شعار سال: رجزخوانی‌های متقابل دولتی‌ها و مجلس‌نشینان بر سر نوسانات بازار سرمایه همچنان ادامه دارد و حتی با معرفی کردن رییس سازمان بورس به عنوان مقصر اصلی و شانه خالی کردن دیگران از زیر بار مسوولیت‌ها و تعهدات خود، پایان نیافته است. در تازه‌ترین اظهارات اصحاب سیاست در باب بازار سرمایه، محمود واعظی رییس دفتر رییس‌جمهوری روز گذشته خطاب به نمایندگان مجلس گفت: «شما اصلا در بازار بورس دخالت نکنید! مجلس ماموریت خود را دارد و کارش قانونگذاری و نظارت است.» وی این اظهارات را در حالی بیان می‌کند که دولت به عنوان متهم اصلی دخالت در بازار سرمایه شناخته می‌شود و آثار سیاستگذاری‌های بی‌ملاحظه پولی بر روند معاملات سهام به روشنی هویداست. با این حال اظهارات غیرکارشناسی نمایندگان مجلس درباره وضعیت بازار سرمایه هم که معمولا در زمان ریزش بازار ناگهان به وفور بیان می‌شود، نشان می‌دهد که آنها نیز چندان در زمین سهامداران بازی نمی‌کنند و بیشتر مشغول جدال سیاسی با دولت هستند و موضوع کاهش شاخص بورس را اهرمی برای فشار بر خصم خود می‌دانند. فعالان بازار سرمایه همواره تاکید کرده‌اند آنچه می‌تواند بازار سرمایه را از التهابات و شوک‌های جاری نجات دهد و مصون دارد، عدم ورود و دخالت نهادهای بیرونی به بازار سهام است؛ نکته مهمی که البته با منافع سیاسیون در تضاد کامل است و از همین رو بازار سرمایه را اصطلاحا به گوشت قربانی این میدان تبدیل کرده است.
شاخص کل بازار سرمایه طی معاملات دی‌ماه ریزشی فراتر از ۲۸۰ هزار واحد را تجربه کرده و شاهد خروج ملموس نقدینگی بوده است. این روند صدای سهامداران خرد را درآورد و اعتراضات آنان را در برابر مجلس و سازمان بورس در پی داشت. طی این مدت البته دولت از اعمال سیاست‌های پولی متضاد با منافع بازار سرمایه دریغ نکرد و شوک‌های زیادی را از طریق کاهش دستوری نرخ ارز و در پیش گرفتن سیاست‌های انقباضی به بازار سهام وارد کرد. در همین حال روز گذشته رییس کل بانک مرکزی باز هم با رد ادعای اثر منفی افزایش نرخ سود بانکی و کاهش نرخ ارز بر رونق بورس بر زیان‌ده بودن سرمایه‌گذاری در بازار ارز تاکید کرد و گفت: قیمت واقعی دلار کمتر از رقم کنونی است اما دقیقا نمی‌گویم چقدر است! این اظهارات عبدالناصر همتی می‌تواند به عنوان سیگنال کاهش نرخ ارز در هفته‌های پیش رو تلقی شود. از سوی دیگر برخی از مجلس‌نشینان نیز عموما با هدف مطرح شدن در رسانه‌ها به اظهارنظرهای غیرکارشناسی درباره بورس پرداخته و با انواع مصاحبه‌ها و توئیت‌ها آرامش را از معامله‌گران بازار سرمایه سلب کرده‌اند. در حالی که عضو ناظر مجلس در شورای‌عالی بورس به همراه کمیسیون اقتصادی این نهاد که مامور رسیدگی به مسائل اقتصادی اعم از بازار سرمایه است به دنبال راهکارهایی برای بهبود وضعیت بازار بودند، فضای توئیتر و رسانه‌ها از اظهارات غیرمسوولانه نمایندگان مجلس سرشار بود. طی این مدت همچنین نرخ‌گذاری ارزان برای گروه فلزات اساسی در بورس کالا هم به شوک بزرگی برای بازار سرمایه تبدیل شد که همدستی برخی مدیران دولتی و نمایندگان مجلس در این روند نیز حائز اهمیت بوده است؛ روندی که به سقوط شاخص کل تا آستانه کانال یک میلیون واحدی منجر شد. در نهایت توجیه روند ریزشی بازار سرمایه که عصبانیت سهامداران و سوخت شدن سرمایه‌های آنان را در پی داشت، نیازمند معرفی یک مقصر بود که این امر نیز با استعفای اجباری رییس سازمان بورس محقق شد. روز سه‌شنبه اعلام شد حسن قالیباف‌اصل استعفای خود را تقدیم وزیر اقتصاد کرده و این درخواست در شورای‌عالی بورس نیز مورد بررسی قرار گرفته و با موافقت وزیر روبه‌رو شده است.

