شعار سال:کارشناسان معتقدند استحصال بی‌رویه از منابع آب زیرزمینی با حفر چاه‌های مجاز و غیرمجاز از جمله دلایلی است که باعث شده سطح منابع آب زیرزمینی به‌شدت کاهش یابد، زمین در بسیاری از نقاط فرو بنشیند و تنش ناشی از کمبود آب، گریبانگیر بسیاری از نقاط کشور ازجمله آذربایجان غربی شود، به‌طوری‌که حفر چاه‌های غیرمجاز کشاورزی، خسارات زیادی به بخش کشاورزی این استان وارد کرده است؛ هرچند در سال‌های اخیر در جهت جلوگیری از حفر چاه‌های غیرمجاز و انسداد آن‌ها در استان برخوردهایی شده، اما برای از بین رفتن کامل این معضل، باید دستگاه‌های مربوطه با حساسیت و قاطعیت وارد عمل شوند.
 
دلایل افزایش تعداد چاه‌های غیرمجاز در کشور
 
ازجمله عوامل افزایش تعداد چاه‌های غیرمجاز در کشور می‌توان به مشارکت‌نکردن تمام ذی‌نفعان در مدیریت منابع آب‌های زیرزمینی، نبود تعامل بین سازمان‌های مرتبط، رشد کُند توسعه در سایر بخش‌ها مثل صنعت، خدمات و گردشگری و سهم اندک اشتغال در این بخش‌ها و اعمال قوانین و سیاست‌های نامناسب در بخش کشاورزی اشاره کرد. در این میان، نبود قوانین بازدارنده یا مجازات متناسب با جرم، ارزان‌بودن بهره‌‌برداری از منابع آبی ازجمله آب‌های زیرزمینی، تمرکز بر تأمین اشتغال در بخش کشاورزی و همراهی‌نکردن یا بی‌توجهی سایر دستگاه‌ها برای کنترل و جلوگیری از حفر چاه‌های غیرمجاز و حتی تشویق و ایجاد انگیزه در متخلفان از طرف بخش مصرف‌کننده و اعمال سیاست‌های تشویقی نیز از مباحثی است که در افزایش تعداد چاه‌های غیرمجاز موثر بوده.
 
از طرف دیگر، پراکندگی منابع آبی شامل چاه‌ها، چشمه‌ها و قنات‌ها در سطح کشور، خشک‌سالی‌ و تغییرات اقلیمی، افزایش جمعیت، افزایش نیاز به آب و سیاست‌های ناکارآمد توسعه و اشتغال بدون انجام مطالعات آمایش سرزمین باعث سوق اشتغال به‌سمت استفاده از منابع آب زیرزمینی، افزایش فشار بر منابع مذکور و وضعیت نامتعادل کنونی در آبخوان‌های کشور شده است.
 
گسترش خانه‌باغ‌‌‌ها، حفر چاه‌های غیرمجاز را افزایش داده است
 
در همین ارتباط، یک کشاورز اهل ارومیه وجود چاه‌های غیرمجاز را ظلمی به بخش کشاورزی دانست و به ایسنا گفت: برداشت‌های بی‌رویه که توسط این چاه‌ها از منابع آبی انجام می‌شود، به خشک‌سالی‌ها دامن زده و تهدیدی برای کشاورزی استان محسوب می‌شود.
 
کریم‌زاده وجود خانه‌باغ‌ها در ارومیه را علت اصلی افزایش چاه‌های غیرمجاز دانست و اظهار کرد: اگر مسئولان فکری برای حل این مشکل نکنند، معلوم نیست با توجه به کاهش بارندگی‌ها، چه بر سر کشاورزی و منابع آبی  این شهر بیاید.
 
وی با تأکید بر این‌که منابع آبی ارومیه نسبت به چند سال گذشته کاهش محسوسی یافته است، تصریح کرد: کشاورزی سهم زیادی در اشتغال ارومیه و استان دارد و بدون آب، در واقع دیگر کشاورزی‌ای وجود نخواهد داشت؛ بنابراین باید قوانینی در جهت مقابله با حفر چاه‌های غیرمجاز تصویب و اجرا شود.
 
استفاده بی‌رویه از منابع آبی سبب فرونشست زمین شده است
 
یک کشاورز دیگر اهل ارومیه گفت: در این بحران کم‌آبی و کم‌بارشی، حفر چاه‌های غیرمجاز موجب کاهش تولید محصولات کشاورزی و در نتیجه واردشدن خسارت به کشاورزان می‌شود.
 
وی با اشاره به این‌که استفاده بی‌رویه از منابع آبی در برخی اراضی و زمین‌های کشاورزی موجب فرونشست زمین هم شده است، یادآور شد: ضروری است دستگاه‌های مربوطه همچون جهاد کشاورزی، آب منطقه‌ای و دادگستری برخورد قاطعی با کسانی که چاه‌های غیرمجاز مجاز حفر کرده‌اند، داشته باشند.
 
این کشاورز در خصوص علت افزایش چاه‌های غیرمجاز در سال‌های اخیر در استان به‌ویژه شهر ارومیه خاطرنشان کرد: گسترش خانه‌باغ‌ها و احداث استخرها موجب افزایش تعداد چاه‌های غیرمجاز شده است.
 
وی ادامه داد: هرچند در سال‌های اخیر تعداد زیادی چاه‌ غیرمجاز مسدود و برخی از چاه‌ها هم هوشمند شده‌اند، اما برخی‌ها همچنان در حال حفر چاه های غیرمجاز هستند.
 
