شعار سال: سریال تکراری پیاز و سیب‌زمینی امسال هم تکرار شد. ظاهراً این سریال پایانی ندارد. یک سال کشاورز آنقدر تولید می‌کند که خریداری برای آن نیست و مجبور است محصول خود را رها کند و سال دیگر تولید آنقدر کم می‌شود که مصرف‌کنندگان باید آن را به چندین برابر قیمت خریداری کنند. این سریال‌ها سال‌هاست در کشاورزی ما اتفاق می‌افتد و هنوز برای این درد به ظاهر ساده، درمانی در بخش حاکمیتی کشاورزی تمهید نشده است. البته نه این‌که درمانی وجود نداشته باشد، بلکه به نظر می‌رسد همتی برای مداوا نیست.

کشاورزان کرمانی امسال گوجه و پیاز خود را بدون آن‌که برداشت کنند، رها کرده‌اند تا در مزرعه بماند؛ زیرا برداشت محصول ضرر بیش‌تری به آن‌ها می‌رساند و حتی پول کارگر را نیز درنمی‌آورد. هر کیلوگرم گوجه آن‌ها ۲۰۰ تا ۷۰۰ تومان به فروش می‌رود که پول جعبه و هزینه کارگری را نیز کفاف نمی‌دهد.

علی‌رضا دژکامه، کشاورز منطقه جنوب استان کرمان، به فارس گفت: محصول خیار را در فصل گذشته به کم‌ترین قیمت فروختیم و برخی هم محصول خود را برداشت نکردند. امسال نیز گوجه را به قیمت ۲۰۰ تا ۷۰۰ تومان خریداری می‌کنند که مجبوریم هزینه کرایه را نیز از جیب خودمان پرداخت کنیم. پیاز را نیز کیلویی ۲۰۰ تومان می‌خرند که کشاورزان ترجیح دادند، این محصول را اصلاً برداشت نکنند.

دژکامه گفت: یک کامیون بار گوجه به تهران فرستادم و دو بار کامیون به کرج و با قیمتی که آن‌ها اعلام کردند مجبور شدم چهار میلیون تومان کرایه ماشین را نیز از جیب خودم بپردازم.

این کشاورز کرمانی دولت و عدم حمایت‌هایش از بخش کشاورزی را مقصر دانست و گفت: رئیس‌جمهور در کنفرانسی که با مسئولان استانی داشت وعده داد که به وزیر جهاد کشاورزی دستور می‌دهد تا این مشکل برطرف شود، اما این وعده عملی نشده است.

گوجه‌فرنگی خرید حمایتی نمی‌شود
وی به کارشکنی‌های دیگر مسئولان نیز اشاره کرد و گفت: شنیده‌ایم که آقای عدل، معاون فنی، امور زیربنایی و تولیدی سازمان برنامه و بودجه، به استاندار کرمان گفته است بودجه‌ای برای خرید حمایتی گوجه‌فرنگی نداریم، شما خودتان کار را به سرانجام برسانید.

دژکامه با بیان این‌که گوجه‌فرنگی خرید حمایتی نمی‌شود، اظهار داشت: متأسفانه محصولاتی مانند زعفران به‌دلیل درآمد زیادی که دارد تحت پوشش حمایتی قرار می‌گیرند، اما محصول گوجه‌فرنگی را خرید حمایتی نمی‌کنند. باید زمانی‌که بازار محصولات کشاورزی به ضرر تولیدکننده است دولت برای حمایت از کشاورز خرید حمایتی انجام دهد. در سال گذشته خرید حمایتی از سوی دولت انجام شد؛ اما این خرید‌ها آن‌چنان دیرهنگام آغاز می‌شود که هیچ تأثیری بر وضع کشاورز ندارد.

این کشاورز کرمانی تأکید کرد: دولت در حمایت از کشاورزان و محصولات تولیده شده تبعیض قائل می‌شود و به برخی محصولات به‌دلیل فشار‌های سیاسی اهمیت بیش‌تری می‌دهد.

وی افزود: محصول زعفران درحال‌حاضر جزو اولویت‌های دولت قرار گرفته، اما واقعیت این است که در امنیت غذایی کشور همه محصولات کشاورزی نقش دارند.