حمله واعظی به بهارستانی‌ها

اگرچه انتظار می‌رفت با استعفای قالیباف‌اصل، بازار سرمایه از گزند دعوای سیاسی دولتی‌ها و مجلس‌نشینان خلاصی یابد اما روز گذشته محمود واعظی آتش اختلاف را با اظهارات تندی شعله‌ور کرد. وی که در حاشیه جلسه هیات دولت در جمع خبرنگاران سخن می‌گفت، اظهار کرد: از مجلس و کمیسیون‌های مجلس می‌خواهیم در بورس دخالت نکنند. یک جلسه می‌گذارند و مصاحبه می‌کنند. به محض اینکه بورس مثبت می‌شود می‌گویند مشکل بورس را حل کردیم و دولت نتوانست آن را برطرف کند. هنگامی هم که بورس منفی می‌شود می‌گویند از اول تذکر داده بودیم. ماموریت مجلس قانونگذاری، پرسیدن سوال و استیضاح است. اینکه به مسائل ریز اجرایی بپردازند و دخالت کنند، سفر استانی بروند و به جای دولت و وزرا تصمیم بگیرند درست نیست. اگر در داخل مجلس هم کسانی می‌خواهند کار اجرایی کنند اشتباه است. باید از اول کار اجرایی می‌کردند. وی افزود: کلیت مجلس مورد احترام دولت است ولی برخی در مجلس می‌خواهند از این موقعیت یا تریبون مجلس استفاده کنند و یکسری اهداف را دنبال کنند که ربطی به مجلس نداشته و اهدافی برای سال ۱۴۰۰ دارند تا دولت موفق نشود و یک دوقطبی به وجود آید. رییس دفتر رییس‌جمهوری درباره توئیت یکی از نمایندگان مجلس در خصوص استعفای مدیرعامل سازمان بورس تصریح کرد: این‌گونه رفتار‌ها باعث شد بورس به این وضع دچار شود و چنین دخالت‌هایی مضر است. وقتی مردم عادی صدایی از مجلس می‌شنوند، فکر می‌کنند تصمیم مهمی پشت ماجرا وجود دارد و در نتیجه بازار به هم می‌ریزد. واعظی گفت: الان بورس به پایه رسیده است و باید اجازه دهیم روند عادی خود را طی کند. وی با اشاره به برخی اعتراضات مردمی در بازار بورس، تاکید کرد: به سهامدار‌ها حق می‌دهیم که معترض باشند ولی بدانند که دولت همواره به دنبال این است که بازار سرمایه و بورس قابل اعتماد باشد به ویژه در این مقطعی که یک جمعیت عظیمی از کشور سهامدار شدند و رییس‌جمهور دستور دادند دخالت مخربی در بورس انجام ندهند و البته حمایت کنند. واعظی در حالی به نمایندگان تاخته و دخالت‌های آنان را تقبیح کرده است که خود پیش از این در مقام رییس دفتر رییس‌جمهوری- سمتی غیرمرتبط با اقتصاد و بازار سرمایه- حتی کف حمایتی نیز برای شاخص کل تعیین کرده بود! وی در شهریورماه امسال اعلام کرده بود: پیش‌بینی می‌کنند کف شاخص ۱۷۰۰-۱۶۰۰ است و دوباره در مسیر طبیعی خود به بالا می‌رود! با این حال اظهارات وی محقق نشد و شاخص به شدت ریزش کرد. پس از این اظهار نظر، شاخص ۶/۱ میلیونی به «محدوده حمایت واعظی» معروف شد!

