شعار سال : دیروز عراق در حالی واردات 17نوع محصول کشاورزی از ایران را ممنوع کرد که تحلیل‌های متفاوتی از سوی کارشناسان و آگاهان اقتصادی در این‌باره مطرح شد. در نامه‌ای که از سوی دفتر عربی و آفریقایی سازمان توسعه تجارت ایران، به دست سرپرست وزارت جهاد کشاورزی، معاون توسعه بازرگانی و صنایع کشاورزی و معاون امور باغبانی ارسال شد، آمده بود: «کشور عراق در تولید 17محصول زراعی و باغی شامل گوجه‌فرنگی، خیار، سیب‌زمینی، بادنجان، هویج، کنار، کاهو، ذرت، خرما، خربزه، سیر، پیاز، کدو، گل‌کلم، انار و کلم، به خودکفایی رسیده و برای حمایت از تولید داخل واردات این محصولات را به داخل کشور ممنوع کرده است، دستور فرمایید جهت جلوگیری از خسارت احتمالی به کشاورزان در برنامه‌ریزی الگوی کشت و تولید بازنگری لازم صورت گیرد». در متن این نامه هر چند به موضوع خودکفایی این کشور در تولید این محصولات اشاره شده بود، اما با این همه سوالاتی در بسیاری از رسانه‌ها مبنی بر اینکه این ممنوعیت از کجا آب می‌خورد، ایجاد شده بود. ممنوعیت صادرات این محصولات از ایران به عراق از آنجایی توجه بسیاری از رسانه‌ها را به خود جلب کرد که در اوایل پاییز همین امسال، وزیر سابق جهاد کشاورزی از رفتار متناقض این کشور در مقاطع زمانی مختلف در قبال واردات محصولات کشاورزی به رسانه‌ها گفته بود.
محمود حجتی، اواخر مهر همین امسال بود که با حضور در جلسه هیات نمایندگان اتاق بازرگانی تهران به تشریح وضعیت صادرات محصولات کشاورزی پرداخت و گفت:«عراق به عنوان یک مقصد صادراتی مهم رفتار متناقضی در مقاطع مختلف در قبال واردات محصولات کشاورزی ایران نشان می‌دهد و با ایجاد محدودیت مشکلاتی را متوجه صادرات محصولات کشاورزی ایران می‌کند به نحوی که در مقاطع مشکل کمبود کالا در کشور، عراق درهای خود را باز می‌کند و با توجه به منابع ارزی، خرید خوب کرده و جذابیت برای صادرات ایجاد می‌کند؛ اما وقتی ما مازاد تولید داریم درهای عراق به روی صادرکنندگان ایرانی می‌بندد». با چنین نگاهی با پخش شدن خبر ممنوعیت صادرات برخی از محصولات کشاورزی به عراق، تحلیل‌های متفاوتی در رسانه‌ها مطرح شد.
عده‌ای از تحلیل‌های موجود در رسانه‌ها نشان می‌داد که عراق در زمینه خرید محصولات کشاورزی که بخش زیادی از این محصولات را جالیزی‌ها تشکیل می‌دهند، کارشکنی کرده و تحت چنین شرایطی دولتمردان باید دیپلماسی اقتصادی خود با کشورهای همسایه را تقویت کنند. اما دسته دیگری از آگاهان حوزه کشاورزی این مسئله را موضوعی موقتی می‌دانند که بعد از گذشت چند ماه به حالت اول بازمی‌گردد. در این زمینه اما اعضای کمیسیون کشاورزی گویا بی‌اطلاع بودند و برخی از نمایندگان در پاسخ به خبرنگار «همدلی»، از چرایی ممنوعیت این 17قلم کالا ابراز بی‌اطلاعی کردند. صدرالدین نیاورانی، نایب رئیس اتحادیه صادرکنندگان میوه و تره‌بار، در پاسخ به دلیل این ممنوعیت به «همدلی»، گفت: «عراق قبلا به ایران اعلام کرده بود که تصمیم دارد واردات 17نوع محصول کشاورزی را به صورت موقتی متوقف کند. یعنی هر سال این موضوع در همین روزها اتفاق می‌افتد. به دلیل اینکه عراق نیز مانند ایران در بخش جنوبی خود محصولاتی مانند گوجه‌فرنگی را تولید می‌کند و در این فصل از سال دیگر نیازی به واردات ندارد».
نایب رئیس اتحادیه صادرکنندگان میوه و تره‌بار، در ادامه گفت: «عراق هر سال در یک زمان معینی از ممنوعیت واردات استفاده می‌کند تا از تولید داخلی کشور خود حمایت کند و بعدا در یک زمان مشخص دیگری این واردات را آزاد می‌کند».
نیاورانی با تاکید بر چهارفصل بودن ایران در زمینه تولید محصولات متنوع کشاورزی ادامه داد: «کشور ایران یک توازن خاصی در زمینه آب و هوایی دارد و از نظر آب و هوا به چهار فصل تقسیم می‌شود، یعنی می‌تواند حتی در زمستان نیز محصولات کشاورزی تابستانه را تولید و صادر کند. همانطور که ما در جنوب کشور و در فصل زمستان محصولات تابستانی را تولید می‌کنیم، کشور عراق نیز این محصولات را در جنوب خود پرورش می‌دهد». به گفته نیاورانی:«این مسئله برای ایران مشکل‌ساز نیست و آسیب خاصی را به بازارهای داخلی نمی‌رساند. به جز عراق کشورهای دیگری هستند که مشتری محصولات ایرانی هستند و ما همچنان می‌توانیم به این کشورها محصول صادر کنیم. در فصل زمستان روسیه یکی از مشتری‌های خوب ایران است. گوجه‌فرنگی، خیار و دیگر محصولات جالیزی جزئی از محصولاتی هستند که به کشور روسیه صادر می‌شود».
