شعار سال : رای تحقق جهش تولید بخش کشاورزی بیش‌ترین ظرفیت را دارد و می‌تواند در تحقق این سیاست عملکرد مؤثری داشته باشد. به اعتقاد کارشناسان بخش کشاورزی می‌تواند علاوه‌بر تأمین نیاز داخلی در توسعه بازار‌های صادراتی و ارزآوری برای کشور نیز نقش به‌سزایی ایفا کند. با این حال طی سالیان اخیر بخش کشاورزی به‌ویژه در حوزه تولید محصولات استراتژیک ازجمله گندم مورد بی‌مهری‌های زیادی قرار گرفته که هم اعتراض کشاورزان و هم متولیان تولید را به‌دنبال داشته است. مسئولان وزارت جهاد کشاورزی معتقدند در شرایط تحریم که واردات محصول به کشور کار آسانی نیست، باید به تولیدات داخلی متکی باشیم؛ به‌ویژه آن‌که گندم حدود ۴۰ درصد پروتئین و ۴۴ درصد انرژی افراد جامعه را تأمین می‌کند. در همین زمینه اسماعیل اسفندیاری‌پور، مجری طرح گندم وزارت جهاد کشاورزی، گفت‌وگویی را انجام داده که مشروح آن از نظرتان می‌گذرد.

گویا ردیف اعتباری طرح خودکفایی گندم حذف شده، آیا این مسأله را تأیید می‌کنید؟
بله، ردیف اعتباری طرح خودکفایی گندم حذف شده و این پدیده در کشاورزی کشور طی چهار دهه گذشته بی‌سابقه بوده است. طرح خودکفایی گندم که مهم‌ترین طرح زراعی کشور است، فاقد ردیف اعتباری برای اجرای پروژه‌هاست. ردیف اعتباری طرح خودکفایی گندم از سال ۹۴ تقریباً حذف شده و به رقم اندکی رسیده بود که این اعتبار ناچیز هم در پایان سال تخصیص می‌یافت. در این میان باید یادآور شوم وجهی که بابت خرید گندم به کشاورزان پرداخت می‌شود در ازای خرید کالای با ارزش گندم است که کشاورز تولید می‌کند و و بهای آن پرداخت می‌شود و از این بابت منتی بر سر کشاورز نیست.

این اعتبار در چه حوزه‌هایی از تولید گندم استفاده می‌شد؟
ردیف اعتباری گندم صرف هزینه‌های اجرایی برای کمک به توسعه روش‌های جدید کاشت، کمک به تهیه ماشین‌آلات جدید، ارقام کیفی جدید با تولید بالا، مدیریت آفات و بیماری‌ها و روش‌های الگویی برای ارتقای کیفیت تولید می‌شود.

دلایل حذف این اعتبار چه بود؟
درواقع هیچ دلیلی برای این اقدام قابل دفاع نیست. نمی‌توان پذیرفت که مهم‌ترین طرح زراعی کشور فاقد ردیف در بودجه سالانه باشد و انتظار پایداری و تحکیم امنیت غذایی نیز وجود داشته باشد. ما مرتب این مسأله را پیگیری کردیم، اما نتیجه‌ای حاصل نشد و مسئولان تأمین‌کننده اعتبار باید درباره عواقب این بی‌توجهی پاسخگو باشند.

