شعار سال: مسئولیت پذیری عنصر اصلی سلامت روان و به تبع آن عامل مهم دستیابی به موفقیت و رضایتمندی است. معنای مسئولیت‌پذیری این است که من خودم را مسئول زندگی، تصمیمات، اقدامات، رفتار‌ها و نتایج رفتار‌های خود بدانم، اما به هیچ وجه به معنی داشتن احساس گناه یا سرزنش خود نیست. انسان مسئول به طور دایم درحال ارزیابی خود و رفتار‌های خود است. او برای خود احترام قائل است و متوجه اثرگذاری رفتار‌ها و تصمیمات خود است.

ما در چه حیطه‌هایی مسئولیت داریم؟

قبل از هر چیز باید بدانیم که هر کدام از ما در چه حیطه‌هایی مسئولیت داریم؟ می‌توان گفت ک مسئولیت‌پذیری، درک مفاهیمی است که در این مطلب به آن‌ها اشاره می‌شود.
۱- من مسئول انتخاب‌ها و اعمالم هستم. ۲-من مسئول شیوه اولویت‌بندی زمان و انرژی خودم هستم. ۳- من مسئول سطح حضور ذهن، هوشیاری و توجهی هستم که در محل کار دارم. ۴- من مسئول مراقبت یا بی توجهی به بدنم هستم. ۵- من مسئول حفظ رابطه‌ای هستم که انتخاب کرده‌ام آن را شروع کنم یا ادامه دهم. ۶- من مسئول چگونگی رفتارم با دیگران؛ اعم از همسر، فرزند، والدین، همسایه، همکار، دوست، فروشندگان و ... هستم. ۷- من مسئول یافتن معنا یا شکست در معنادهی به زندگی‌ام در این دنیا هستم. ۸- من مسئول خشنودی و رضایتمندی خودم هستم. ۹- من مسئول جنبه‌های مختلف زندگی خودم اعم از مادی، احساسی، فکری و معنوی هستم. ۱۰- من مسئول پیامد تصمیمات یا بی‌تصمیمی و انفعال خودم هستم.

ویژگی‌های بارز انسان مسئولیت‌پذیر

انسان مسئولیت‌پذیر همواره در شرایط گوناگون صادقانه خود را ارزیابی می‌کند و به جای بازی کردن نقش قربانی که خود را ناتوان از هرگونه کنترلی بر زندگی خویش می‌داند، به دنبال یافتن یا ساختن راهی برای به دست آوردن کنترل موثر بر زندگی خویش است. فرد مسئولیت‌پذیر با پرسیدن سوال‌های درست از خود، سعی می‌کند تا بیشترین و موثرترین راه را برای کنترل موثر بر زندگی پیدا کند. او به جای این پرسش که «چرا این‌قدر منفعل هستم؟» از خودش می‌پرسد: «چرا و چگونه خودم را این‌قدر منفعل کرده‌ام؟» او به جای شکایت از این که کسی درکش نمی‌کند، از خود می‌پرسد «چگونه شرایط را برای دیگران آن‌قدر سخت می‌کنم که نتوانند مرا درک کنند؟» او به جای سرزنش خود برای شکست در پروژه‌های کاری، از خودش می‌پرسد که چگونه در کار‌های مختلف خودم را به شکست می‌کشانم؟

درست است که همه چیز در کنترل ما نیست اما...

مسائل مطرح شده به این معنا نیست که ما هیچ‌گاه قربانی اتفاقات یا تصادفات ناخواسته دنیای بیرون نمی‌شویم یا این‌که هر فردی مسئول تمام اتفاقات زندگی خود است. در واقع انسان ابر قدرت یا قادر متعال نیست تا بتواند همه اتفاقات را کنترل کند. ما در دنیای پر از محدودیت و اتفاقات ناخواسته زندگی می‌کنیم که بسیاری از مسائل خارج از کنترل ماست؛ اما برخی از مسائل در کنترل ماست. اگر ما خود را مسئول اتفاقات خارج از کنترل‌مان بدانیم یا آن‌ها را به خودمان نسبت دهیم، احساس کنترل موثر و سلامت روان خود را به خطر می‌اندازیم، اما برخی مسائل در کنترل ماست. اگر مسئولیت آن چه را که در کنترل خود داریم انکار کنیم، باز هم سلامت روان و احساس ارزشمندی خویش را به خطر انداخته‌ایم.

حد و مرز مسئولیت‌پذیری را بدانیم

حالا سوال اساسی این است کدام امور در حوزه اختیارات من است و کدام امور نیست؟ بسیاری از اوقات افراد تصور می‌کنند مسئولیت‌پذیری به معنای قبول باید‌ها و نباید‌های جدید است؛ در حالی‌که مسئولیت‌پذیری ممکن است پاسخ منفی به وظایف، انتظارات، توقعات و تکالیفی باشد که نباید آن‌ها را می‌پذیرفتند. برای بسیاری از افراد پاسخ مثبت دادن به درخواست‌های غیرمنطقی دیگران آسان‌تر و بی دردسرتر از بیان خواسته و علایق واقعی خودشان است. در حالی که بر اساس تعریف مسئولیت‌پذیری، قبول وظایف و مسئولیت‌های دیگران، خودش مسئولیت‌گریزی است. همه ما باید حد و مرز‌های خود را بشناسیم و درک کنیم که قلمرو مسئولیت‌مان کجا تمام می‌شود و قلمرو مسئولیت دیگری کجا شروع می‌شود. هر فرد درقبال نگرش، طرز فکر و اعمال و اقداماتی که در حوزه کنترل خودش است، مسئولیت دارد و مسئول رفتار، اقدامات، نگرش و افکار دیگران نیست، زیرا قادر به کنترل هیچ‌کدام از آن‌ها نیست در حالی‌که فکر، عمل و نگرش خودش را در کنترل دارد.

تامین نیاز‌های من وظیفه فرد دیگری نیست

پذیرش مسئولیت نیازها، خواسته‌ها، تصمیمات و اقدامات خود با این فرض شروع می‌شود که من در نهایت مسئول شرایط وجودی خودم هستم و خدمت به من و تامین نیازهایم وظیفه فرد دیگری نیست. در این بین اگر برای رسیدن به اهدافم نیازمند همکاری دیگران هستم، این وظیفه خودم است تا آن‌ها را با دلایل منطقی متقاعد کنم که همکاری با من نیاز‌های آن‌ها را نیز تامین می‌کند و ضرری برایشان ندارد. مسئولیت پذیری به این معناست که باید پاسخ گوی انتخابات، تصمیمات و اقدامات خود باشم. من مسئول اعمال، افکار و اقدامات خود و همین‌طور مسئول پیامد‌های اعمال خود نیز هستم. وقتی عمل یا رفتاری را انتخاب می‌کنم، لازم است پیامد‌های مثبت یا منفی آن را نیز پیش‌بینی کنم، به این ترتیب نتایج حاصل از پیامد‌های آن را هم انتخاب کرده‌ام و این حقیقت را پذیرفته‌ام.

شعار سال،  با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته  از روزنامه خراسان نیوز ، تاریخ انتشار 25    اردیبهشت    99، کد خبر:    20379، www.khorasannews.com