شعار سال: صنایع دستی کردستان قدمتی به بلندای تاریخ آریایی‌ها دارد و اورامان به عنوان مهد صنایع دستی کُردها مجموعه‌ای متنوع و منحصربفرد از این صنایع را در خود پرورانده است. صنایع دستی کهن استان اگر به درستی معرفی شود دل هر گردشگری را در آن سوی کشور به لرزه می‌اندازد تا برای یک روز هم شده سفر به کردستان و به مهد صنایع دستی‌اش، اورامان را در برنامه خود قرار دهد و اشتغال و رونق اقتصادی را برای این صنعت کهن به ارمغان آورد.

طبق آخرین آمار اعلامی از سوی معاون صنایع دستی اداره‌کل میراث فرهنگی کردستان 18 رشته صنایع دستی بومی و فقط مختص به استان وجود دارد که شامل رشته‌های نازک‌کاری، البسه محلی یا کُردی دوزی، گلیم‌بافی، سازهای عرفانی، کلاش‌بافی، شالبافی، نساجی سنتی شامل موج‌بافی و سجاده‌بافی، زیورآلات سنتی، خراطی، معرق چوب، منبت، رودوزی‌های سنتی، سفالگری سنتی، رنگرزی گیاهی، بافتنی‌های سنتی و سراجی است.

قالیبافی، مشبک چوب، قلمزنی، سرمه دوزی، سوزن دوزی، صحافی سنتی، طراحی سنتی، قالی گل برجسته، ترکه بافی، نقاشی روی سفال و سفال نقش برجسته نیز از رشته‌های فعال غیر بومی صنایع دستی در کردستان است.

اما با این وجود در سنندج به‌عنوان مرکز استان حتی مساحتی به اندازه 20 مترمربع را هم نمی‌توان یافت که مامنی برای نمایش و عرضه همیشگی صنایع دستی‌اش باشد. این در حالی است که در بسیاری از استان‌های دیگر که نان صنایع‌دستی‌شان را می‌خورند بازارهای مشخصی به صنایع دستی اختصاص داده‌اند. از سوی دیگر کردستان تاکنون شانس برپایی یک نمایشگاه به نام صنایع دستی استان را در سطح کشور نیز نداشته است!؛ فرصتی که می‌تواند هم در جهت معرفی و هم بازاریابی و اشتغالزایی گامی مثبت و پایدار باشد.

در این میان افرادی که در حوزه صنایع دستی فعال هستند با سرمایه اندک خود قدم‌هایی هر چند کوچک بر می‌دارند تا بلکه گوشه‌ای از کار را بگیرند و صنایع دستی وطنشان را از خطر افول و نابودی نجات دهند.

نمایشگاه‌های صنایع‌دستی کردستان فراتر از محدوده استان برپا نشده است

محمد رحمانی یکی از فعالان حوزه صنایع دستی در سنندج است که هدف خود را از فعالیت در این حوزه معرفی و بازاریابی برای صنایع دستی اصیل کردستان تعریف می‌کند. مغازه‌ای موقت بالاتر از میدان ظفریه برپا کرده است. زیبایی نقوش و ظریف‌کاری‌های دست بر روی اجسام موجود در مغازه چشم را خیره کرده و هر رهگذری را به سمت خود می‌کشاند. رحمانی در گذشته کارشناس میراث فرهنگی بوده و مطالعات زیادی در زمینه صنایع دستی کردستان انجام داده و همواره در سفر است تا صنایع کهن استان را به هر نقطه‌ای که گذرش می‌افتد از شمال و جنوب ایران گرفته تا کشورهای ترکیه و عراق به همگان معرفی کند و برای آن بازار فروش ایجاد کند.

این فعال حوزه صنایع دستی در سنندج می‌گوید: «15 نفر خانم علاقه‌مند به صنایع دستی را در حاشیه شهر سنندج و در روستاهای اطراف مریوان یافته‌ام و با سرمایه خودم وسایل لازم را تهیه کرده و با سر رشته‌ای که از صنایع دستی اصیل و کهن منطقه اورامان دارم، آموزش‌های لازم را در زمینه جاجم‌بافی، نمدبافی، میخک‌بافی و سایر رشته‌ها به آنها می‌دهم. در نهایت خودم برای صنایع ساخته شده بازاریابی می‌کنم تا هم کسب درآمدی برای خودم و آنها باشد هم صنایع دستی وطنم را به جاهای مختلف کشور معرفی کنم.»

مغازه‌اش را نزدیک کوه آبیدر انتخاب کرده چون به عقیده او هر مسافر و گردشگری که به این شهر بیاید برای تفریح سری هم به آبیدر زده و به ناچار گذرش به این مغازه خورده و چشمش به صنایع دستی استان کردستان آشنا می‌شود.

رحمانی می‌گوید: مغازه‌ام هر چند کوچک است اما کارکرد یک نمایشگاه صنایع دستی را دارد. دلم می‌خواهد شعبه‌های دیگری برای معرفی و فروش این صنایع اصیل در سطح شهر و حتی در استان‌های دیگر بزنم اما چنین سرمایه‌ای ندارم.