ردیف اعتباری طرح در سال‌های گذشته چقدر بود و اکنون چه میزان کاهش یافته است؟
سال ۸۲ (۱۷ سال قبل) طرح خودکفایی گندم حدود ۳۵ میلیارد تومان اعتبار داشت. در سال‌های اخیر این اعتبار به چهار تا پنج میلیارد تومان رسید. از محل عنوان کلی طرح‌های خوداتکایی رقمی که باید به این طرح مهم تولیدی با توجه به نرخ تورم سنواتی ۱۷ ساله و با شرایط موجود برای توسعه تولید گندم اختصاص یابد دست‌کم ۵۰۰ میلیارد تومان باشد.
گویا در حوزه تولید بذر و پرداخت مطالبات تولیدکنندگان نیز مشکلاتی وجود دارد، در این رابطه توضیح دهید.
یک فاکتور بسیار مهم در تولید گندم عامل بذر است که در این حوزه از ظرفیت‌های بخش خصوصی و تعاونی استفاده شده است؛ اما متأسفانه حقوق آن‌ها هم تاکنون پرداخت نشده و همه ساله با تأخیر پرداخت می‌شود. تاکنون ۷۰ درصد یارانه بذر تولیدی سال ۱۳۹۸ پرداخت نشده است. میزان بذر تولیدی سال ۹۲ معادل ۲۹۰ هزار تن بود؛ اما طی سال‌های اخیر بالای ۴۰۰ هزارتن بذر گواهی‌شده در کشور تولید و مصرف شد و در سال گذشته میزان یارانه تأمین نشد و مقادیر مصرف بذر نیز کاهش یافت.

با توجه به این‌که شرکت‌های تولیدکننده ۷۰ درصد یارانه بذر را نگرفته‌اند، نگرانی برای تأمین بذر وجود ندارد؟
در این زمینه نگران هستیم. کشور‌هایی که شرایط ما را دارند، برای این‌که کشاورزان را ترغیب به استفاده از بذور اصلاح‌شده (با ظرفیت تولید بالا) کنند، برای بذر یارانه پرداخت می‌کنند؛ به‌عنوان مثال کشور ترکیه در این زمینه حدود ۴۰ درصد قیمت بذر یارانه می‌پردازد. درحالی‌که یارانه پرداختی در کشور ما حدود هشت تا ۱۵ درصد به‌ترتیب در گندم آبی و دیم است و حتی این رقم نیز هنوز پرداخت نشده و شرکت‌های تولیدکننده ۷۰ درصد یارانه بذر تحویلی سال ۹۸ را نگرفته‌اند و همچنان طلبکار هستند. این درحالی است که این شرکت‌ها باید بذر گندم مورد نیاز کشت پاییز سال ۱۳۹۹ را خریداری و تأمین کنند. مسئولان سازمان برنامه و بودجه نسبت به اجرای برنامه تولید گندم و پرداخت به‌موقع وجوه گندم تحویلی کشاورزان تاکنون کم‌لطفی کرده‌اند.

حذف ردیف اعتباری طرح گندم تاکنون چه تأثیری بر روند تولید و خودکفایی داشته است؟
بعد از حذف ردیف اعتباری طرح گندم با این‌که رشد خرید گندم در شش سال منتهی به سال ۹۸ در مقایسه با سه سال پایه ۹۰ تا ۹۲ معادل ۱۲۰ درصد رشد یافت، اما امکان تحقق رشد بیش‌تر فراهم نشد. متأسفانه دستگاه‌ها و بخش‌های غیرمولد هر سال در قانون بودجه ردیف اعتباری دارند، ولی محصول گندم که امنیت غذایی کشور به آن وابسته است فاقد اعتبارات است.

اشاره کردید بخشی از این اعتبارات برای تأمین ماشین‌آلات مورد نیاز بخش مورد استفاده قرار گرفته، این ماشین‌آلات وارداتی است یا در داخل تولید می‌شود؟
ماشین‌آلات مورد استفاده گندم‌کاران تولید داخل است. استفاده از ادوات کشت مستقیم به‌ویژه در دیمزار‌ها هزینه کاشت را تا ۳۵ تا ۴۰ درصد کاهش می‌دهد. کشاورزان برای این‌که ترغیب به استفاده از این ادوات شوند در سال‌های اول نیازمند تشویق و حمایت هستند، چون اعتبار برای حمایت از کشاورزی منظور نمی‌شود، روند استفاده از ماشین‌آلات و توسعه کشاورزی حفاظتی کند است.

