شعار سال: خریدوفروش سیم‌کارت‌های رند بازار خطوط تلفن همراه کشور با ارقام عجیب و قریبی که گا‌ها تا ۳۰ میلیارد تومان هم می‌رسد موضوعی‌ست که می‌توان از ابعاد گوناگون آن را بررسی کرد، اما از زاویه اقتصاد عوامل شکل‌دهنده به ایجاد چنین بازار کاذبی قابل‌توجه و تأمل است.

 

مبادله میلیاردی خطوط رند

«جعفر خیرخواهان» اقتصاددان و استاد اقتصاد دانشگاه فردوسی مشهد در رابطه با مبادله میلیاردی این خطوط رند می‌گوید: «چنین خط‌های رندی یا توسط شرکت‌های به حراج گذاشته‌شده‌اند و گران‌تر از خطوط معمولی به متقاضیان عرضه‌شده‌اند و یا ثبت‌نامی بوده‌اند که بر اساس شانس افراد با نرخ معمول به آن‌ها تعلق‌گرفته است و پس از تحویل در بازار آزاد به فروش رسانده‌اند. اما نکته در این موضوع فاصله قیمت بازار با قیمت شرکتی این خطوط تلفن همراه است که فرصتی برای کسب سود‌های این‌چنینی ایجاد کرده است. سودی که عمدهٔ آن نصیب شرکت‌ها، سهامدارانشان و عموم نمی‌شود بلکه نصیب دلال‌های این بازار از آن بهره‌مند می‌شوند.»

او خاطرنشان می‌کند: «خریدوفروش همین شماره‌های رند هم در بازار آزاد یک منطق قیمتی دارد، اما برخی از آن‌ها همان‌طور که در گزارش شما در این رابطه به آن اشاره‌شده است، با ارقام خارج از تصوری مبادله می‌شوند. شماره‌هایی که با میلیارد‌ها تومان مبادله می‌شوند، اما باکمی تفاوت شماره‌های رند دیگری با یک‌صدم یا یک‌هزارم قیمت آن‌ها مبادله می‌شوند. به نظر می‌رسد کسانی حاضر می‌شوند چنین پولی را درازای چنین شماره‌هایی بپردازند که عموماً درآمد‌های بسیار بالای خود را از راه‌های بسیار سهلی به دست آورده‌اند، وگرنه افرادی که به‌سختی و مشقات فراوان به ثروت رسیده‌اند اگر هم نیازمند شماره‌های رند باشند، حاضر نمی‌شود چنین مبالغی برای یک خط تلفن همراه پرداخت کنند.»

این اقتصاددان یادآور می‌شود: «افرادی که بیشتر از آن‌ها در جامعه‌شناسی به‌عنوان نوکیسگان یاد می‌شود حاضر می‌شوند برای خودنمایی چنین مبالغی صرف کنند تا بتوانند خود را مطرح کنند. عاملی که نقش بسیار مهمی در رواج چنین مبادلاتی ایفا می‌کند و سبب می‌شود افراد بیشتری از این راه دست به خودنمایی بزنند. راهی که پیش‌تر عمدتاً با خرید خانه‌ها، ویلاها، خودرو‌های گران‌قیمت در پیش‌گرفته می‌شد و چندی است خطوط رند میلیارد تومانی نیز به این لیست افزوده‌شده و دامنه رقابت این جریان اقتصادی بزرگ‌تر شده است.»

 

رقابت خرید سیم کارت های رند

خیرخواهان با ذکر مثالی می‌افزاید: «چندی پیش در کشور امارات که همانند ایران کشوری نفتی است گفته شد ثروتمندان برای خرید شماره‌های رند برای پلاک خودروهایشان رقابت جدی دارند. کشوری که در موضوعاتی، چون رانت‌های آن‌چنانی برای نزدیکان به قدرت یا رواج دلالی شباهت‌های بسیاری با ایران دارد و بخش قابل‌توجهی از ثروتمندان هر دو کشور از این راه‌های سهل به مکنت رسیده‌اند و می‌بینیم رفتار‌های مشابهی نیز از خود بروز می‌دهند.»

او خاطرنشان می‌کند: «در کشور‌هایی که رانت نقش بسیار کمرنگی در اقتصاد دارد و اقتصاد مولد جریان دارد، ثروتمندان نیز بیشتر درآمد‌های خود را از راه تولید کالا و خدماتی به دست می‌آورند که در جریان مولد اقتصاد است و از یک‌سو با زحمت به این ثروت‌ها دست می‌یابند و از سوی دیگر نیز برای آن مالیات قابل‌توجهی به دولت می‌پردازند. از همین رو هم‌چنین مواردی در چنین کشور‌هایی بسیار کمتر مشاهده می‌شود. البته عدالت توزیع درآمد در کشور‌های توسعه‌یافته اقتصادی نیز در وضعیت بهتری نسبت به کشور ما یا کشور‌های شبیه ایران وجود دارد و این مساله نیز در کاهش چنین نمونه‌هایی از رقابت غیر سازنده اقتصادی مؤثر است.»

استاد اقتصاد دانشگاه فردوسی مشهد علاوه بر تمام این عوامل به‌احتمال نقش‌آفرینی اپراتور‌های تلفن همراه در ایجاد چنین بازاری نیز اشاره می‌کند و می‌گوید: «بعید به نظر می‌رسد که اپراتور‌ها از چنین بازاری بی‌اطلاع باشند و در اقتصاد ما بعید نیست آن‌ها که نمی‌توانند به سبب احتمال فشار از سوی افکار عمومی خود مستقیم وارد این بازار شوند به‌واسطه افرادی در این بازار نقش‌آفرینی کنند. هرچند که این موضوع در صورت وقوع امری پنهانی است و به سهولت نمی‌توان از آن اطلاع یافت.»

خیرخواهان در انتها یادآور می‌شود: «وجود چنین بازار‌هایی در کشوری که بخش قابل‌توجهی از مردمانش درآمد سرانه بسیار پایینی دارند، شکاف درآمدی بسیار بالایی در این کشور وجود دارد و فشار‌های اقتصادی کمر بخش حداکثری جامعه را خم کرده است موضوع عجیبی نیست و افسوس برانگیز است. تا زمانی که گره‌های اصلی اقتصاد ایران، همچون عدم وجود عدالت اقتصادی، افزایش چشم‌گیر رانت و فساد اقتصادی در کنار اقتصاد غیرمولد و فرهنگ اقتصادی ضعیف پابرجاست، نمونه‌های ازاین‌دست که افرادی چنین بازار‌های کاذبی را به راه بیندازند نیز وجود خواهد داشت، زیرا اقتصاد ناسالم است.»


شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از فراز، تاریخ انتشار: ۹دی۱۳۹۹، faraz.ir