مهر ۹۶ تا خرداد ۹۷: سرکوب قیمتی

با بررسی روند قیمتی سهام، شاخص‌های بورس تهران و متوسط ارزش معاملات خرد رفتار معامله‌گران طی مدت دو ساله‌ مهر ۹۶ تا زمان حاضر را می‌توان به ۵ دوره تقسیم کرد. اولین دوره مهر ۹۶ تا انتهای خرداد سال ۹۷ است. این دوره را می‌توان شروع تلاطمات ارزی اخیر و ایجاد تورم‌های نسبتا سنگین عنوان کرد؛ بر این ۹ ماه می‌توان نام دوره پیش‌رونق نیز نهاد. در این دوره شاهد رشد ۲۷ درصدی دماسنج اصلی بازار در برابر رشد خفیف نماگر هم‌وزن با اثرگذاری یکسان نمادها هستیم. به نظر می‌رسد دلیل اصلی این اختلاف رشد بین دو شاخص مطرح بورس تهران در رفتار قیمتی سهام کالایی و غیر کالایی باشد. به‌طوری که در دوره مزبور شاهد جهش ۹۲ درصدی قیمت دلار آزاد از ۳۹۰۰ تومان در ابتدای مهر ۹۶ تا حدود ۷۵۰۰ تومان در پایان خرداد ۹۷ هستیم.

رشد قابل‌توجه نرخ دلار در کنار شرایط مطلوب بازار جهانی باعث شد تا بورس‌بازان به سهام شرکت‌های کامودیتی‌محور اقبال بالایی نشان دهند و با محوریت این دسته از شرکت‌ها شاخص کل بازار سهام بازدهی ۲۷ درصدی را به ارمغان بیاورد. این در شرایطی بود که در این دوره شاهد تصویب ارز تک‌نرخی ۴۲۰۰ تومانی به‌عنوان نرخ مرجع بودیم و شرکت‌ها حق فروش ارز حاصل از صادرات خود به نرخ بازار را نداشتند. با این حال اشراف به عدم توانایی دولت برای سرکوب نرخ دلار به اشتیاق بالا برای خرید سهم‌های کالایی منجر شد.

در جبهه‌ مقابل، سهام غیرکالایی عموما در حال درجا زدن یا حتی افت قیمتی بودند. به‌طوری که نماگر هم‌وزن در دوره مذکور تنها ۳درصد رشد را تجربه کرد. به نظر می‌رسد دو عامل در این اتفاق دخیل بوده است. عامل اول مقاومت شدید دولت در برابر افزایش نرخ محصولات این دسته از شرکت‌ها بود. دومین عاملی که برای عدم حضور پررنگ معامله‌گران در سمت خرید این دسته از سهام ذکر می‌شود رونق بازارهای جهانی در دوره مذکور و جذابیت سهام کالایی و بزرگ است.

رونق بورس با تورم و آزادسازی ارزی

طی ۴ ماه بعدی، یعنی از ابتدای تیر ۹۷ تا آخر مهر ماه همین سال شاخص کل بورس تهران جهش ۷۲ درصدی را ثبت کرد. در نیمه مرداد سال ۹۷ بود که عبدالناصر همتی، رئیس کل بانک مرکزی آغاز به کار بازار ثانویه ارزی را اعلام کرد. به این ترتیب اجبار بسیاری از شرکت‌های بورسی بر فروش ارز حاصل از صادرات خود با نرخ ۴۲۰۰ تومان به ازای هر دلار برچیده شد. بعد از این تصمیم بود که روند صعودی بورس تهران شدت بیشتری یافت. محوریت رشد در این دوره نیز با سهام کالایی و به خصوص شرکت‌های صادراتی بود. اما در سمت مقابل با نمایان شدن آثار تورمی اقبال بورس‌بازان به سهام غیر کالایی هم افزایش یافت. در این بازه ۴ ماهه شاخص قیمت مصرف‌کننده رشد بیش از ۲۰ درصد را تجربه کرد و طی همین مدت رشد ۵۶ درصدی نماگر هم‌وزن به ثبت رسید. در همین حال دلار در بازار آزاد باز هم با سرعت رشد کرد و در ۴ ماهه مزبور بازدهی ۸۷ درصدی را به ثبت رساند. در مقابل روند نزولی در بازارهای جهانی شدت گرفت. البته نفت برنت در این مدت به روند صعودی خود ادامه داد.