طرح افزایش ضریب خوداتکایی گندم از سال ۹۳ چقدر صرفه‌جویی ارزی برای کشور به‌دنبال داشته است؟
طی سال‌های ۹۰ تا ۹۲، به‌طور متوسط خرید تضمینی گندم دولت از کشاورزان چهار میلیون و ۸۰ هزار تن بوده است. در شش سال منتهی به ۹۸ متوسط ساله به حدود ۹ میلیون تن رسید (۱۲۰ درصد رشد) و براساس قیمت گندم این حجم کاهش واردات معادل هفت میلیارد و ۱۵۰ میلیون دلار صرفه‌جویی ارزی داشته است.

از این رقم مبلغی برای توسعه تولید و حمایت از کشاورزان اختصاص یافته است؟
متأسفانه خیر. آیا این حق تولید گندم و کشاورزان نیست که حداقل پنج درصد این منابع ارزی صرفه‌جویی شده صرف توسعه تولید گندم کشور و حمایت به کشاورزان برای رشد تولید و بهره‌گیری از ظرفیت‌های مغفول‌مانده بشود؟

برخی عنوان می‌کنند واردات گندم هزینه کم‌تری نسبت به تولید آن دارد. نظر شما در این‌باره چیست؟
این مسأله صحت ندارد. دلیل مطرح کردن چنین مباحثی در گذشته، سرکوب قیمت ارز در داخل کشور بود. با ارز سرکوب‌شده قیمت کاهش می‌یافت، اما اکنون که قیمت ارز واقعی شده، باطل بودن این ادعا نمایان شده است. درواقع عده‌ای با مطرح کردن این مباحث نادرست نفس تولید ملی را در گذشته گرفتند.

مباحثی نیز درباره ارزان‌تر بودن گندم خارجی مطرح می‌شود، این موضوع تا چه اندازه درست است؟
به هیچ عنوان گندم خارجی ارزان‌تر از تولید داخل نیست؛ به‌عنوان مثال متوسط قوه اسب بخار در هکتار کشاورزی ما حدود ۸/۱ است، این رقم در غالب کشور‌های صادرکننده اروپایی بالای ۵/۲ اسب بخار است؛ بنابراین همین یک قلم هزینه تولید آن‌ها از ما بیش‌تر است. در سایر پارامتر‌ها در حوزه مصرف همچون کود نیز ۵/۲ برابر بیش‌تر از ایران کود استفاده می‌کنند؛ بنابراین هزینه تولیدشان بیش‌تر می‌شود.

آیا بی‌توجهی‌هایی که انجام می‌شود، مانعی برای تولید پایدار گندم نیست؟
باید با احتیاط، تدبیر و تعمق بیش‌تری عمل شود. سازمان برنامه و بودجه اعلام کرد در سال ۱۳۹۸ فقط بخش کشاورزی در کشور رشد داشته و باعث‌شده رشد اقتصادی کشور مثبت شود، زیرا بخش کشاورزی به‌ویژه بخش زراعت و باغبانی کم‌ترین وابستگی را به خارج از کشور دارد. در بحث گندم ۱۰۰ درصد بذر آن تولید داخل است. ماشین‌آلات گندم‌کاران در داخل تولید می‌شود. در حوزه کود دوسوم کود مصرفی گندم که اوره است ۱۰۰ درصد در داخل تولید می‌شود. در همین راستا، بار‌ها شاهد بوده‌ایم که مقام معظم رهبری بر خودکفایی در محصولات اساسی استراتژیک تأکید ویژه داشته‌اند و اخیراً نیز ایشان با دیگر بر این مسأله تأکید فرموده‌اند. با وجود چنین تأکیداتی عده‌ای بحث واردات را مطرح می‌کنند، آن هم با ارز سرکوب‌شده چهارهزار و ۲۰۰ تومانی. این نگاه و رویکرد غیرمسئولانه است. اگر واردات با قیمت ارز واقعی انجام شود، مشخص خواهد شد که تولید داخلی به‌صرفه است یا واردات. ضمن این‌که بحث تأمین ارز و هدر دادن منابع ارزی کشور در شرایط فعلی مسأله‌ای جداگانه است.