بورس، اهرم فشار مجلس بر دولت

اگرچه اظهارات رییس دفتر رییس‌جمهوری را می‌توان نمونه روشنی از دخالت افراد غیرمرتبط در تحولات بازار سرمایه دانست اما در بحبوحه جنجال‌ها بر سر بورس، نمایندگان مجلس هم سکوت را هم‌راستا با منافع خود ندیده بودند و این فرصت را به عنوان بهترین زمان برای فشار بر دولت قلمداد کردند. از همین رو با طرح استیضاح وزیر اقتصاد در مجلس و احضار وی به همراه رییس وقت سازمان بورس (حسن قالیباف اصل) به کمیسیون اقتصادی، سوالاتی را پیرامون روند بازار سرمایه مطرح کردند. در این میان محمدباقر قالیباف- رییس مجلس- هم با بیان اینکه مجلس وظیفه خود می‌داند که از مردم، سهامداران و افرادی که به بورس اعتماد کردند، حمایت کند، گفت: هر چه که وزارت اقتصاد درباره بورس از مجلس درخواست کرد، انجام دادیم اما این بازار دچار سوء مدیریت است! وی با بیان اینکه شخصاً وضعیت بورس را به صورت مداوم دنبال می‌کنم، ادامه داد: همواره در خدمت وزیر امور اقتصادی و دارایی بوده‌ایم تا هر مشکلی که در حوزه بورس وجود داشت، حل و فصل شود. وی با بیان اینکه ۴۰ روز پیش به وزیر اقتصاد گفتم بازار سرمایه دچار سوءمدیریت است و باید اصلاح شود، اما این بازار همچنان دچار همان آسیب است، به اختیارات واگذار شده به شورای‌عالی بورس اشاره و تصریح کرد: هر اختیاری که خواستند، داده شد، از اعمال مدیریت و نظارت تا اختیار درباره سهام‌های حقوقی. بدین ترتیب رییس مجلس توپ را در زمین دولت و وزارت اقتصاد انداخت و از زیر بار فشارهای نمایندگان مجلس به وزرای اقتصادی دولت بر سر نرخ ارز، قیمت‌گذاری فولاد و تقاضای ارزان فروشی آن از وزیر صمت و همچنین اظهارنظرهای مکرر غیرکارشناسی خود و همکارانش شانه خالی کرد. این در حالی بود که پیش از این مجلس با طرح موضوع دلار ۱۷ هزار تومانی در بودجه ۱۴۰۰ و سپس اظهارات امیرحسین قاضی‌زاده‌هاشمی- نایب رییس مجلس- در موضوع دلار ۱۱ هزار تومانی در دوره بایدن، ضربه سختی را به بازار سرمایه وارد آورده بود. وی که همواره به دنبال برخوردهای قهری در بازار سرمایه بوده است، به تازگی نیز در نامه‌ای به رییس قوه قضائیه گزارشی از جزئیات تخلفات و ترک فعل‌های صورت گرفته در بازار سرمایه را ارائه کرده و در آن حقوقی‌ها و اعضای دولت را نشانه گرفته است. وی تاکید کرده است: رفتار سازمان بورس در عدم اعلام تخلفات به مراجع ذی‌صلاح و عدم اتخاذ تدابیر لازم جهت پیشگیری از وقوع تخلفات حقوقی‌ها موجب تحقق مسوولیت کیفری است.

قبول استعفا

اما در دیگر سوی این جنجال‌ها روز گذشته وزارت اقتصاد اعلام کرد: در خصوص استعفای رییس سازمان بورس و اوراق بهادار در جلسات آتی شورای‌عالی بورس و اوراق بهادار طرح و تصمیم‌گیری خواهد شد. همچنین سخنگوی سازمان بورس و اوراق بهادار با بیان اینکه مطابق قانون، اصولا پذیرش یا عدم پذیرش استعفای رییس سازمان بورس موضوعیت ندارد، گفت: در صورت استعفای رییس، جایگزین باید ۱۵روزه معرفی شود. از همین رو استعفای حسن قالیباف‌اصل پذیرفته شده تلقی می‌شود و اکنون گمانه‌هایی درباره جانشین وی مطرح است. سیاوش وکیلی به ایرنا گفته است تاکنون به هیچ عنوان جانشینی برای رییس سازمان بورس مشخص نشده است و هیچ‌یک از زمزمه‌هایی که تاکنون مطرح شده است صحت ندارد؛ اما با این حال در محافل بازار سرمایه و رسانه‌ها نام‌هایی نظیر جعفر جمالی- معاون حقوقی سازمان بورس-، سعید اسلامی‌بیدگلی- دبیر کانون نهادهای مالی و عضو شورای‌عالی بورس، روح‌الله حسینی‌مقدم- عضو شورای‌عالی بورس، سیدعلی حسینی- مدیرعامل سابق بورس انرژی-، ماشاءالله عظیمی- عضو شورای‌عالی بورس-، حامد سلطانی‌نژاد- مدیرعامل بورس کالا- و حسن امیری- معاون سابق ناشران سازمان بورس مطرح شده است که شانس حامد سلطان‌نژاد و سیدعلی حسینی بیش از دیگران برآورد می‌شود.