استراحت با رکود دلار

از ماه آبان تا پایان سال ۱۳۹۷ رکودی فراگیر بر بورس تهران چیره شد. به‌طوری که نماگر اصلی بازار سهام با افت ۵ درصدی مواجه شد و شاخص هم‌وزن نیز تنها ۱۴ درصد رشد داشت. برخی از گروه‌های کوچک‌تر بازار در این دوره به رشد پرشتاب خود ادامه دادند. به‌عنوان مثال می‌توان به شاخص صنایع قندی، لاستیک و محصولات غذایی اشاره کرد که در دوره مذکور به ترتیب بازدهی‌های ۴۵، ۲۳ و ۲۱ درصدی را به ثبت رساندند. به نظر می‌رسد رشد پرشتاب تورم در این روند بی‌تاثیر نبوده است. البته برخی دیگر از گروه‌ها مثل صنایع خودرو و سیمان که در دوره قبلی رشدهای بالایی را به ثبت رسانده بودند طی این دوره به فاز رکودی رفتند.

در سمت مقابل افت ۶ درصدی نرخ دلار بازار آزاد و رکود نسبی حاکم بر بازارهای جهانی موجب شد تا سهامداران دلیلی برای اقبال به سهام کالایی نداشته باشند و این دسته از صنایع عموما با افت متوسط قیمت‌ها مواجه شوند. در همین حال طی این دوره فضای کلی بازار نیز شاهد حکم‌فرمایی رکود بود. به‌طوری که متوسط روزانه ارزش معاملات خرد (بدون احتساب معاملات بلوکی و اوراق) بورس تهران با افتی ۳۶ درصدی مواجه شد و به ۴۵۸ میلیارد تومان رسید. این عدد به خصوص با سقف ۲۱۱۶ میلیارد تومانی در نهم مهر فاصله بسیار زیادی را نشان می‌داد.

بازگشت رونق به بازار سهام

با آغاز سال جدید اقبال سرمایه‌گذاران به بورس تهران بیشتر شد. به‌طوری که در ۵ ماه نخست سال جاری متوسط ارزش معاملات خرد با رشد ۱۲۳ درصدی به بیش از هزار میلیارد تومان رسید. به‌‌رغم افت ۱۱ درصدی نرخ دلار طی این دوره، سهام برخی شرکت‌های کالامحور و به خصوص صادراتی بار دیگر به مدار صعود بازگشت. رونمایی از سودهای سال مالی قبل، سودآوری فصل بهار و رسیدن به فصل مجامع از جمله مهم‌ترین محرک‌های قیمتی این گروه‌ها در مسیر صعودی بود. با وجود این نگرانی‌ها از روند بازارهای جهانی احتیاط را بر معاملات این گروه‌ها حاکم کرد. به این ترتیب در این دوره انحصار بیشترین اثرگذاری بر شاخص کل از دست سهام کامودیتی‌محور درآمد و روزهای متعددی شاهد صدرنشینی برخی غول‌های غیرکالایی بازار مانند «رمپنا»، «اخابر» و «همراه» در فهرست نمادهای با بیشترین اثرگذاری بر دماسنج اصلی بورس تهران بودیم. همچنین طی ۵ ماه نخست سال جاری بازدهی نماگر هم‌وزن از شاخص کل پیشی گرفت. در حالی‌که دماسنج اصلی بازار سهام از ابتدای سال تا آخر مرداد رشد ۴۹ درصدی را به ثبت رساند، نماگر هم‌وزن در این دوره بازدهی ۱۱۹ درصدی را رقم زد. افت نرخ تورم در دوره مزبور موجب نشد تا سهام شرکت‌هایی که محصولاتشان عموما در بازارهای داخلی به فروش می‌رسد به پیشتازی ادامه ندهد.

پیشتازی به واسطه پول‌های جدید

از آغاز شهریور ارزش معاملات خرد روزانه بورسی شاهد شاهد جهشی عظیم بود. به‌طوری که در این دوره بارها رکورد بیشترین ارزش معاملات خرد شکسته شد. جدیدترین این رکوردها به معاملات روز سه‌شنبه هفته جاری تعلق دارد. در این روز معامله‌گران و فعالان بازار شاهد گذر ارزش معاملات خرد بورسی تهران از مرز ۳ هزار میلیارد تومانی بودند. این نقدینگی جدید چندان به دلایل بنیادی در خرید سهام بها نمی‌دهد. با توجه به ارزش معاملات صنایع و رشد شاخص هر گروه مشخص می‌شود که طی یک‌ ماه ‌و نیم اخیر سهامی بیشتر مورد اقبال بازار قرار گرفته که بهانه‌هایی مانند افزایش سرمایه یا جاماندگی از رشدهای عمومی داشته است. به‌عنوان مثال در این مدت سهام بانک‌ها و شرکت‌های سازنده خودرو و قطعات بیش از دیگر شرکت‌ها مورد توجه بورس‌بازان قرار گرفتند. به‌طوری که در اغلب روزها صدرنشینی یکی از این دو گروه در فهرست صنایع با بیشترین ارزش معاملات روزانه مساله‌ای معمول بود. شاخص صنعت بانک‌ها در این دوره رشد ۳۶ درصدی را به ثبت رسانده و در همین مدت متوسط قیمت‌ سهام خودرویی نیز ۳۴ درصد افزایش یافته است.

