شعار سال:طی ماه‌های اخیر، شکایت‌هایی از سوی پیمان‌کاران مرمت آثار تاریخی در اداره کل میراث‌فرهنگی صنایع‌دستی و گردشگری استان اصفهان مطرح ‌شده و در سازمان بازرسی استان نیز به‌ثبت رسیده است.

اعلام مواردی از نارضایتی برخی پیمان‌کاران مرمت آثار تاریخی نسبت به این موضوع که به‌رغم اعلام نام آن‌ها به‌عنوان فرد برنده مناقصه در سامانه مناقصات کشور، این اعلام از طرف اداره‌کل میراث‌فرهنگی صنایع‌دستی و گردشگری استان اصفهان مورد پذیرش قرار نمی‌گیرد و این اداره کل، در خصوص مرمت بنای به مناقصه گذاشته‌شده، با فرد برنده مناقصه قراردادی امضاء نمی‌کند.

چرا مناقصه صوری برگزار می‌کنید؟

غلامرضا عنایتی ده‌سرخی که دارای گواهی صلاحیت پیمان‌کاری پایه یک مرمت آثار باستانی از سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور است، می‌گوید: در تاریخ ۲۳ خردادماه ۱۳۹۸ اعلان عمومی نیاز با عنوان «مرمت تزئینات کاشی‌کاری گریو و یک ترک از گنبد مسجد شیخ لطف‌الله» در پایگاه اطلاع‌رسانی مناقصات کشور ثبت شده بود که من هم درخواست خود را مبنی بر شرکت در این مناقصه در پایگاه اطلاع‌رسانی مناقصات کشور ثبت کردم و این درخواست در تاریخ ۲۵ خردادماه تأیید شد و من به‌عنوان برنده این مناقصه انتخاب شدم. حتی یک روز بعد یعنی در تاریخ ۲۶ خردادماه، کارمزد این مناقصه یعنی مبلغ یک‌میلیون و ۳۲۴ هزار و ۵۰۰ تومان را از طریق سامانه تدارکات الکترونیکی دولت پرداخت کردم. در ادامه وقتی به دفتر مرمت اداره‌کل میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان اصفهان مراجعه کردم، سرپرست دفتر با رفتار توهین‌آمیزی به من گفتند که نباید در این مناقصه شرکت می‌کردم، چون این کار مال فرد دیگری است و چون ایشان پارسال در مسجد شیخ لطف‌الله کار کردند، باید باز هم ایشان آن را ادامه بدهند و با وجودی که در مناقصه برنده ‌شده بودم، کار را به من ندادند.

او ادامه می‌دهد: من ابتدا این موضوع از طریق شکایت در اداره‌کل میراث‌فرهنگی صنایع‌دستی و گردشگری استان اصفهان دنبال کردم و متن شکایت را هم به رئیس این اداره و معاونان و هم به حراست ارجاع دادم و همه گفتند حق با شماست. تا این‌که یک‌ ماه گذشت و اصلاً نه برای توهینشان و نه برای قرارداد معذرت نخواستند. من گفتم وقتی شما از قبل تعیین کرده‌اید که چه کسی قرار است در این مسجد کار کند، پس چرا مناقصه می‌گذارید و چرا مناقصه صوری برگزار می‌کنید؟ و بعد در بازرسی کل استان شکایت کردم و همچنان پیگیر هستم.

به من می‌گویند شما دروغ می‌گویید!