نایب رئیس اتحادیه صادرکنندگان میوه و تره‌بار، در ادامه گفت: «پرتقال، کیوی و سیب نیز محصولاتی هستند که به هندوستان و کشورهای عربی حاشیه خلیج‌فارس صادر می‌شوند. حتی کشورهای آسیای میانه نیز از این محصولات استفاده می‌کنند که بیشتر در دسته جالیزی‌ها قرار دارند. در حال حاضر از میان 17محصولی که واردت آن‌ها از سوی عراق ممنوع شده است، بیشتر محصولات جالیزی هستند. به جز انار که باید در این زمینه با عراق نامه‌نگاری شود تا کشورهای دیگر مانند ترکیه جایگزین انارهای صادراتی از ایران به عراق نباشند».
ایران کشور چهار فصلی است که در زمینه تولید و صادرات بسیاری از محصولات کشاورزی به کشورهای همسایه نقش پررنگی دارد. این مسئله در روزهایی که فروش نفت به دلیل محدودیت‌های بین‌المللی در تنگنا قرار گرفته است، بیشتر از همه اهمیت دارد و به باور بسیاری از آگاهان اقتصادی می‌تواند فرصتی برای ارزآوری باشد. اواسط تابستان همین امسال بود که مدیر کل دفتر امور محصولات علوفه‌ای و جالیزی وزارت جهاد کشاورزی از درآمد قابل‌توجه ارزی این محصولات خبر داد و به رسانه‌ها گفت: «در سال گذشته سه میلیون و 300 هزار تن انواع سبزی و صیفی به کشورهای مختلف صادر شد و این صادرات بالغ بر یک میلیارد و 200 میلیون دلار ارزآوری برای کشور داشته است».
در روزهایی که نفت قدرت ارزآوری پیشین را در اقتصاد ایران ندارد و موانع زیادی پیش پای صادرات طلای سیاه ایجاد شده، به نظر می‌رسد که فرصت مناسبی برای تقویت بخش کشاورزی و صادرات محصولاتی که تولیدشان در داخل کشور به صرفه است و مصرف آب چندانی را نمی‌طلبد، ایجاد شده و سکانداران اقتصادی می‌توانند بیشتر از گذشته بر روی بخش کشاورزی و همچنین تقویت دیپلماسی اقتصادی با دیگر کشورها تمرکز کنند تا اقتصاد از حالت تک بعدی و وابسته به نفت خارج شده و در دیگر زمینه‌ها بدرخشد.
براساس گزارش‌های مرکز آمار ایران، سه میلیون و 359 هزار بهره‌بردار در حوزه کشاورزی و حدود 16میلیون هکتار اراضی قابل کشت در کشور وجود دارد و سالانه حدود 120میلیون تن انواع محصولات کشاورزی در کشورمان تولید می‌شود.
از کل اراضی کشاورزی کشور 46.2درصد، اراضی کشاورزی آبی با میانگین 9.2هکتار برای هر بهره‌برداری دارای اراضی آبی و بقیه اراضی کشاورزی دیم با میانگین 6.9هکتار برای هر بهره‌برداری دارا است.
از اراضی کشاورزی آبی 78.7درصد به اراضی زراعی آبی (زیرکشت محصولات سالانه و آیش) و بقیه به اراضی باغ و قلمستان آبی اختصاص دارد، حال آن‌که نسبت اراضی زراعی دیم به کل اراضی کشاورزی دیم برابر با 1.98درصد است.
این در حالی است که کشور هلند حدود دوسوم خوزستان یعنی 43هزار کیلومترمربع وسعت دارد و از دو استان گیلان و مازندران کوچک‌تر است؛ متوسط بارندگی سالانه آن 850میلی‌متر و متوسط بارندگی این دو استان، بالای 900میلی‌متر است. این کشور کوچک اروپایی با در اختیار داشتن کشاورزی دانش‌محور، مصرف آب برای محصولات کلیدی را تا 90درصد کاهش داده است.
هلند با قابلیت‌های کشاورزی کمتر از ایران، 9میلیارد دلار صادرات گل دارد و مجموع صادرات محصولات کشاورزی این کشور در سال‌های مختلف 79 تا 88 میلیارد دلار اعلام شده به‌طوری که این رقم بیشتر از مجموع صادرات ایران در بهترین وضعیت فروش نفت است و این کشور کوچک اروپایی همواره میان چند کشور بزرگ صادرکننده محصولات کشاورزی قرار داشته است.
به باور بسیاری از آگاهان حوزه کشاورزی، یکی از دلایل پایین‌بودن بهره‌وری در بخش کشاورزی و به‌ویژه مصرف آب، سطح پایین بهره‌مندی از سیستم‌های نوین آبیاری در اراضی کشور است (درحالی که این امر از نقاط قوت کشاورزی هلند به‌حساب می‌آید) به‌طوری که از 14.7 میلیون هکتار اراضی کشاورزی موجود فقط 1.7میلیون هکتار از اراضی کشاورزی به آبیاری تحت فشار مجهز شده است.
به گفته بسیاری از کارشناسان، بخش کشاورزی ایران مانند سایر بخش‌های اقتصادی درگیر بوروکراسی اداری و تصمیمات یک‌شبه است و آزاد و ممنوع شدن‌های پی‌درپی صادرات محصولات کشاورزی ضربه‌های متعددی بر اقتصاد کشاورزی وارد کرده که نیازمند اصلاحات است.

شعار سال ، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از روزنامه همدلی ، تاریخ انتشار 20 آذر 98  ، کد خبر : 68453 ، hamdelidaily.ir