دولت طرح الگوی کشت را اجرایی نمی‌کند
دژکامه در پاسخ به این‌که چرا چنین مشکلاتی در تولید به وجود می‌آید، گفت: متأسفانه دولت طرح الگوی کشت را اجرایی نمی‌کند و کشاورزان براساس شانس محصول خود را کشت می‌کنند. اگر الگوی کشت اجرایی شود، همه کشاورزان منطقه براساس ظرفیت‌سنجی که قبلاً انجام شده و براساس برنامه‌ای که وزارت جهاد کشاورزی می‌دهد به کشت اقدام می‌کنند و در این صورت افزایش عرضه و ضرر کشاورزان نیز اتفاق نخواهد افتاد؛ اما سال‌هاست این طرح از سوی وزارت جهاد کشاورزی روی میز مانده است.

وی ادامه داد: مسأله دوم این است که مسئولان بخش کشاورزی مدیریت مناسبی در تولید ندارند. صنایع تبدیلی کافی برای محصول گوجه‌فرنگی وجود دارد و اگر هم اکنون گوجه‌فرنگی را کیلویی یک‌هزار تومان از کشاورزان خریداری و تبدیل به رب کنند، حداقل ۵۰ درصد برای آن‌ها سود خواهد داشت، اما حتی این کار را هم نمی‌کنند. برنامه‌های صادراتی یکی دیگر از راهکارهاست که متأسفانه آنقدر دیر به فکر انجام آن می‌افتند که همه فرصت‌ها از دست می‌رود.

این کشاورز کرمانی گفت: اگر سازمان تعاون روستایی می‌خواست گوجه کشاورزان را خریداری کند، باید این کار را دو ماه پیش آغاز می‌کرد. اکنون همه کشاورزان محصولات خود را رها کرده‌اند و محصول زیر آفتاب داغ ۴۰ درجه کرمان خراب شده است.

دژاکه گفت: سال گذشته هر کیلوگرم گوجه‌فرنگی را یک‌هزار و ۷۰۰ تومان از کشاورزان می‌خریدند و ما به امید این‌که امسال وضعیت بهتری خواهد داشت، این محصول را کشت کردیم، اما امسال برعکس شد.

وی که یک روحانی است و ۴۰ هکتار زمین کشاورزی در منطقه کرمان دارد، بیان کرد: ۴۰۰ میلیون تومان با هدف این‌که تولید کنیم تا هم در امنیت غذایی کشور نقش داشته باشیم و هم درآمدی پیدا کنیم، هزینه کردیم؛ اما نه تنها ضرر کردیم، بلکه نعمت خدا هم در مزارع رها شده است.

این کشاورز کرمانی انتقادی هم از نوبخت، رئیس سازمان برنامه و بودجه کشور، کرد و گفت: رئیس سازمان برنامه و بودجه کشور وعده حمایت از سیل‌زدگان این منطقه را داده بود، اما این وعده را اجرایی نکرد.

برنامه‌های دولت نوشدارو بعد مرگ سهراب است
این کشاورز کرمانی با بیان این‌که امسال از کشاورزی کشور هیچ حمایتی نشده، اظهار داشت: هزینه هر سبد گوجه‌فرنگی ۲۵۰ تومان و هزینه کارگری برداشت هر کیلو گوجه‌فرنگی ۳۰ تومان و هزینه حمل یک کیلو ۱۲۰ تومان است. درحالی‌که همین گوجه‌فرنگی را ۲۰۰ تومان از ما خریداری می‌کنند.

دژکامه با بیان این‌که برنامه‌های دولت معمولاً نوشدارو پس از مرگ سهراب است، گفت: دولت اکنون صادرات گوجه‌فرنگی را آزاد کرده، اما باید این کار را دو ماه پیش انجام می‌داد و اکنون کار از کار گذشته است.

وی افزود: امسال کدو، هندوانه، پیاز و گوجه‌فرنگی کاشته‌ام که کدو به دلیل بیماری کرونا به سوریه صادر نشد، هندوانه را سیل برد و پیاز و گوجه آنقدر قیمتش پایین آمده که در مزارع رها شده است.

وزارت امورخارجه در موضوع صادرات به عراق کم‌کاری کرد
دژکامه در ادامه انتقادی نیز از وزارت امورخارجه کرد و گفت: متأسفانه در مسأله صادرات به عراق کم کاری کردند و نتوانستند تعامل خوبی برای باز کردن مرز‌ها برای صادرات داشته باشند و نتیجه این شد که عرضه محصول در داخل افزایش یافت و قیمت‌ها افت کردند.

این کشاورز کرمانی گفت: دلالی هم که در منطقه موج می‌زند، کسی نیست که نظارت کند، به ثمن‌بخس محصولات کشاورزی را خریداری می‌کنند. شرایط به‌گونه‌ای است که انگار کشاورزان را با این دلالان رها کرده‌اند تا هر بلایی که توانستند سر کشاورزان بیاورند.