عنایتی، که دارای پروانه ساخت و تولید محصولات صنایع‌دستی در رشته تراش کاشی سنتی زیررشته کاشی معرق است، خاطرنشان می‌کند: در مناقصه اول که من برنده شدم، اصلاً شرایطی قرار نداده بودند؛ اما برای بار دوم مناقصه برگزار کردند و شرایط را سخت‌تر کردند و گفتند باید حتماً بر روی گنبد صفوی کار کرده باشد و حتماً باید مدرک مهندسی عمران داشته باشد! درواقع شرایط من‌درآوردی بود، چون مهندس ناظر میراث مدرک عمران دارد و نیازی نیست که پیمان‌کار هم این مدرک را داشته باشد. بااین‌حال باز هم من برنده شدم، اما من را تأیید نکردند و نتیجه مناقصه را باطل اعلام کردند و گفتند مدارکت کامل نیست. بعد هم اعلام کردند که فرد برنده باید پایه سه نظام‌مهندسی داشته باشد، درحالی‌که فردی که اکنون روی گنبد مسجد شیخ لطف‌الله کار کرده، اصلاً مدرک عمران ندارد؛ بلکه بعد از باطل شدن نام من، با پسر ایشان که مدرک مهندسی دارد، قرارداد بستند تا به‌واسطه پسرشان از پدر او استفاده کنند که اصل مهارتش در طاق‌زنی است.

او تصریح می‌کند: درواقع موضوع مدرک مهندسی عمران هم بهانه دفتر مرمت اداره‌کل میراث فرهنگی اصفهان بود؛ چون در موضوع مناقصه نوشته ‌شده «کاشی‌کاری گنبد مسجد شیخ لطف‌الله». مگر می‌خواهند فونداسیون بریزند که پایه سه مهندسی عمران می‌خواهند؟ بعدازآن به من گفتند ما نمی‌خواهیم دیگر روی گنبد کار کنیم، یعنی منظورشان این بود که موضوع مرمت کاشی‌های این مسجد منتفی شده، اما بدون سروصدا ترک تشریفات کردند و درواقع سازمان را دور زدند و اعلام کردند که دیگر برای این موضوع مناقصه برگزار نمی‌کنند. آن‌ها از ترک تشریفات استفاده کردند و فردی را که خودشان می‌خواستند انتخاب کردند. حتی من قراردادی هم دارم که مربوط به سال ۸۴ است که تأییدی است بر این‌که بر روی مرمت ساق گنبد مسجد شیخ لطف‌الله کار کرده‌ام، اما وقتی این مدرک را به خطابخش، مسئول دفتر مرمت اداره کل میراث فرهنگی صنایع‌دستی و گردشگری استان اصفهان، نشان دادم، او گفت که شما دروغ می‌گویید؛ درحالی‌که من بیش از 20 سال است که به‌صورت تخصصی سابقه مرمت کاشی‌کاری دارم. پیمان‌کار دیگری نیز شکایت مشابهی را از این اداره مطرح کرد.

پروژه‌های ما خاص است

فریبا خطابخش، مسئول دفتر مرمت اداره‌کل میراث‌فرهنگی صنایع‌دستی و گردشگری استان اصفهان، در خصوص دو مورد تخلف اداری صورت‌گرفته در این اداره، اظهار می‌کند: یک دوره‌ای پروژه‌های مرمتی استان به این صورت بود که ما پروژه‌ها را به افرادی که می‌دانستیم تخصص آن‌ها در چه زمینه‌ای است، واگذار می‌کردیم؛ چون پروژه‌های ما خاص است و ما می‌دانستیم پیمان‌کاران در تزئینات نقاشی، کاشی، گچ‌بری و هر مورد دیگری تخصص خودشان را دارند و تخصصی کار می‌کنند، اما اشتباهی که در بناموزه‌ها صورت گرفته این است که در گواهی صلاحیت پیمان‌کاری آن‌ها نوشته می‌شود گرید مرمت آثار باستانی و این موضوع را مشخص نمی‌کنند که تخصص آن‌ها در چه زمینه است؛ درحالی‌که ما خودمان می‌دانیم فلان شخص روی چه زمینه‌ای تخصص دارد، ولی به‌دلیل این ایراد، اخیراً باب شده بود که مثلاً کسی که تخصصش کاشی است، در مناقصه مربوط به مرمت بنا شرکت می‌کرد، یا فردی که تخصص تزئینات نقاشی دارد، در مناقصه کاشی شرکت می‌کند، صرفاً به این دلیل که پروژه‌ای خاص و پول نقد است.

