شعار سال: معیار نقض برجام، وضع یا مشارکت آگاهانه دولت‌های اروپایی در هرگونه تحریمی علیه ایران است که در برجام منع شده است. تا‌زمانی‌که دولت‌های سه کشور اروپایی عامدانه تحریم‌های تازه‌ای علیه ایران وضع نکرده یا از تحریم‌های سابق پیروی نکنند و تحریم‌های آمریکا را غیرقابل قبول بدانند، همچنان به برجام پایبند هستند. شاید ایران بخواهد صرفا برای تلافی اقدام ایالات متحده، شماری از تعهداتش را در برجام تعلیق کند؛ هرچند ما به دلایل سیاسی باید این حق را در چانه‌زنی‌های آینده برای خود محفوظ بدانیم، اما نباید در این مرحله از آن استفاده کنیم؛ چون این رفتارها می‌تواند به نقض برجام از سوی ایران تعبیر شده و زمینه‌های فروپاشی تدریجی برجام را مطابق با آرزوهای ایالات متحده فراهم کند. آمریکای ترامپ امیدوار است با همراه‌کردن کشورهای اروپایی، تحریم‌های چندجانبه را به موازات فشارهای سیاسی بر ایران تشدید کرده و به‌صفررساندن صادرات نفت ایران را از این طریق واقعیت ببخشد و در نهایت ایران را به توافق تازه‌ای وادار کند که در تخیلات دونالد ترامپ از پیش آماده شده است. متعهدماندن کامل ایران در برجام، بزرگ‌ترین ضربه به استراتژی جاه‌طلبانه دولت آمریکاست. از نظر استراتژیک، تنها در سه حالت است که ایران باید بدون اتلاف وقت برجام را ترک کند: اول، زمانی‌ که تحریم‌های یک‌جانبه آمریکا در عمل و با درنظرگرفتن آثار آن، تفاوتی با تحریم‌های چندجانبه نداشته باشد یا به عبارت دیگر، هنگامی‌ که از نقطه‌نظر اقتصادی، برای ایران مزیتی در متعهد‌ماندن به برجام باقی نماند. اگرچه تحریم‌های آمریکا تاکنون خسارات درخور ‌توجهی به اقتصاد ایران وارد کرده است، اما اوضاع می‌توانست با مشارکت اروپا در تحریم‌های چندجانبه بدتر از این هم باشد. ماندن در برجام برای ایران تاکنون این مزیت را داشته که مانع پیوستن اروپا و ایالات متحده و تحمیل تحریم‌های زیان‌بار‌تر شده است. دوم، زمانی که سه کشور اروپایی جدا از آمریکا، آشکارا و با نیات سیاسی، برجام را از طریق وضع تحریم‌های جدید نقض کنند.

درست است که امروز عملا شرکت‌های اروپایی به دلیل تحریم‌های آمریکا از تبادلات مالی با ایران امتناع می‌کنند، اما تا زمانی ‌که دولت‌های اروپایی در تلاش برای تغییر آن هستند (هرچند از انجام آن ناتوان باشند)، نمی‌توانیم به این شرط استناد کنیم. سوم، خروج از برجام مزایای اقتصادی و امنیتی بیشتری در مقایسه با ماندن در آن نصیب ایران کند. اگر می‌توانستیم مطمئن باشیم که با ترک برجام، ایران به وضعیت اقتصادی بهتری خواهد رسید یا به امنیت بالاتری دست خواهد یافت، نباید در برجام باقی می‌ماندیم؛ حتی اگر همه کشورها به آن متعهد می‌بودند. ‌امروز هیچ‌کدام از این شرایط فراهم نیست. برای ایران بهتر است اروپا را همچنان برای تلاش در راستای جبران زیان‌های ناشی از خروج آمریکا تحت فشار قرار بدهد. کانون استراتژی ایران باید تحمل ریاضت اقتصادی تا انتخابات آینده آمریکا را داشته باشد؛ به امید اینکه واشنگتن به راه و روش بهتری که در پیش گرفته بود، بازگردد. اگر ترامپ آماده کنارگذاشتن سیاست‌های خصمانه علیه ایران باشد، متقابلا ایران نیز باید انعطاف کافی را برای رسیدن به توافقی منصفانه نشان دهد؛ در غیر این ‌صورت، باید منتظر بمانیم یکی از سه شرط یادشده، مقدمات خروج یکباره یا تدریجی ایران را از برجام آماده کند.

شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از روزنامه شرق، تاریخ انتشار 17 دی 97، شماره: 3336