ذخیره سد رئیس‌علی‌دلواری را در دحال حاضر ۱۵۸ میلیون مترمکعب عنوان کرد و ادامه داد: ۷۱ میلیون مترمکعب از این میزان حجم تعادلی سد است که مجوز برداشت آن در اختیار وزیر نیرو است‌. تنها برای ۸۷ میلیون مترمکعب آب پشت سد رئیس‌علی می‌توانیم برنامه‌ریزی کنیم‌. حال نخل‌داران چشم‌انتظار هستند که ببینند تصمیم مسئولان عاملی برای نجات نخل‌ها می‌شود یا این‌که تصمیمی اتخاذ می‌کنند که نابودی نخل‌ها را درپی خواهد داشت‌. نابودی نخیلات زمینه‌ساز نابودی بسیار از مشاغل مرتبط آب نخل و خرما است و اگر هم نخیلات نابود نشوند، کاهش تعداد دوره‌های آبیاری ضربات سنگینی بر کیفیت و کمیت خرمای تولیدی خواهد زد که معیشت نخل‌داران را از شرایط کنونی بدتر خواهد کرد‌. مسئولان سال‌هاست که از اجرای طرح نخلستان و ایجاد شبکه‌های آبیاری تحت فشار در نخلستان‌های دشتستان حرف می‌زنند و اکنون پایلوت طرح نیز اجرا شده است و تکمیل آن می‌توانند زمینه‌ساز بهره‌برداری بهتر از منابع آبی موجود باشد.

سایت شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از سایت روزنامه سبزینه، تاریخ انتشار 21 آذر 97، کد مطلب: 59005، www.sabzineh.org