او ادامه می‌دهد: حتی گاهی پیمان‌کارانی شرکت می‌کردند که بومی اصفهان نبودند! مثلاً از زاهدان می‌خواستند روی گنبد مسجد امام کار کنند و این‌قدر هم مبلغ مناقصه را پایین می‌زدند که برنده‌ شده و پروژه را بگیرند. این موضوع مشکلی در خصوص پروژه‌های خاص مشکلاتی را برای سازمان میراث‌فرهنگی ایجاد کرده است و ما چندین بار هم اعلام کردیم که پروژه‌های میراث‌فرهنگی نباید در سامانه مناقصات قرار بگیرد و به‌این‌ترتیب معضلات زیادی برای سازمان میراث‌فرهنگی ایجاد شد.

گنبد مسجد شیخ لطف‌الله را فدای یک نفر نمی‌کنم

خطابخش می‌افزاید: چطور می‌توانم اجازه دهم کسی بیاید روی گنبد مسجد شیخ لطف‌الله کار کند که او را نمی‌شناسم و نمی‌دانم تخصصش چیست؟ از طرفی فردی که روی کاشی‌های بدنه‌های صاف کار می‌کند، با کسی که روی گنبد کار می‌کند، متفاوت است. به همین دلایل ما در سامانه شرایطی را گذاشتیم، چون بعضی وقت‌ها احتیاج است که فرد موردنظر بر روی کاشی‌های گنبد کار کرده باشد، نه فقط بدنه‌های صاف و باید سابقه‌ای در این خصوص داشته باشد تا بیاید روی گنبد مسجد شیخ لطف‌الله یا بناهای شاخص دیگری مثل چهارباغ یا مسجد امام و... کار کند. وقتی فردی تا حالا روی گنبد شیخ لطف‌الله کار نکرده باشد، من اجازه نمی‌دهم آن‌جا کار کند.

او تأکید می‌کند: من نمی‌توانم گنبد شیخ لطف‌الله را فدای یک نفر کنم که تا حالا روی گنبد کار نکرده است! نمی‌توانم گنبد مسجد امام را فدای یک نفر کنم که رقم مناقصه را پایین زده یا مثلاً از زاهدان شرکت کرده و من اصلاً نمی‌دانم چه کسی است! وقتی من می‌گویم رزومه ارائه کنید، منظورم این است که فرد بیاید قراردادی به من نشان دهد که مثلاً 10 سال است روی گنبد فلان بنا قرارداد می‌بندد و کار می‌کند؛ درحالی‌که برخی منظور ما از رزومه را متوجه نمی‌شوند و یک برگه را پر می‌کنند و صدتا کار می‌نویسند! من هم می‌توانم چنین رزومه‌ای بنویسم، اما رزومه باید مستند باشد.

مدیر پایگاه میراث‌جهانی نقش‌جهان تصریح می‌کند: در مرمت گنبد مسجد شیخ لطف‌الله، فقط مرمت کاشی موردنظر ما نیست، بلکه ما باید باری را از روی گنبد پیاده کنیم که مجبوریم آن بار را یک‌بار پایین و دوباره روی گنبد حساب کنیم، بدون هیچ کم و زیادی. پس به یک نفر نیاز داریم که تخصص عمران داشته باشد و این بارها را در سازه حساب کند؛ به همین دلیل یک استادکار که فقط مرمت کاشی انجام داده، نمی‌تواند چنین کاری را انجام بدهد.

حتی اگر فردی در مناقصه برنده باشد، می‌توانم او را رد کنم

خطابخش ادامه می‌دهد: من روی پروژه‌های خاصم، استادکارهای خاصی را مدنظر دارم و هیچ‌وقت نمی‌آیم مسجد شیخ لطف‌الله، مسجد امام و عالی‌قاپو را به کسی بدهم که تخصص نداشته باشد. برای ما قانون مشخص کرده که وقتی فرد شرایط را ندارد، حتی اگر در مناقصه برنده ‌شده باشد، می‌توانیم او رد کنیم. چون ما در سامانه اعلام می‌کنیم درصورتی‌که این شرایط را نداشته باشید، سازمان می‌تواند شما را تأیید نکند.

