شعار سال:یک کارشناس اقتصادی، نرخ سود بانکی را از مهم‌ترین عوامل در جهش تولید دانست و برای هدایت نقدینگی به سمت تولید پیشنهاد کرد که نرخ بازدهی تصنعی بازارهای سفته‌بازی کاهش یابد تا مردم منابع خود را در طرح‌های نیمه‌تمام، زیرساختی و عمرانی با بازده مناسب سرمایه‌گذاری کنند.

حسین عبده‌تبریزی درباره نرخ سود بانکی اظهار کرد: هرچند این نرخ را در بسیاری از موارد و به‌ویژه در بلندمدت نیروهای بازار تعیین می‌کنند، اما معمولاً این نرخ با نرخ اعطای تسهیلات بانک مرکزی به بانک‌ها نیز مرتبط است. نرخ سود سپرده‌ها نمی‌تواند فاصله‌ زیادی با نرخ اعطای منابع به بانک‌ها از سوی بانک مرکزی داشته باشد.
طبق گفته این کارشناس اقتصادی نرخ تسهیلات اعطایی بانک‌ها هم غالباً برابر است با سود بین‌بانکی یا سودی که برای اعتبار دریافتی از بانک مرکزی می‌پردازند، به علاوه‌ مبلغ مازادی که به ریسک مشتری مرتبط است. در کل، هرچند این نرخ سود را بازار تعیین می‌کند، اما نوع مداخله‌ بانک مرکزی در تعیین آن اهمیت فراوانی دارد.
عبده‌تبریزی ادامه داد: کم نیستند کسانی که نرخ سود سپرده‌ها را با نرخ تورم کشور پیوند می‌زنند و خواهان آن هستند که نرخ سود بانک‌ها کمتر از نرخ تورم نباشد. البته، در حال حاضر در بسیاری از کشورها این نرخ اندکی کمتر از نرخ تورم است، اما در ایران این نرخ اکنون با تورم فاصله‌ زیادی دارد.

تعیین نرخ سود با لحاظ ریسک بازار غیرمتشکل پولی
وی درباره نحوه محاسبه‌ نرخ سود گفت: پول هم تا حدی شبیه کالاهاست و در بازارِ عرضه و تقاضا قیمت می‌خورد و در آن بازار نرخ سود آن تعیین می‌شود. اگر نرخ سود بانکی به شکل دستوری بسیار پایین‌تر از نرخ سود بازار و نرخ تورم باشد، بازار غیرمتشکل پولی شکل می‌گیرد؛ اتفاقی که در دهه شصت به شکل شرکت‌های مضاربه‌ای رخ داد و به اشکال دیگر در دهه‌های هفتاد و هشتاد گسترش یافت و شاهد شکل‌گیری و توسعه‌ شبکه انواع صندوق‌های قرض‌الحسنه و شرکت‌های تعاونی اعتبار بودیم که عملاً بانکداری می‌کردند. اگر در شرایطی باشیم که نظارت بانک مرکزی ضعیف باشد و نهادهای غیررسمی بتوانند بدون نظر حاکمیت شکل گیرند، در آن صورت عمده‌ترین خطر سود سپرده‌های پایین کماکان گسترش بازار غیرمتشکل پولی است که می‌باید از آن اجتناب کرد.
به گفته این اقتصاددان، چون در ایران ریسک تشکیل بازار غیررسمی پولی بالاست، این موضوع باید به عنوان یکی از متغیرهای اصلی در تصمیم‌گیری درباره نرخ سود در نظر گرفته شود.

ضرورت بازنگری سالانه در نرخ‌های سود
در ادامه این استاد دانشگاه درباره بازبینی و تغییر سالانه‌ نرخ سود در کشور نیز توضیح داد: نرخ سود در ایران لزوماً سالانه بازنگری نمی‌شود. چه بسا در سال‌هایی این نرخ چندین‌بار تغییر کرده است و مواردی هم بوده که نرخ سود سپرده‌ها و اعتبارات اعطایی برای مدتی طولانی تغییر نکرده است. به‌هرحال، نرخ‌های سود در ایران در بیشتر موارد اداری تعیین شده است.
وی در پاسخ به اینکه آیا شورای پول و اعتبار بسته به شرایط اقتصادی و تغییر متغیرهای اقتصادی کشور، نباید سالانه این نرخ را بررسی کند؟ تصریح کرد: اگر بازار رقابتی و کارآمد باشد، کمتر به دخالت شورا نیاز است و اگر دخالتی هم صورت می‌گیرد، بهتر است از دریچه‌ بازار و استفاده از سازوکارهای بازار باشد. بانک مرکزی ابزارهای بسیاری بدین منظور در اختیار دارد که عملیات بازار باز و اخذ سپرده‌ قانونی از جمله‌ این ابزار است.