برخی عنوان می‌کنند گندم گیاهی آب‌بر است و خودکفایی در این حوزه کار درستی نیست. نظر شما در این باره چیست؟
این گفته درست نیست. دوسوم گندم تولیدی کشور دیم و یک‌سوم گندم آبی است؛ بنابراین برای تولید گندم بیش‌تر از آب سبز و آب‌باران استفاده می‌شود. ضمن این‌که دوره رشد و نمو گندم مصادف با باران‌های پاییزه، زمستانه و بهاره است. کشت بهار و تابستانه نیست که به آب وابستگی شدید داشته باشد. البته باید اقدامات فنی لازم در این زمینه را انجام دهیم تا در گندم دیم افزایش عملکرد داشته باشیم. در همین راستا امسال برای کنترل عوامل خسارت‌زا در بیش از یک‌میلیون و ۲۰۰ هکتار با بیماری‌های برگ و خوشه گندم با قارچ‌کش مبارزه انجام شده که همه این عوامل در افزایش تولید مؤثر هستند. امسال کود اوره بیش‌تر از سنوات گذشته تأمین شد. کود‌های اوره در گیاه گندم به پروتئین تبدیل می‌شود و کود غذای گیاه است؛ اما متأسفانه بسیاری به اشتباه بحث کاهش مصرف کود را مطرح می‌کنند. مصرف باید بهینه و به اندازه باشد. ضمن این‌که یکی از دلایل اصلی کاهش تولید در مزارع گندم مصرف ناکافی کود و تغذیه گیاهی است.

در اسفند ۹۸ و فروردین امسال کشاورزان بسیاری از کمبود کود اوره گلایه کردند، دلیل کمبود این کود چه بود؟
این اتفاق به‌دلیل بدعهدی‌های شرکت‌های پتروشیمی روی داد. در سال ۹۸ سه مرحله تحویل کود را از کشاورزان دریغ کردند که با پیگیری‌های انجام شده توسط شرکت خدمات حمایتی کشاورزی و وزارت متبوع مشکل برطرف شد و از اسفندماه همکاری‌های خوبی را پتروشیمی‌ها با شرکت‌های خدماتی حمایتی کشاورزی انجام دادند. درواقع شرکت‌ها پتروشیمی با ارز ارزان برای حمایت از تولید داخل احداث شده‌اند تا نهاده بسیار مؤثر کود به‌موقع تولید در اختیار کشاورزان قرار گیرد. اولویت تأمین نیاز کشاورزان داخل است و مازاد آن صادر شود؛ بنابراین امیدواریم که اتفاقات سال ۹۸ در تأمین کود از سوی شرکت‌های پتروشیمی تکرار نشود.

وزارت جهاد کشاورزی اعلام کرد برای سال جهش تولید طرح‌هایی را تدوین کرده و یکی از طرح‌ها مربوط به گندم است. درباره جزئیات این طرح توضیحات بیش‌تری ارائه کنید.
طرح جهش تولید گندم تدوین شده، طرح مذکور پنج ساله است. درصورتی‌که منابع و الزامات اجرای آن تأمین شود، تضمین می‌کنیم تولید گندم پیش‌بینی شده در برنامه تحقق یابد. در این طرح که از کشت پاییزه امسال قابل اجراست، روش‌هایی تجربه شده که طی آن در سطوح میدانی و استانی مزارع کشاورزان بدون افزایش مساحت کشت، افزایش عملکرد در واحد سطح اتفاق افتاده است. سرفصل‌های این اقدامات فنی کشت مستقیم، توسعه استفاده از بذر ارقام جدید اصلاح‌شده گندم، کشت روی پُشته، توسعه آبیاری قطره‌ای یا تیپ در سطح ۷۰۰ هزار هکتار اراضی مستعد، افزایش بهره‌وری آب و... است. تمام این راهکار‌ها عملیاتی شده و کمبود منابع مانع اصلی توسعه است. برای هیچ‌کدام از این اقدامات به خارج از کشور وابستگی نداریم و تمامی تجهیزات در داخل تولید می‌شود.

 

شعارسال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از روزنامه سبزینه ، تاریخ انتشار: 2 تیر 1399، کد خبر: sabzineh.org /1159/4/85655