مدیر پایگاه میراث‌جهانی نقش‌جهان با اشاره به اظهارات غلامرضا عنایتی می‌گوید: آقای عنایتی هیچ مدرک مستند یعنی هیچ قراردادی به ما ارائه نکرده که نشان دهد بر روی گنبد کار کرده باشد. ایشان فقط بر روی سطوح صاف کار کرده‌اند، نه گنبد. مناقصه را هم از عمد پایین زده‌اند تا برنده شوند؛ درحالی‌که ایشان خودش باید برآورد کند که وقتی از رقم من پایین‌تر می‌زند، می‌خواهد از کار من بزند و من نمی‌خواهم از کار زده شود. کار باید با بهترین کیفیت انجام شود آن هم روی شیخ لطف‌الله که همه بر روی آن حساس هستند و کاشی‌های صفوی دارد و تزئینات خیلی خاصی در زمینه کاشی‌های آن وجود دارد. درواقع آجر لعاب‌دار است و برای من و سازمان حساس است.

او خاطرنشان می‌کند: ما در مرمت گنبد مسجد شیخ لطف‌الله، دانه‌دانه کاشی‌های صفوی را پایین می‌آوردیم، پاک‌سازی می‌کردیم و دوباره در قالب گنبد می‌چیدیم و دوباره بالا می‌بردیم. کار فوق‌العاده سختی بود و باری که از گنبد خالی می‌شد دوباره باید همان بار محاسبه و روی گنبد چیده می‌شد. آقای عنایتی فقط کاشی‌کار است و به‌لحاظ عمرانی و سازه‌ای صفر است؛ یعنی اگر آن بار را خالی می‌کرد، نمی‌توانست حساب کند چه باری باید روی گنبد چیده شود.

خطابخش تأکید می‌کند: ما در این موارد باید از استادکارهایمان استفاده کنیم و به همین دلیل آقای رضایت بر روی این پروژه کار کرد که حدود ۸۰ سال سن دارد. کسی که در این سن روی گنبد کار می‌کند، عاشق است، گچی که درست می‌کند، عین سیمان می‌شود و هیچ‌کس نمی‌تواند آن گچ را درست کند. من هم آن گچ را می‌خواهم که وقتی باران آمد گچ نپوسد.

پروژه‌های میراث‌فرهنگی نباید در سامانه مناقصه قرار بگیرد

سرپرست دفتر فنی اداره کل میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری اصفهان ادامه می‌دهد: باید به من و اداره کل میراث‌فرهنگی استان حق بدهید که نمی‌توانیم بگذاریم هرکسی روی مسجد شیخ لطف‌الله کار کند. آقای عنایتی در این خصوص همه‌جا اعتراض کرده و رأی نیاورده است. من به ایشان گفتم اگر می‌خواهی کار کنی، بر روی قراردادهای مرتبط با بدنه‌ها شرکت کن و نه گنبد. ایشان چند تا پروژه هم روی کاشی‌های بدنه مسجد امام کار کرده، ولی قراردادی که روی گنبد کار کرده باشد، نداشته است. باید به ما قرارداد مستندی مبنی بر کارکردن روی گنبد نشان دهد؛ ضمن این‌که اگر قرارداد مرمت گنبد او در هر جای دیگر ایران باشد، من قبول نمی‌کنم. می‌دانم ایشان کار گنبد نکرده است. گنبد خاص است و مهم‌ترین موضوعش در مرمت، قالب است، یعنی باید قالب ترک گنبد را با آن حجم و با آن ارتفاع دربیاوری و بعد درست بالا برود.