با وجود دغدغه‌اش برای اشتغالزایی و ریشه‌کن کردن فقر و بیکاری اما همچنان به حفظ صنایع دستی استان به عنوان نمادی از فرهنگ دیرین مردمش، می‌اندیشد و می‌گوید: در کارهای سوددهی مانند ساخت و ساز می‌توانستم سرمایه‌گذاری کنم اما دست روی صنایع دستی گذاشتم چون صنایع دستی کردستان غریب و به طور صحیح و کامل شناخته نشده است.

وی به سبدهای بافته شده که در زبان کُردی به «نانه شانه» معروفند و بر روی دیوار مغازه‌اش آویزان شده اشاره می‌کند و می‌گوید: «این سبدها مختص اورامان و مهد پیدایشش در آنجاست. هر چند که در برخی از استان‌های دیگر هم ساخته شده اما به کیفیت و اصالت این‌ها نیست.

«نانه‌شانه‌ها» به جا مانده از صنعت سبد بافی منطقه اورامان است که قدمت آن به سه هزار سال قبل و دوران حکومت مادها برمی‌گردد. این سبدها از چوب درخت ارغوان ساخته می‌شوند. درخت ارغوان آب زیاد می‌خورد و در کناره‌های رودخانه سیروان می‌روید و همین اورامان را در صنعت این سبدهای کهن منحصر بفرد کرده است؛ این سبدها علاوه بر کاربرد تزئینی برای نگهداری پیاز، سیب‌زمینی و میوه‌ها استفاده می‌شوند و چوب ارغوان از فاسد شدن آنها جلوگیری می‌کند.

رحمانی با ابراز نگرانی از افول و از بین رفتن این صنعت در کردستان می‌گوید: هیچ هزینه‌ای از سوی مسئولان میراث فرهنگی برای بقا و معرفی این هنر کهن انجام نشده و به همین دلیل مردمان این منطقه دیگر «نانه شانه» نمی‌بافند. در صورتی که اگر فرصت معرفی آن در نمایشگاه‌های ملی و بین‌المللی فراهم شود علاوه بر معرفی تمدن چندین هزار ساله کُردها بلکه اشتغالزایی چشم‌گیری را برای مردمان این دیار فراهم می‌کند.

این فعال حوزه صنایع دستی با ابراز تاسف از بی‌بضاعتی فعالان حوزه صنایع دستی برای شرکت و حضور در نمایشگاه‌های ملی و بین‌المللی اظهار کرد: متأسفانه مسئولان سازمان میراث فرهنگی و صنایع دستی کردستان نیز تاکنون اقدام به برپایی نمایشگاهی در سطح ملی و مثلاً در پایتخت نکرده که فعالان این حوزه بتوانند صنایع اصیل کردستان را در معرض نمایش بگذارند.

وی با بیان اینکه صنایع دستی کردستان ظرفیت حضور در نمایشگاه‌های بین‌المللی را هم دارد، عنوان کرد: برپایی یک بازارچه دائمی برای صنایع دستی در سطح شهر برای ما تبدیل به یک رویا شده و نمایشگاه‌های موقتی هم که گهگاه توسط اداره میراث فرهنگی برگزار شده پا را فراتر از محدوه استان نگذاشته است.

هزینه‌های گزاف «شب‌های فرهنگی» در تهران صرف برپایی نمایشگاه صنایع‌دستی شود

نگار حسینی فارغ‌التحصیل رشته صنایع دستی و به مطالعه و پژوهش در زمینه صنایع دستی اورامان مشغول است؛ به باور این بانوی کردستانی اداره میراث فرهنگی باید در حوزه صنایع دستی نگاه بلندمدت داشته و از صرف هزینه‌های گزاف برای مراسم‌های رقص و پایکوبی چند ساعته در برج میلاد تهران که تأثیر چندانی در معرفی صنایع دستی و جاذبه‌های گردشگری ندارد، پرهیز کند.

حسینی در این باره به خبرنگار تسنیم گفت: برگزاری شب فرهنگی کردستان در برج میلاد تهران که سال گذشته از سوی اداره میراث فرهنگی استان برگزار شد با وجود صرف هزینه‌های بالا اما جز نمایش رقص و پایکوبی دستاورد دیگری نداشت.

وی با اشاره به اینکه هزینه‌های کلان شب‌های فرهنگی می‌تواند صرف برپایی نمایشگاه‌های صنایع دستی شود، اظهار کرد: با برگزاری نمایشگاه‌های صنایع دستی در سطح کشور می‌توان صنایع دستی بومی کردستان و به‌ویژه منطقه اورامان را به همگان معرفی کرد و موجب شکوفایی و رونق اقتصادی آنجا شد.

این پژوهشگر حوزه صنایع دستی با تاکید بر لزوم برپایی نمایشگاه‌های ملی و بین‌المللی به‌عنوان یکی از راهبردهای بازاریابی برای محصولات و همچنین شناساندن فرهنگ بومی کردستان به سایر مردم جهان اظهار کرد: همسایگی استان کردستان با اقلیم کردستان عراق فرصت مناسبی برای ایجاد نمایشگاه‌هایی در سطح بین‌المللی برای صنایع دستی استان است که متأسفانه تاکنون از این ظرفیت استفاده نشده است.