نصب کنتور هوشمند مورد توجه قرار گیرد
 
نماینده مردم ارومیه در مجلس شورای اسلامی نیز با اشاره به این‌که پاسداری از منابع آب‌های زیرزمینی، وظیفه همگان است که مانع از حفر چاه‌های غیرمجاز که آفتی برای کشاورزی استان است، می‌شود، گفت: باید به نصب کنتور هوشمند به‌عنوان یک سیاست منطقی توجه کرد.
 
حجت‌الاسلام والمسلمین سیدسلمان ذاکر تصریح کرد: ساماندهی چاه‌های غیرمجاز، مهم‌ترین راهکار برای کاهش بحران آب در بخش کشاورزی است.
 
وی یادآور شد: متأسفانه قطعه‌قطعه کردن باغ‌های استان به‌ویژه در ارومیه و فروش آن، دلیل اصلی حفر چاه‌های غیرمجاز است.
 
نماینده مردم ارومیه در مجلس شورای اسلامی خاطر نشان کرد: وزارت نیرو باید با شناسایی چاه‌های غیرمجاز و مسدودکردن آن‌ها و برخورد قاطع با افراد متخلف، خسارت واردشده به بخش کشاورزی و منابع آبی را جبران کند.
 
انسداد 5هزار و 500حلقه چاه غیرمجاز در آذربایجان غربی
 
سرپرست شرکت آب منطقه‌ای آذربایجان غربی نیز گفت: از سال۹۴ تاکنون، بیش از پنج‌هزار و 500حلقه چاه غیرمجاز در استان شناسایی و مسدود شده است.
 
مسعود طالبیان با اشاره به این‌که در سال گذشته ۴۰۳حلقه چاه غیرمجاز در استان پر شد، تصریح کرد: با انسداد این تعداد چاه غیرمجاز در استان، به میزان چهارمیلیون و ۲۰۵هزار مترمکعب در منابع آب صرفه‌جویی شده است.
 
وی خاطر نشان کرد: بیش‌ترین تعداد چاه‌های غیرمجاز شناسایی و مسدودشده در آذربایجان غربی، در مرکز استان بوده است.
 
سرپرست شرکت آب منطقه‌ای آذربایجان غربی اظهار کرد: در سطح استان، پنج‌هزار و 342حلقه چاه مجهز به کنتور هوشمند وجود دارد.
 
وی خاطرنشان کرد: با توجه به خشک‌سالی‌های اخیر، ۶۰اکیپ گشت و بازرسی در استان فعال هستند که وظیفه اصلی آن‌ها حضور مستمر، مداوم و گشت‌زنی در دشت‌های استان، برخورد و توقیف دستگاه‌ها و ادوات حفاری غیرمجاز و ممانعت از برداشت‌های غیرمجاز از منابع آبی سطحی استان است.
 
طالبیان ادامه داد: برای مقابله با خشک‌سالی و مصرف بهینه آب، بهترین راهکار، فرهنگ‌سازی و آگاه‌سازی مردم برای مصرف بهینه آب در تمامی بخش‌هاست.
 
منابع آبی، یکی از منابع مهم هر کشوری است و حفاظت از آن‌، عزم ملی را می‌طلبد. در این میان، برای جلوگیری از حفر چاه‌های غیرمجاز، هیچ چیز به اندازه همت جمعی تمام دستگاه‌های مرتبط با این موضوع و مهم‌تر از آن، حمایت قانون کارساز نیست. همچنین باید به این نکته واقف شویم که انسداد چاه‌های غیرمجاز، دارای منفعت عمومی است و در صورت عدم جلوگیری از برداشت آب از این چاه‌ها، سطح آب‌های زیرزمینی کاهش می‌یابد و به‌مرور شاهد از دست رفتن این اندوخته‌های باارزش خواهیم بود.
 
لازم به‌ذکر است به‌رغم اعمال محدودیت‌ توسط وزارت نیرو برای بهره‌‌برداری از منابع آب‌های زیرزمینی در بسیاری از محدوده‌های مطالعاتی کشور، اعم از پیاده‌سازی نظام تخصیص آب از سال۸۰ و ممنوع‌کردن حدود ۳۸۸محدوده مطالعاتی کشور، رشد فزاینده‌ای در حفر چاه‌های غیرمجاز در دهه اخیر رخ داده است؛ این در حالی است که با توجه به شرایط ویژه اقلیمی که در آن قرار داریم، انسداد چاه‌های غیرمجاز علاوه‌بر منفعت عمومی، موجب صرفه‌جویی در منابع آبی و کمک به صنعت کشاورزی در سال‌هایی که قرار است با خشک‌سالی دست‌وپنجه نرم کنیم، خواهد شد.
 
****** نماینده مردم ارومیه در مجلس شورای اسلامی: ساماندهی چاه‌های غیرمجاز، مهم‌ترین راهکار برای کاهش بحران آب در بخش کشاورزی است
 
*****سرپرست شرکت آب منطقه‌ای آذربایجان غربی: از سال۹۴ تاکنون، بیش از پنج‌هزار و 500حلقه چاه غیرمجاز در استان شناسایی و مسدود شده است

 
شعارسال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از روزنامه سبزینه ، تاریخ انتشار:  24خرداد1400، کدخبر: 96812، www.sabzineh.org