خطابخش با اشاره به این‌که پروژه‌های میراث‌فرهنگی نباید در سامانه مناقصه قرار بگیرد، می‌گوید: ما نظرمان این بود که میراث‌فرهنگی اصلاً نباید در این سامانه قرار بگیرد، چون واقعاً آسیب می‌بیند. بعضی بناها مثل عالی‌قاپو، هشت‌بهشت، مسجد جامع، مسجد شیخ لطف‌الله یا چهلستون پروژه‌های خاصی هستند که افراد محدودی باید بر روی آن‌ها کار کنند و ما باید به‌صورت استعلامی یا ترک تشریفات قرارداد ببندیم؛ یعنی بگوییم که ما می‌خواهیم این بنا را فقط بدهیم به فلان شخص کار کند، چون تخصصش این است؛ برای مثال در یک دوره‌ای استاد منشئی در ایوان عالی‌قاپو کار می‌کرد و واقعاً کسی به‌جز ایشان نمی‌تواند ستون‌های عالی‌قاپو را پایین بیاورد. ما همه دلواپس بودیم که اگر فرد دیگری کار کند، ممکن است ستون‌های عالی‌قاپو از وسط بشکند، ولی استاد منشئی خبره این کار شده بود. آوردن آن ستون با آن ارتفاع در ایوان عالی‌قاپو و آهن‌گذاری در آن کار هیچ‌کس جز ایشان نبود و ما مجبور بودیم ترک تشریفات کنیم و بگوییم خودشان کار را انجام دهند و نمی‌توانستیم کار را دست فرد دیگری دهیم.

او می‌افزاید: مزیت دیگر این استادکاران قدیم و بازنشسته سازمان میراث‌فرهنگی این است که علاوه‌بر نظارت اداره‌کل میراث، خودشان هم ناظر هستند و به نظارت ما کمک می‌کنند. من نمی‌توانم این ستون را دست کسی بدهم که تا حالا به عمرش ستون پایین نیاورده است؛ چون من یک عالی‌قاپو و یک شیخ لطف‌الله دارم و باید با فکر وارد شوم و بدانم چه استادکاری وارد کار آن می‌شود.

مدیر پایگاه میراث جهانی نقش‌جهان تصریح می‌کند: گاهی ممکن است فردی در مناقصه برنده ‌شده باشد، اما مورد تأیید ما نباشد؛ به این دلیل که شاید آن فرد سابقه بدی در میراث‌فرهنگی داشته باشد؛ یعنی پروژه‌ای را کار کرده که بنا تخریب‌ شده و در این صورت، میراث‌فرهنگی دیگر از این پیمان‌کار استفاده نمی‌کند و حتی اگر 100 پروژه هم در مناقصه برنده شود، چون رزومه خوبی ندارد، ما اجازه نمی‌دهیم که پروژه دیگری را شروع و باز هم خراب کند.

برگزاری یک مناقصه بر مبنای رقابت است و شرکت‌کنندگان باید در شرایط یکسان رقابت کنند و در این میان، توجه به منافع صنفی پیمانکاران و احقاق حقوق آن‌ها و رسیدگی به بسترهای فساد آمیز در جریان برگزاری مناقصات و درمجموع آسیب‌شناسی حقوقی مناقصات، اهمیت بسیاری دارد، اما از سویی دیگر امروزه به‌جای مناسب‌ترین قیمت، کم‌ترین قیمت مبنای تعیین برنده قرارگرفته است که با نص قانون در تناقض است و این موضوع، نه‌تنها در خصوص مناقصات با موضوع مرمت آثار تاریخی بلکه در هر زمینه‌ای باید موردتوجه قرار گیرد؛ بنابراین لازم است در اسناد مناقصه و از ابتدا روش ارزیابی به‌صورت مشروح و با ذکر نحوه تأثیرگذاری اعلام شود تا نه حقی پایمال شود و نه تخلفات ناشی از اعمال تفسیر سلیقه‌ای در خصوص نحوه تعیین برنده یک مناقصه را از سوی سازمان مناقصه‌گذار به‌همراه داشته باشد.

شعار سال،با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از روزنامه سبزینه،تاریخ انتشار:6آذر1398،کد خبر:78558،http://sabzineh.org