حسینی در ادامه به ضعف برپایی نمایشگاه‌های استانی صنایع دستی و عدم نظارت متویان میراث فرهنگی بر آن اشاره کرد و گفت: متأسفانه در همین نمایشگاه‌های کوچک و موقت نیز افرادی هستند که صنایع اصیل کردستان را ارائه نکرده و اجناس چینی و نامرغوب را به جای صنایع دستی اورامان جا می‌زنند و باعث لطمه‌زدن به وجهه اصیل و کهن صنایع این دیار می‌شوند.

اعتبار کافی برای برگزاری نمایشگاه صنایع‌دستی در سطح ملی نداریم

مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان کردستان نیز کمبود اعتبار را علت عدم برگزاری نمایشگاه در سطح ملی عنوان کرد و گفت: اگر بخواهیم به‌طور مستقل و اختصاصی یک نمایشگاه صنایع دستی در محدوده خارج از استان برپا کنیم مستلزم هزینه بالایی است و در حال حاضر نیز با اعتبارات موجود که به استان اختصاص داده شده چنین امری امکان‌پذیر نیست.

محسن علوی با بیان اینکه برای برگزاری یک نمایشگاه بزرگ در سطح استان نیز با مشکل مواجه هستیم، افزود: متاسفانه هیچ فضای نمایشگاهی در استان کردستان وجود ندارد.

وی گفت: کردستان جزو معدود استان‌های کشور است که فضای نمایشگاهی ندارد در حالیکه استان‌های همجوار همچون کرمانشاه، همدان و آذربایجان غربی از فضای نمایشگاهی برخوردار هستند.

مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان کردستان با بیان اینکه بخش عمده‌ای از هزینه شرکت در نمایشگاه‌ها را خود صنعتگران می‌پردازند، خاطرنشان کرد: نمایشگاه‌هایی در سال‌های اخیر در شهرهای دیگر از جمله تهران، شیراز، زاهدان، ارومیه و زنجان برگزار شده و تعدادی از غرفه‌های آن در اختیار صنایع دستی استان کردستان قرار گرفته است.

وی با اشاره به سفر اخیر استاندار سلیمانیه به استان و انعقاد تفاهم‌نامه بین اداره میراث فرهنگی کردستان با بخش گردشگری سلیمانیه عنوان کرد: برنامه‌های مشترکی بین دو استان کردستان و سلیمانیه در حوزه گردشگری مقرر شده که در این راستا اولویت اول را برپایی نمایشگاه در شهر سلیمانیه گذاشته‌ایم و بخش عمده‌ای از آن مربوط به صنایع دستی است.

مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان کردستان افزود: در سال‌جاری برپایی نمایشگاه در سلیمانیه اجرایی می‌شود و فعالان صنایع دستی کردستان در صورت شرکت در نمایشگاه مشمول 50 درصد تخفیف در اجاره غرفه‌ها می‌شوند.

وی در خصوص احداث بازارچه دائمی صنایع دستی در سنندج نیز گفت: متأسفانه مکان مناسب از لحاظ دسترسی و سایر پارامترهای لازم برای احداث بازارچه دائمی در سطح شهر سنندج وجود ندارد.

علوی ادامه داد: با این حال مشغول آماده‌سازی محدوده‌ای در خیابان فیض‌آباد به‌منظور ایجاد بازارچه دائمی هستیم که حداقل 20 الی 25 کارگاه صنایع دستی در آن جای خواهد گرفت.

وی همچنین به واگذاری زمین‌هایی در شهرک صنعتی سرنجیانه به صنعتگران بخش صنایع دستی اشاره کرد و گفت: به صنعتگران فعالی که دارای مجوز کارگاه در سنندج باشند زمین‌هایی جهت احداث کارگاه با پرداخت اولیه 5 درصد قیمت زمین، تعلق می‌گیرد.

به گزارش تسنیم؛ فرصتی که برای رشد اقتصادی در نطفه صنایع دستی بسته شده فقط زمانی شکوفا خواهد شد که تلاش برای معرفی و بازاریابی آنها صورت گیرد. بسیاری از رشته‌های صنایع دستی در کردستان که نسل به نسل منتقل شده‌اند به دلیل عدم توجه مسئولان امر در جهت سرمایه‌گذاری در توسعه آنها رو به افول می‌رود.

جای بسی تأسف است که کردستان به عنوان یکی از مناطق پیشرو در صنایع دستی از فضای نمایشگاهی برای نمایش و بازار گرمی صنایع اصیلش محروم باشد. وقتی فضایی برای معرفی و بازاریابی نباشد تولید معنایی ندارد، آن هم در صنایع دستی که نیروی دست و شوق دل را می‌طلبد و اگر بعد از آن همه عرق ریختن چیزی عاید سازنده آن نشود انگیزه و رمقی هم برای ادامه‌اش باقی نمی‌ماند.