شعار سال :شاید برای خوانندگان امروزی عجیب به نظر برسد که بخش عمده جاذبه مسیحیت برای زنان در اندیشه پاکدامنی جنسی نهفته بود. مسیحیان، برخلاف یونانیان و رومیان، آرمان بکارت را به جای خویشتن داری برگزیدند و آن را هم برای زن و هم برای مرد تبلیغ می کردند. در جامعه ای که ازدواج و زایمان سرنوشت بی چون و چرای هر زنی به شمار می رفت، بکارت یا پاکدامنی و زندگی رهبانی گزینه موردعلاقه خود زنان بود.

 از زمانی که پرداخت جهاز برای ورود به صومعه ها اجباری شد، ورود زنان طبقات بالا افزایش یافت. زندگی رهبانی برای این زنان منافع زیادی به همراه داشت. صومعه جایی بود که زنان از خشونت زندگی دنیوی به آن پناه می بردند و تنها جایگزین عملی برای ازدواج با ازدواج مجدد بود؛ زنان از آرامش و پشتیبانی یکدیگر برخوردار می شدند و امکان فعالیت های علمی و هنری و ادبی، و تکامل معنوی می یافتند؛ راهبه ها نیز مانند راهب ها وظیفه داشتند کتاب تولید کنند؛ و برخی از زنان به سبب تحقیقات خود در سراسر اروپا شهرت یافتند. با توجه به معیارهای بالای دانش پژوهی در صومعه ها، عقیده بر این است که بسیاری از زندگی نامه های قدیسان که تصور می شد مردان نوشته اند کار زنان باشد.

 به گونه ای متناقض نما، رهبانیت به کسانی نیز که جاه طلبی های سیاسی داد میدان عمل می داد. صومعه ها از زمین داران بزرگ بودند و مراکز اقتصادی، سیاسی و اجرایی به حساب می آمدند. مادران روحانی غالبا در گوش سپردن به اعترافات، تعیین جانشین خود، اداره روستا، ضرب سکه، جمع آوری درآمد و تشکیل سپاه قدرتی مساوی با پدران روحانی داشتند. برخی از مادران روحانی بر اجتماعاتی که هم راهب ها و هم راهبه ها را دربر می گرفت، و گاه صومعه های دوگانه نامیده می شد ریاست می کردند. به احتمال، در مناطق مرزی، یک سوم صومعه ها را خانه های زنان تشکیل می دادند و راهبه ها به صورت فردی نیز می توانستند در این مناطق به کارهای تبلیغی بپردازند. راهبه ها نیز مانند راهب ها می توانستند در سراسر اروپا سفر کنند، دست نوشته های ارزشمند را با خود حمل کنند و به آموزش و تأسیس خانه های مذهبی بپردازند.

یکی دیگر از سنت های اولیه مسیحی که الهام بخش هنر و حتی زندگی زنان قرون وسطی شد این بود که موهبت وحی به طور ویژه ای، زنانه محسوب می شد، چون شایسته بود که خداوند ضعیفان و خوارشدگان را برای انتقال کلام خود انتخاب کند. توماس آکوئیناس، متکلم بزرگ قرون وسطی، وحی را به زنان نزدیک دانسته و آن را نسبت به روحانیت تماما مردانه منشأ والاتری برای اقتدار معنوی شمرد.

زنان در پارسایی و عرفان مفرطی که شکل های معمولي بيان مذهبی در قرن های سیزدهم و چهاردهم محسوب می شد تمام و کمال مشارکت داشتند. در واقع، تقریبا تمام زنان قدیس مسيحي آن دوران عارف بودند، درحالی که تنها درصد کمی از مردان قدیس به عرفان روی می کردند، برخلاف مشاغل روحانی و تحصیل الهيات که زنان را به آنها راهی نبود، عرفان، یعنی رابطه مستقیم با خداوند، در اختیار زنان قرار داشت، به علاوه، پیدایش زبان های نوشتاری بومی ابزاری به دست زنانی داد که با لاتین آشنایی نداشتند تا به بیان خود بپردازند. هرچند هنوز اغلب روحانیان می خواستند زن مذهبی آرمانی را زنی محصور و آرام و خاضع تصویر کنند، زن مقدس صریح اللهجه روایت بسیار متفاوتی بود که مقابل چشم معاصران آشکار می شد.

 زنان عارف احساس می کردند بیشترین فرمانبرداری آنها شایسته خداوند است که مستقیم با آنان سخن می گفت. اما ابتدا خاطر جمع می شدند که مهر تایید روحانیان را به مکاشفه ها و اعمال خود به دست می آورند. تایید کلیسا نیز به میزان آمادگی که تصور می شد زنان در تسلیم شدن به اقتدار روحانیان دارند بستگی داشت.

طی قرون وسطی، زنان توانستند به طور انفرادی از دین الهام بگیرند و از این رهگذر به اعتماد به نفس و عزت نفس دست یابند. شواهدی که از زنان قرون وسطی در ایجاد شبکه های قوی، خلق الگوهای خاص خود برای تجربیات مذهبی، تصرف نمادهای سنتی و فرار مستقیم از یک سلطه مردسالارانه ضمن تضعیف غیرمستقیم سلطه ای دیگر، در دست است هیچ یک سازنده فمینیسم یا سنت فمینیستی نیست. این واقعیت که زنان می توانستند خود یا زنان دیگر را در نقش منجی، مستشار دربار یا کلیسا یا حتی پاپ تصور کنند تحسین برانگیز است، اما مبارزه این زنان استثنایی در بافت بزرگ تری جریان داشت که فرودستی زنان در آن به طور بلامنازع ادامه پیدا می کرد. گرچه آنها و اسلاف مسیحی اولیه شان توانستند فضای محدودی برای خود ایجاد کنند که در آن خودمختاری داشته باشند، اما هیچ بنیانی برای آینده نريختند. در نهایت، آنان نیز به اندازه زنان غیرمذهبی وابسته به موقعیت بودند.

▫️منبع: زنان در روزگارشان، تاریخ فمینیسم در غرب، مارلین لگیت، ترجمه نیلوفر مهدیان، نشر نی. 1391، فصل دوم.

برگرفته از فضای مجازی