با تردید از روند قیمت کالاهای پایه در بازارهای مرجع، حضور نمادهای غیرکالایی در فهرست اثرگذارترین نمادها بر شاخص کل بار دیگر بیشتر به چشم‌ می‌آید. با وجود این تداوم روند فعلی در گرو عدم تغییر محسوس در بازارهای جهانی، جریان مستمر و ادامه‌دار ورود نقدینگی و کیفیت صورت‌های مالی ۶ ماهه است. به این معنا که تحول فوق‌العاده‌ای در روابط تجاری چین و آمریکا و اثر آن بر قیمت کالاهای پایه مصرفی می‌تواند بار دیگر نمادهای بزرگ کامودیتی‌محور را به کانون توجه بورس‌بازان بیاورد. به خصوص آنکه گزارش‌های ماهانه اکثر این شرکت‌ها از وضعیت مطلوب عملکرد آنها طی ماه‌های سپری‌شده از سال جاری خبر می‌دهد.

رشد بورس با محوریت «وبملت»

طی معاملات روز گذشته ارزش معاملات خرد سهام (بدون احتساب معاملات اوراق و بلوکی) پس از رکوردشکنی ۳ هزار میلیارد تومانی روز سه‌شنبه عقب‌نشینی کرد و به ۲۴۷۹ میلیارد تومان رسید. البته این حجم از ارزش معاملات نتوانست با رشد قاطع قیمت سهام همراه شود. در حالی که شاخص کل در سطح سابق خود ماندگار شد، نماگر هم‌وزن که اثرپذیری یکسانی از تمام نمادها دارد با افت بیش از ۴/ ۰درصدی مواجه شد. به واسطه حضور پررنگ کدهای حقیقی در سمت خرید سهام، مالکیت ۲۹۴ میلیارد تومان از بورس تهران به سمت این دسته از معامله‌گران تغییر کرد. با این وجود طی هفته جاری شاهد خالص تغییر مالکیت ۱۲۴۵ میلیارد تومان از سهام بورسی به سوی معامله‌گران حقیقی بودیم. در روز گذشته «وبملت» سهمی ۳۸۹میلیارد تومانی از کل ارزش معاملات بازار را به خود اختصاص داد. این حجم از معاملات باعث شد تا مالکیت سهامداران حقیقی از بانک ملت ۱۳۸ میلیارد تومان افزایش پیدا کند. طی روزی که ارزش بازار بانک ملت حدود ۵۰ درصد افزایش یافت، در سقف مجاز قیمتی حدود ۱۵۰ میلیون تقاضا در صف خرید وجود داشت. ارزش تقاضای موجود در صف خرید «وبملت» حدود ۱۰۰میلیارد تومان بود.

طی معاملات روز گذشته پالایشی‌ها با افت بیش از ۳ درصدی متوسط قیمت‌ها مواجه شدند تا بین صنایع مختلف بیشترین فشار بر شاخص کل از سوی این صنعت وارد شود. در همین حال می‌توان خاطرنشان کرد که نماگر گروه‌های فلزات اساسی، کانی‌های فلزی و محصولات شیمیایی به ترتیب یک درصد، ۹/ ۰ درصد و ۷/ ۰ درصد افت کرد تا شاهد روزی سرخ برای سهام کالایی‌محور باشیم. در همین حال برخی دیگر از گروه‌های کوچک‌تر باز هم به رشد خود ادامه دادند. دارویی‌ها که روز گذشته در جایگاه دومین صنعت با بیشترین ارزش معاملات قرار گرفتند با رشد ۹/ ۱ درصدی متوسط قیمت‌ها همراه شدند. در همین حال اغلب نمادهای دارویی طی روز گذشته تجربه‌گر مازاد تقاضا در سقف قیمتی مجاز بودند. از دیگر گروه‌هایی که روز گذشته بر مدار مثبت قرار داشتند می‌توان به سهام خودرویی و رادیویی اشاره کرد. به‌صورتی که دومین و سومین نمادهای با اثر مثبت بر شاخص کل «اخابر» و «خودرو» بودند.

آرمان علایی