دژکامه افزود: متأسفانه تعزیرات حکومتی هم هیچ اقدامی نمی‌کند. می‌توانند دست‌کم قیمت پایه‌ای برای این محصولات در نظر بگیرند و بخش‌های نظارتی و حمایتی مراقب آن قیمت‌ها باشند. وی با بیان این‌که قیمت تمام شده گوجه‌فرنگی اکنون یک‌هزار و ۳۵۰ تومان است، گفت: مسئولان اگر خرید حمایتی می‌کنند، حداقل این محدوده قیمت را در نظر بگیرند تا از ضرر بیش‌تر کشاورزان جلوگیری شود.

چند دهه گرفتاری کشاورزان در منحنی تار عنکبوت
مشکل اصلی سریال تکراری سیب‌زمینی و پیاز از عدم اجرای الگوی کشت نشأت می‌گیرد که ۱۰ سال است روی میز دولت جا خوش کرده و کسی آن را اجرایی نمی‌کند و نتیجه این می‌شود که یک سال محصول بخش کشاورزی به‌ویژه در حوزه صیفی‌جات به انفجار تولید برسد و قیمت آنقدر پایین باشد که کشاورزان ضرر کنند و در سال دیگر تولید آنقدر کم باشد که این بار مصرف‌کننده متضرر شود. این اقتصاد معیوب در کشور‌های جهان سوم مطرح است که متأسفانه بخش کشاورزی ما ده‌ها سال است به آن مبتلا است و به منحنی تار عنکبوتی معروف شده است. اگر تولید متناسب با نیاز مدیریت شود مازاد عرضه اتفاق نخواهد افتاد و ضریب امنیت غذایی نیز افزایش خواهد یافت.

مشکل دیگر کشاورزان مدیریت‌های جزیره‌ای است که سیاست‌های دولت نیز به این نوع مدیریت‌ها بیش‌تر دامن زده است. هفت سال پیش مجلس قانون انتزاع موسوم تجمیع وظایف بازرگانی کشاورزی در وزارت جهاد را تصویب و از سوی شورای نگهبان برای اجرا ابلاغ شد.

شاکله این قانون این بود که همه بخش‌های تولید، بازرگانی و سیاست‌های واردات و صادرات در یک وزارتخانه واحد مدیریت شود. این قانون تحت عنوان Intgeration System در دنیا اجرایی می‌شود و تمام دنیا به این نتیجه رسیده‌اند که بخش‌های بازرگانی و تولید باید یکپارچه باشد.

اخیراً رئیس‌جمهور که با اصرار می‌خواست وزارت بازرگانی تشکیل دهد، به نتیجه نرسید و به جای آن این قانون را معلق گذاشت تا حداقل وظایف بازرگانی را از وزارت جهاد کشاورزی بگیرد. درحال‌حاضر به‌صورت جزیره‌ای تولید را وزارت جهاد کشاورزی مدیریت می‌کند و بخش‌های بازار و سیاست‌های صادراتی را وزارت صمت و تمام ضرر این شیوه مدیریت نصیب کشاورزان می‌شود. مشکل بعدی این است که صنایع تبدیلی یا به حد کافی وجود ندارد یا همان وضع موجود هم به خوبی مدیریت نمی‌شود. اگر صنایع تبدیلی این محصولات فعال شوند، به‌عنوان سوپاپ اطمینان بخشی زیادی از مازاد عرضه را در خود هضم خواهد کرد.

از هر پنج کیلوگرم گوجه‌فرنگی یک کیلوگرم رب به‌دست می‌آید که اگر از کشاورزان کیلویی یک‌هزار تومان هم خریداری کنند، هزینه یک کیلو رب پنج هزار تومان خواهد شد؛ درحالی‌که این محصول اکنون در بازار حداقل کیلویی ۱۵ هزار تومان به فروش می‌رسد. مسأله دیگر اقدام نابه‌هنگام در اجرای برخی حمایت‌های ناقص است. مثلاً خرید حمایتی از کشاورزان در سال‌های گذشته هم آنقدر دیر و بی‌موقع از سوی دولت انجام شد که همه فرصت‌ها از دست رفت. البته به این مشکلات باید به وجود شبکه‌های گسترده دلالی، بالا بودن قیمت تمام شده تولید و عدم مدیریت و کنترل کشاورزان را نیز اضافه کرد.

شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از سایت روزنامه سبزینه، تاریخ انتشار: 27 اردیبهشت 1399، کد خبر: 83631، www.sabzineh.org