نرخ سود به مثابه اصلی‌ترین متغیر در سرمایه‌گذاری و جهش تولید
عبده‌تبریزی با تاکید بر اینکه نرخ سود یکی از اصلی‌ترین متغیرها در انجام سرمایه‌گذاری، تولید و اشتغال است، افزود: البته که نرخ سود عامل مهمی است، اما نرخ سود تنها عامل نیست. برای جهش تولید، چندین عامل وجود دارد که روابط مناسب بین‌المللی، محیط مناسب کسب‌وکار، دستیابی به تکنولوژی مناسب، استفاده از مزیت‌های اقتصادی کشور همچون انرژی ارزان، استفاده از نیروی کارآمد انسانی، ارتقای نظام آموزش‌وپرورش مهارت‌ها در کشور و... از الزامات تحقق جهش تولید هستند.
به گفته این کارشناس اقتصادی، سرمایه اجتماعی یکی از متغیرهای مهم جهش تولید است؛ چرا که سرمایه‌ اجتماعی آن فضای روحی مناسب برای ارتقای بهره‌وری تولید را ایجاد می‌کند که زمینه‌ساز تولید باکیفیت و اشتغال گسترده است، از این رو باید بر اهمیت سرمایه‌ اجتماعی برای جهش تولید تاکید شود.

بنگاه‌های اقتصادی در تنگنای مالی
وی با اعتقاد به اینکه مقدار نقدینگی ایجاد شده در کشور قابل ملاحظه است، اما این نقدینگی بزرگ در مسیر تولید مولد، یعنی ایجاد اشتغال در تولید کالاها و خدمات قرار نگرفته، بلکه عمدتاً روی قیمت دارایی‌های موجود مانند زمین، سهام و... انعکاس یافته است، گفت: هدایت نقدینگی به سمت شرکت‌های تولیدی کارآمد نیازمند آن است که نرخ بازدهی تصنعی بازارهای سفته‌بازی کاهش یابد تا مردم منابع خود را در طرح‌های نیمه‌تمام، زیرساختی و عمرانی با بازده مناسب سرمایه‌گذاری کنند یا در اختیار شرکت‌هایی قرار دهند که ارزش می‌آفرینند.
این استاد دانشگاه در ادامه افزود: به‌ رغم افزایش نقدینگی در کشور و نرخ رشد بالای آن، بنگاه‌های اقتصادی احساس تنگنای اعتباری می‌کنند و به شدت نیازمند منابع مالی هستند.
عبده‌تبریزی ادامه داد: نیازهای دولت برای پوشش کسری بودجه و اخیراً پوشش هزینه‌های کرونا، خود باعث شده در بازار اعتبارات و حتی در بازار بدهی بورس، دولت رقیب بخش خصوصی باشد. این مسئله منجر به پیدایش پدیده‌ crowding ouو تنگنای اعتباری بیشتر بخش خصوصی شده است. به همین سبب، بخش خصوصی که به شدت نیازمند سرمایه در گردش برای تامین هزینه‌های بالاتر نهاده‌های تولید است، بانک‌ها را ضعیف‌تر از آن می‌یابد که بتوانند نیازهایش را برآورند.

مراجعه شرکت‌ها به بورس برای تامین مالی
به گفته این اقتصاددان، اکنون شرکت‌های بزرگ آموخته‌اند که برای تامین نیازهای مالی خود، فقط به ظرفیت بانک‌ها تکیه نکنند و به بازار سرمایه هم مراجعه کنند.
وی درباره بخشودگی جرائم بانکی اظهار کرد: بانک‌ها در قبال سپرده‌های دریافتی، هزینه‌های سنگینی به شکل پرداخت سود تحمیل می‌کنند و از این رو توقع دارند تا گیرندگان تسهیلات به‌موقع منابع دریافتی را بازپرداخت کنند. البته، در بیشتر اوقات بخشودگی جرائم اتفاق می‌افتد، یعنی اگر تسهیلات‌گیرنده‌ای بتواند اصل و سود بانک را بازگرداند، جرائم بخشوده می‌شود. حتی گاهی سختگیری در این زمینه به نهادهای نظارتی برمی‌گردد که بخشودگی جرائم را نوعی تبانی مدیر بانک با مدیون تلقی می‌کنند و از مدیران بانک‌ها برای این کار ایراد می‌گیرند.

زیاده‌روی در بخشودگی سود مشکل‌ساز است
این استاد دانشگاه ادامه داد: البته بسیاری از مراجع معظم نسبت به این نوع جرائم و پرداخت بهره مرکب اظهار نارضایتی کرده‌اند و بانک مرکزی هم به تازگی بانک‌ها را از دریافت سود مرکب منع کرده و تلاش دارد بانک‌ها از دریافت سود مرکب اجتناب کنند. در این عرصه، هنوز تمامی متغیرها روشن نیست و به نوعی سردرگمی وجود دارد. اما روشن است که زیاده‌روی در بخشودگی‌های سود اگر منابع تامین مالی آن‌ها روشن نباشد، مشکل‌ساز است. حتی وقتی قوانینی در این زمینه در مجلس تصویب می‌شود که فلان قشر سود ندهد یا بدهی خود را با تاخیر پرداخت کند، جا دارد مسئله مورد اعتراض شورای نگهبان قرار گیرد؛ چراکه اگر قرار باشد بانک‌ها که خود سود سنگین می‌پردازند، دائماً از دریافت سود یا حتی جرائم محروم شوند، بدون اینکه محل جبران زیان آن‌ها روشن باشد، عمرشان کوتاه خواهد شد.

شعار سال،با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از روزنامه ابتکار،تاریخ انتشار:15اردیبهشت1399،کد خبر:155744،www.ebtekarnews.com